یک طرف اقتصاد، یک طرف شوونیسم قومی-مذهبی. نقطه ثقل بسیاری از نبردهای سیاسی دنیا مثل آونگ بین این دو قطب حرکت می‌کند. به نظر می‌رسد انتخابات جاری هندوستان نیز چنین باشد.
در این انتخابات حزب راست‌گرا و هندوگرای باراتیا جاناتا («حزب مردم هند») که در سال ۲۰۱۴ به رهبری نادرندرا مودی سر کار آمد می‌کوشد قدرت را حفظ کند. در مقابل آن احزاب متعدد دیگر هند قرار گرفته‌اند. رقیب اصلی همان حزب بنیانگذار هند مدرن است — حزب کنگره به رهبری راهول گاندی، فردی از خاندان نهرو-گاندی و نتیجه جواهرلعل نهرو، اولین نخست‌وزیر هند مستقل. نام گاندی این خاندان ربطی به مهاتما گاندی معروف ندارد و برمی‌گردد به پدربزرگ پدری راهول، فیروز گاندی، که جزو زرتشتیان هند موسوم به پارسی‌ها بود — جمعیتی که بیش از هزار سال پیش از ایران به هند کوچک کردند. هم پدر راهول و هم مادربزرگش و پدر مادربزرگش نخست‌وزیر بوده‌اند و او نمی‌خواهد اولین نسل خاندان باشد که به قدرت نمی‌رسد.
مشکلات اصلی هندِ امروز به وضعیت اقتصاد و کمبود اشتغال و فقر کشاورزان برمی‌گردد. حالا باید دید آیا رأی دهندگان، حزب حاکم را بخاطر وضعیت بد اقتصادی گوشمالی می‌دهند و یا این حزب موفق می‌شود با تاکید بر هندوگرایی و حمله به سکولاریسم کنگره و شگردهای اینچنینی قدرت را حفظ کند؟
البته این دو حزب به هیچ وجه تنها احزاب حاضر در صحنه نیستند. در انتخابات قبلی ۵۰ درصد رأی‌دهندگان به سایر احزاب رأی دادند. بزرگترین دموکراسی دنیا ۱.۳ میلیارد شهروند دارد که ۹۰۰ میلیون نفرشان رأی‌دهنده هستند. طبق قانون، هر شهروند باید با طی فاصله‌ای کمتر از ۲ کیلومتر به صندوق رأی خود برسد. همین است که تنها فردی که در جنگل ملی گیر، در ایالت گجارات کنار شیرهایی آسیایی زندگی می‌کند، تک صندوق رأی الکترونیکی خودش را دارد (همه صندوق‌ها الکترونیکی هستند.) انتخابات در هفت مرحله انجام می‌شود. مرحله دوم چند روز پیش بود و مرحله سوم پس فردا (۲۳ آوریل) برگزار می‌شود. رأی‌گیری در بسیاری از ایالات کوچک و حتی ایالت بزرگی مثل آندرا پرادش در همان مرحله اول انجام شد، اما نتایج تنها پس از پایان کل رأی‌گیری آشکار می‌شود. انتشار نظرسنجی‌های انتخاباتی نیز مرسوم و مجاز نیست. مرحله آخر رأی‌گیری در روز ۱۹ مه است و کل نتایج ۲۳ مه اعلام می‌شوند.
احزاب رنگارنگی در سراسر هند حضور دارند. قوی‌ترین نیروی سوم سنتا کمونیست‌ها بوده‌اند که هم اکنون قدرت را در ایالت کرالا در جنوب کشور در دست دارند و تا همین چند وقت پیش در دو ایالت بنگال غربی و تریپورا هم سرکار بودند اما اکنون با مشکلات بسیاری روبرو هستند. بسیاری از احزاب ماهیت منطقه‌ای دارند. مثلا در ایالت تامیل نادو که بیش از ۷۰ میلیون جمعیت دارد تمام احزاب اصلی احزاب تامیل هستند که بعضی با کنگره متحد می‌شوند و بعضی با حزب جاناتا. بسیاری از رهبران این احزاب تامیل سنتا از هنرپیشه و کارگردانان فیلم هندی‌های معروف بوده‌اند. ایالت اوتار پرادش ۲۰۰ میلیون جمعیت دارد، یعنی اگر کشور بود ششمین کشور پرجمعیت دنیا می‌شد. در این ایالت نیز احزاب مختلف محلی با یکدیگر رقابت می‌کنند. در ضمن یک چهارم کل کرسی‌های کنگره مخصوص گروه‌های خاص تحت ستم هستند (و بعضی‌ها هم نه خیلی تحت ستم — از جمله تنها دو عضو کنگره که به جای انتخاب توسط رئیس‌جمهور منصوب می‌شوند و نماینده جمعیت کوچک انگلیسی‌تباران هندوستان هستند.)
