جوگی‌ها بیش از ۱۲۰ سال قبل از بخش‌هایی از تاجیکستان به افغانستان آمدند و اکنون در شهرهای مختلف این کشور از جمله کابل، جلال‌آباد، مزارشریف، لغمان، شبرغان و نواحی دیگر زندگی می‌کنند. جوگی‌ها به لحاظ تباری خود را تاجیک می‌دانند و پیرو دین اسلام‌اند؛ اما نگاه جامعه مسلمان افغانستان به جوگی‌های هم‌زبان و هم‌مذهب خود، همواره از بالا به پایین بوده است. در این بیشتر از ۱۲۰ سال، جوگی‌ها با هیچ‌یک از اقوام افغانستان حقوق برابر نداشته‌اند، از حق تحصیل و آموزش محروم بوده‌اند، در هیچ اداره دولتی استخدام نشده‌اند و هیچ‌یک از آنان زمین یا خانه‌ای به نام خود ندارند.
حاجی عبدالوهاب یکی از بزرگان قوم جوگی است که در ناحیه چهارم کابل و در منطقه جوگی‌ها زندگی می‌کند. حاجی عبدالوهاب و حدود ۹۰۰ خانواده جوگی در این محله که «چمن ببرک» نام دارد و تحت مالکیت دولت است، خانه‌هایی گلی ساخته‌اند و شب و روز می‌گذرانند.
حاجی عبدالوهاب به ایندیپندنت فارسی گفت: «۱۲۳ است که در افغانستان زندگی می‌کنیم؛ اما در این مدت صاحب خانه، کار یا زندگی نشدیم. در این مدت هیچ‌کس از قوم جوگی نتوانست مالک یک خانه شود که در آن با آرامش زندگی کند. زنان و مردان ما گدایی می‌کنند و جوانان ما در بازار به کارهای سخت اشتغال دارند.»
از آنجا که دولت‌ها در افغانستان زندگی و موجودیت جوگی‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند، هیچ فرصت شغلی برای آنان وجود ندارد، زنان و مردان این قوم مجبور به تکدی‌گری و انجام کارهای شاقه‌اند و کودکان قوم جوگی نیز در شهرها و روستاها کارگری می‌کنند و هیچ‌گاه به آینده و زندگی آنان توجه نشده است.
محمد صابر مظفری، نماینده قوم جوگی در کابل که تنها شخص باسواد در میان جوگی‌ها است، در دهه ۹۰ میلادی و در جریان جنگ‌های داخلی در افغانستان به ایران رفت و در آنجا تا کلاس دهم درس خواند. محمد صابر مظفری که خود را محمد صابر کولابی معرفی می‌کند، رنج قوم جوگی در افغانستان را رنجی بی‌پایان می‌داند که نهایتی برای آن تعریف نشده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
محمد صابر در سال ۱۳۹۷ و پس از صدور فرمان اشرف غنی، رئیس‌جمهوری وقت، مبنی بر اعطای تابعیت به جوگی‌ها، به اداره صدور مدرک تابعیت مراجعه کرد. وقتی از او خواسته شد مشخصات خود را در فرم بنویسد، کارمند اداره دولت پیشین افغانستان از او خواست «کولابی» را از نامش حذف کند. اصرار محمد صابر برای حفظ کولابی به‌عنوان نام خانوادگی بی‌نتیجه ماند و در سند هویت، نام او محمد صابر مظفری ثبت شد. او می‌افزاید که با خانواده و بستگان خود در تاجیکستان همچنان تماس است و نمی‌تواند هویت و قومیت خود را مخفی نگه دارد.
در سال‌های اخیر، تلاش‌های قوم جوگی برای بازگشت به وطن اصلی‌شان در تاجیکستان بی‌نتیجه مانده است. محمد صابر می‌گوید که دولت تاجیکستان به دلیل محافظه‌کاری و نگرانی‌های امنیتی به بازگشت قوم جوگی به وطن اصلی خود علاقه‌ای نشان نمی‌دهد و تلاش‌های آنان در این زمینه بی‌نتیجه مانده است. با این حال او می‌افزاید که همه جوگی‌ها دوست دارند در افغانستان بمانند اما نیاز دارند با بقیه مردم برابر باشند و به آن‌ها به چشم یک شهروند و انسان نگاه شود شود؛ نه به‌عنوان قومی در حاشیه که برای کارهای شاق و گدایی خلق شده‌اند.
محمد صابر گفت: «از نادیده گرفته شدن، سرکوب و تبعیض‌های سازمان‌یافته خسته شده‌ایم. ما باید در اینجا حق زندگی برابر با بقیه مردم داشته باشیم. ما می‌خواهیم در همه بخش‌ها سهیم باشیم. بقیه اقوام باید قضاوت‌های نامنصفانه علیه ما را پایان دهند. ما هیچ تفاوتی با بقیه نداریم.»
محمد صابر با اشاره به شایعات و باورهای نادرست رایج در میان مردم افغانستان درباره فرهنگ و زندگی جوگی‌ها می‌افزاید: «درک نادرست مردم از ما سبب شده است زنان و مردان جوگی به شیوه‌های مختلف تحت توهین و تحقیر قرار گیرند.»
