در آستانه برگزاری دور جدید مذاکرات احیای برجام در وین، ری تکیه، تحلیلگر ارشد متخصص امور ایران و خاورمیانه، رسیدن به یک توافق محدود و موقت در این گفتوگوها را همچنان امکان‌پذیر می‌داند، توافقی که گاهی با عنوان معامله «کمتر در برابر کمتر» از آن یاد می‌شود.
ایران، کشورهای ۱+۴ (شامل بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) و ایالات متحده، از روز پنجشنبه، ۱۸ آذرماه، مذاکرات غیرمستقیم با هدف احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را در هتل کوبورگ وین از سر گرفتند. این درحالی است که هیئت ایرانی در مذاکرات هفته گذشته، پیش‌نویس‌هایی را در رابطه با لغو تحریم‌ها و اقدام‌های هسته‌ای ایران به طرف‌های مذاکره ارائه داد که به گفته آن‌ها «غیرمنطقی، غیرواقع‌بینانه و نشانه وقت‌کشی» است.
یادداشت ری تکیه در وب‌سایت اندیشکده «شورای روابط خارجی» آمریکا با توجه به شرایط فعلی، به چند مورد از مهم‌ترین پرسش‌ها در رابطه با آینده این مذاکرات، پاسخ داده است:
تیم مذاکره‌کننده فعلی ایران در گفت‌وگوهای هسته‌ای موضع سخت‌تری نسبت‌به مذاکره‌کنندگان پیشین خود ارائه کرده است. این مسئله بر دیپلماسی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران چه تاثیری می‌تواند بگذارد؟
این یک شکست بالقوه است. مذاکره‌کنندگان ایرانی با موضع سخت‌گیرانه‌تر در گفتوگوها، وضعیت متفاوتی نسبت‌به گذشته تعریف می‌کنند. آن‌ها اصرار دارند که ایالات متحده همه تحریم‌های اعمال‌شده بر ایران ازسوی دولت دونالد ترامپ، حتی تحریم‌های مرتبط با مسائلی مانند تروریسم را که بخشی از توافق اولیه برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) نبوده است، بردارد؛ در زمینه مسائل هسته‌ای نیز ظاهرا می‌خواهند برخی دستاوردهایی که ایران در چند سال گذشته به آن رسیده است، ازجمله پیشرفت در قابلیت‌های غنی‌سازی اورانیوم را حفظ کنند. آن‌ها اصرار دارند که ایالات متحده به‌عنوان طرفی که در ابتدا از توافق خارج شد، باید اولین حرکت را انجام دهد و تحریم‌ها را لغو کند. هم‌زمان مذاکره‌کنندگان ایران ادعا می‌کنند که می‌خواهند به برجام بازگردند، هرچند برخی از مواضع گزارش‌شده آن‌ها، مانند درخواست‌های گسترده برای لغو تحریم‌ها، با مفاد این توافق سازگار نیست.
انگیزه دولت قبلی ایران برای مذاکره، باز کردن اقتصاد آن کشور به روی تجارت جهانی بود. آیا دولت جدید به این نتیجه رسیده است که درصورت شکست مذاکرات، ایران می‌تواند از عهده مشکلات برآید؟
وضعیت اقتصادی ایران وخیم است. تورم بیداد می‌کند و افزایش روزافزون قیمت‌ها شهروندان عادی را به مشکل معیشتی دچار کرده است. علاوه‌بر این، موج دیگری از همه‌گیری کرونا در راه است. دولت جدید ادعا می‌کند که به‌دنبال مهار تورم و همچنین ایجاد مشاغل جدید و ساخت مسکن به‌شدت مورد نیاز شهروندان است. به‌سختی می‌توان تصور کرد که بدون لغو تحریم‌ها، دست‌یابی به هریک از این اهداف چگونه امکان‌پذیر خواهد بود. اما در حال حاضر، به‌نظر می‌رسد که تیم مذاکره‌کننده ایران برای پیشبرد رویکرد دیپلماتیک موجود خود مصمم است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
باید توجه داشت که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید، پشتیبانی خود را از «اقتصاد مقاومتی» مورد حمایت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اعلام کرده است. مبنای اقتصاد مقاومتی بر خودکفایی بیشتر و محدود کردن تجارت تنها به همسایگان و متحدان نزدیک کشور است. محدود می‌کند. این یک تفاوت عمده دولت فعلی با دولت پیشین به ریاست جمهوری حسن روحانی است که برای بهبود وضعیت اقتصادی، به‌دنبال گشایش گسترده‌تر تجارت و بازرگانی بود.
در بحبوحه مذاکرات، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از فعالیت‌های جدید غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات فردو در ایران خبر داد. آیا ممکن است این گفتوگوها فعالیت مذکور را متوقف کند یا ایران قصد دارد سلاح هسته‌ای تولید کند؟
رسیدن به یک توافق محدودتر در مذاکرات همچنان امکان‌پذیر است، توافقی که براساس آن ایران برخی فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف و ایالات متحده برخی دارایی‌های مسدودشده ایران در بانک‌های خارجی را آزاد می‌کند. این همان چیزی است که گاهی با عنوان معامله «کمتر دربرابر کمتر» از آن یاد می‌شود. این یک توافق موقت برای کاهش تنش خواهد بود، درحالی‌که دو طرف تلاش می‌کنند تا مسیر بازگشت به برجام را هموار کنند. البته برجام نیز خود یک توافق موقت است که بسیاری از مفاد و محدودیت‌های مهم در نظر گرفته‌شده در آن در شرف انقضا و پایان دوره محدودیت قرار دارند.
آیا تلاش‌های گزارش‌شده اسرائیل برای خرابکاری در برنامه هسته‌ای ایران موفقیت‌آمیز بوده است؟
ارزیابی تاثیر این تلاش‌ها بدون دسترسی به اطلاعات محرمانه و طبقه‌بندی‌شده دشوار است، اما به نظر می‌رسد که آن‌ها به تاسیسات هسته‌ای ایران آسیب رسانده‌اند. پرسش این است که آیا ایران می‌تواند صدمات ناشی‌از خرابکاری‌ها را جبران کند و پیش برود؟ هیچ تلاشی برای خرابکاری نمی‌تواند تأثیر دائمی داشته باشد، بنابراین اقدام‌های اسرائیل از قابلیت محدودی برای منحرف‌کردن مسیر برنامه هسته‌ای ایران برخوردار است.