رشد سریع اقتصادی هند به این معنی است که امروز تنها ۱۷ درصد اقتصادش بنیان کشاورزی دارد اما طبق بیشتر تخمین‌ها حداقل نیمی از جمعیت هنوز به نوعی مشغول کشاورزی‌اند. و این‌ها هستند که می‌توانند ورق را در انتخابات برگردانند. اقتصاددانان مدت‌ها است می‌گویند که هند برای بهبود وضعیت کشاورزان باید دو کار عمده انجام دهد: اول، حذف انواع یارانه‌های مختلف و اعطای کمک مالی مستقیم به نیازمندان (که توسط دولت‌های چپ میانه در کشورهایی همچون آفریقای جنوبی و برزیل موفق بوده). دوم، ایجاد شغل در صنعت و خدمات، یعنی مشاغل خارج از کشاورزی، چنان‌که در تجربه کشورهایی در آمریکای لاتین و آسیای شرقی که گذار صنعتی داشته‌اند دیده‌ایم.
در سال ۲۰۱۴ که مودی به قدرت رسید دو تصویر متفاوت از او وجود داشت. یکی چهره راست‌گرا و حتی شبه‌فاشیستی که در زمان نخست‌وزیری‌اش در ایالت گجارات هند جلوی کشتار مسلمانان را نگرفته بود. دیگری چهره تکنوکراتی که علیرغم گرایشات قومی-مذهبی شاید بتواند وضع اقتصاد را بهتر کند. اما اکنون بیشتر این دومی‌ها مایوس شده‌اند.
مودی قول داده بود ۱۰ میلیون شغل ایجاد کند اما چنین اتفاقی به هیچ وجه نیافتاده است. رقم‌های واقعی معلوم نیستند چون دولت جلوی انتشار داده‌های رسمی را گرفته است. دولت قبلی کنگره اسیر تورم دو رقمی بود و مودی که می‌خواست به دام آن وضعیت نیافتد اولویت خود را بر پایین نگاه داشتن قیمت مصرف‌کنندگان گذاشت. او تولید را تشویق کرده اما در ضمن جلوی صادرات را گرفته و واردات بیشتر را رقم زده است. نتیجه را بهتر از همه می‌توان از زبان آشوک گولاتی، اقتصاددان برجسته که جزو مشاورین دولت هم بوده شنید: «به نام فقرا، کشاورزان را غارت کرده‌اند.» یعنی قیمت غذا پایین نگاه داشته شده اما به بهای نابودی زندگی بسیاری از کشاورزان. همین است که بسیاری از آن‌ها دست به خودکشی زده‌اند. گولاتی جزو کسانی است که فکر می‌کند بسیاری از رأی‌دهندگان علیه حزب حاکم رأی خواهند داد. مودی متوجه این پاشنه آشیل خود هست. ماه گذشته که در اوتار پرادش سخنرانی می‌کرد گفت دولتش ۱.۴ میلیارد دلار به کشاورزان نیشکر در این ایالت بدهکار است (منظورش ضمانت‌های قیمتی بود که دولت به آن عمل نکرده.) او در سال ۲۰۱۶ قول داده بود درآمد کشاورزان تا ۲۰۲۲ دوبرابر شود و حالا همین وعده را تکرار کرده است.
در مقابل، راهول گاندی وعده داده وام‌های پرداخت‌نشده را با وضع قانونی در سراسر کشور ببخشد و در مناطق روستایی شغل‌های غیرکشاورزی ایجاد کند.
کمونیست‌ها هم با سازمان دادن محلی بسیاری از کشاورزان امید به جذب رأی آن‌ها را دارند. مثلا جیوا پاندو گاویت که در حال حاضر تنها نماینده کمونیست در مجلس ایالتی ماهاراشترا در غرب کشور است و حالا کاندید ورود به مجلس ملی شده است. نیویورک تایمز اخیرا با بعضی کشاورزان این ایالت گفتگو کرده که از نارضایتی خود خبر داده‌اند و یکی‌شان گفته به آقای گاویت رای می‌دهد.
در مقابل اما مودی سعی می‌کند بر آتش خصومت‌های قومی-مذهبی در کشور بیافزاید. او در ضمن از خصومت نظامی اخیر با پاکستان استفاده می‌کند تا هندوهای کشور را بسیج کند، بخصوص که امید چندانی به جلب آرای بیش از ۱۰۰ میلیون مسلمان شهروند هند ندارد. نخست‌وزیر اخیرا در گردهمایی هوادارانش در ایالت راجستان از مردم خواست بین دو حزب انتخاب کنند: «حزب کنگره که کشور را تضعیف می‌کند یا باراتیا جاناتا که کشور را تقویت می‌کند.» یعنی همان سخنان آشنای راست‌گرایان که از ترامپ و نتانیاهو تا پوتین و اردوغان شاهدش بوده‌ایم.