پذیرفته نشدن جوگی‌ها به‌عنوان یک بخش واقعی از جامعه افغانستان و به حاشیه رانده شدن آنان باعث شده است تا تمامی زمینه‌های شغلی به روی زنان و مردان جوگی مسدود شود. زنان جوگی سال‌ها است که به کارهایی چون فال‌گیری، دست‌فروشی و گدایی مشغول‌اند و مردان جوگی نیز یا بیکارند یا کارهایی مشابه می‌کنند.
نمی‌خواهم مانند مادرم گدایی کنم
از بیش از ۳۰ هزار جوگی افغان هیچ‌کسی تاکنون نتوانسته است در مدرسه یا دانشگاه درس بخواند. با این حال، افسانه حاجی‌زاده، دختر ۱۶ ساله قوم جوگی، آستین بالا زده تا زندگی زنان جوگی را تغییر دهد. او نخستین دختر از قوم جوگی است که توانسته مدرسه را تا کلاس هشتم ادامه دهد؛ پیشرفتی که با پنهان کردن هویتش به‌عنوان دختری از قوم جوگی به دست آمده است.
افسانه مصمم است که آینده‌اش را با دستان خود بسازد. او به ایندیپندنت فارسی گفت: «نمی‌خواهم مانند مادرم و بقیه زنان جوگی گدایی کنم. من اکنون کلاس هشتم‌ام و در ضمن زبان انگلیسی می‌خوانم. من در این سال‌ها هویت خود را به‌عنوان دختر جوگی از همکلاسی‌هایم پنهان کرده‌ام و همین باعث شد تا این مرحله پیش بروم.»
افسانه می‌افزاید که گاه به دلیل لهجه خاصی که دارد هم‌کلاسی‌ها از او می‌پرسند از کدام قوم است؛ اما او همواره از پاسخ طفره می‌رود. با وجودی که با بازگشت طالبان به قدرت مدرسه افسانه بسته شده، او در این مدت در یک مرکز خصوصی، زبان انگلیسی می‌خواند. یکی از زنان فعال مدنی در کابل، ماهانه مبلغی اندک به افسانه می‌دهد تا او بتواند ادامه تحصیل دهد. او می‌خواهد در آینده پزشک شود چون در محله جوگی‌ها هیچ پزشکی وجود ندارد و بیمارستان‌های دولتی نیز از پذیرش و درمان جوگی‌ها خودداری می‌کنند.
جوگی‌ها در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند و بسیاری از آنان سرپناهی برای خود ندارند. در سال‌های اخیر، شماری از خانواده‌های جوگی روی زمین‌های دولتی خانه‌هایی گلی ساختند و بی‌هیچ اطمینان‌خاطری از فردا، در این خانه‌ها شب و روز می‌گذرانند. جوگی‌ها به دلیل نادیده گرفته شدن از سوی دولت‌های افغانستان و همچنین به حاشیه رانده شدن از سوی مردم، از هیچ امتیازی از جمله کمک‌های بشردوستانه هم برخوردار نیستند و سازمان‌های داخلی و خارجی مددرسان به‌ندرت به محله جوگی‌ها سر می‌زنند.
محمد صابر در این مورد می‌گوید: «سازمان‌های مددرسان گاه می‌آیند و از ما آمار و ارقام می‌گیرند، اما برای ما کمکی نمی‌آورند. گاهی که دولت یا سازمانی به ما کمک می‌فرستد، تا رسیدن به دست ما حیف‌ومیل می‌شود. برای مثال، اگر دولت یا سازمان‌های مددرسان برای ما یک گاو زنده بفرستند، تا رسیدن به دست ما تنها دم گاو باقی می‌ماند و باقی را مسئولان می‌خورند.»
همانطور که گفته شد، اشرف غنی، رئیس‌جمهور وقت افغانستان، برای نخستین بار، در سال ۱۳۹۷ با صدور فرمانی، دستور داد که به جوگی‌ها تابعیت افغانستان داده شود؛ اما روند صدور مدرک تابعیت به این قوم در مرداد ۱۴۰۰ و با بازگشت طالبان به قدرت، متوقف شد. از سال ۱۳۹۷ تا مرداد ۱۴۰۰، حدود نیمی از جوگی‌ها مدرک تابعیت افغانستان گرفتند اما اکنون طالبان این روند را متوقف و فرمان اشرف غنی در این مورد را باطل کرده است.
هرچند ارمغان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان گسترش فقر، بیکاری و از دست رفتن امید به آینده در میان همه اقوام افغانستان است، جوگی‌ها به دلیل مواجهه با تبعیض‌ها و آوارگی ۱۲۰ ساله بیشتر از سایر اقوام در معرض آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی‌اند و امیدواری‌هایی که در چند سال اخیر برای ادغام جوگی‌ها در میان جامعه متنوع افغانستان شکل گرفته بود، اکنون بار دیگر از دست رفته‌اند.