در سطح محلی، حرف‌ها جنجالی‌تر هم هست. مثلا خانم سادوی پراگیا، نامزد حزب حاکم، علنا گفته از تخریب جنجالی مسجد قرن شانزدهمی بابری، که در سال ۱۹۹۲ توسط تندروهای هندو نابود شد، مفتخر است و مدعی شد آن اتفاق «احترام کشورمان به خودش را بیدار کرد.» او در ضمن گفت حزبش معبد بزرگی برای راما، از خدایان مهم مذهب هندو، بنا می‌کند.
در هند اگر یک‌جا پیدا می‌شد که اختلافات قومی مذهبی نقشی در انتخابات نداشتند آن ایالت ساحلی و جنوبی کرالا بود که حزب آقای مودی سنتا در آن جایی نداشته و قدرت در آن بین کمونیست‌ها و کنگره دست به دست می‌شده است. کرالا به داشتن مردم باسواد و بافرهنگ معروف است و به پیشتاز بودن در شاخص‌های اجتماعی و در ضمن در رمان‌هایی مثل «خدای چیزهای کوچکِ» آرونداتی روی، جاودانه شده است. از ۳۱.۸ میلیون مردم آن ۵۵ درصد هندو هستند، ۲۷ درصد مسلمان و حدود ۱۸ درصد مسیحی. اما چند ماه پیش دادگاه عالی هند رأیی داد که اوضاع را عوض کرد: این دادگاه رأی داد که سنت هندوها که زنان هنگام عادت ماهانه اجازه ورود به معبد ساباری‌مالا در جنوب ایالت را ندارند غیرقانونی است. با وجود این‌که کمیسیون انتخابات هندوستان احزاب سیاسی را از استفاده از این مساله در تبلیغات خود منع کرده، موضوع به جنجال بزرگی بدل شده و شاید باعث افزایش آرای حزب مودی و حتی سقوط دولت ایالتی کمونیست‌ها شود. رئیس ایالتی حزب مودی از «فرصت طلایی» که برای این حزب پیش آمده سخن گفته.
اما مشکلات کمونیست‌ها محدود به این ایالت نیست. در ایالت بنگال غربی که تا پیش از سال ۲۰۰۹ حکومت آن نزدیک چهل سال دست کمونیست‌ها بود، نیروهای «جبهه چپ» شاید حتی موفق به کسب یک کرسی هم نشوند. نماد این شکست را شاید بتوان در حوزه حبیب‌پور دانست که مخصوص اقلیت آدیواسی (بومی) است. این حوزه از سال ۱۹۶۲ تا کنون همیشه (به جز دو سال) دست کمونیست‌ها بوده اما اخیرا خاگن مارمو، رهبر سنتی کمونیست‌ها که از این حوزه کاندید بود با کمال شگفتی به حزب راست‌گرای حاکم پیوست. سال گذشته ایالت کوچک تریپورا که نزدیک سی سال بود دولت ایالتی کمونیست داشت هم به دست حزب باراتیا جاناتا افتاد و مردم با یورش مجسمه‌های لنین را پایین کشیدند.
امید کمونیست‌ها این است که شاید در ایالاتی جدید امکان بروز پیدا کنند. مثلا در ایالت بیهار که بیش از ۱۰۰ میلیون جمعیت دارد و از ایالات فقیر کشور است. در بگوسارای که پایتخت صنعتی ایالت محسوب می‌شود و جنبش سندیکایی قوی‌ای دارد، کاندیدای کمونیست‌ها چهره‌ای کاریزماتیک و جذاب به نام کانهایا کومار است. او رئیس سابق اتحادیه دانشجویی دانشگاه جواهر لعل نهروی دهلی است و موفق شده در اینترنت حمایت مالی جمع کند. همین‌گونه به حداکثر میزان مجاز (۷ میلیون روپیه یا حدود ۱۰۰ هزار دلار) رسیده و می‌تواند نوید دهنده نسل جدیدی از چپ در هندوستان باشد.
با این همه اما آقای مودی اقبال بالایی دارد که اینقدر بین احزاب مختلف سراسر کشور حامی پیدا کند که بتواند دولتش را ادامه دهد. مخالفین او هنوز نتوانسته‌اند رهبری را پیدا کنند که بتواند مودی قدرتمند را شکست دهد — مگر این‌که راهول گاندی در پنج مرحله باقی‌مانده انتخابات چهره‌ای متفاوت از خود نشان دهد و نارضایتی کشاورزان را به نفع انتخاباتی حزب خودش ترجمه کند.
