در طول تاریخ معاصر، هند در سیاست خارجی افغانستان، همیشه مثالی برای یک کشور دوست بوده و این کشور فارغ از روی کار آمدن دولت‌هایی با ایدلوژی‌های مختلف در افغانستان، همواره تلاش کرده است رابطه خود با این کشور را دوستانه نگه دارد.
هند مایل است تا هرچه زودتر به عنوان یک کشور قدرتمند در عرصه بین‌المللی معرفی شود. هرچند همین حالا هم یکی از قدرت‌های بزرگ جهان محسوب می‌شود؛ اما بر اساس استراتژی توسعه‌ای هند، این کشور باید تا سال ۲۰۲۵، به عنوان یک کشور توسعه‌یافته در سطح جهان و قدرتمندترین کشور منطقه شناخته شود.
سیاست «عدم تعهد» این کشور باعث شد تا با همسایگانش از در دیپلماسی تقویت رابطه درآید و هرچند دشمنی تاریخی‌اش با پاکستان سدی اساسی بر این راهکار به نظر می‌رسد، حتی با پاکستان نیز خواهان رابطه‌ای متقابل و حسنه است.
با فروپاشی بلوک شرق و شوروی سابق و از هم پاشیدن دولت تحت‌حمایت روسیه در افغانستان در دهه ۹۰، هند تصمیم گرفت رابطه‌اش با افغانستان را تقویت کند. در پنج سال حکومت مجاهدین بر افغانستان، این رابطه به‌خوبی پیش می‌رفت؛ اما سلطه طالبان بر افغانستان نفوذ هند بر این کشور را خاتمه داد.
پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و ایجاد حکومت دموکراتیک در افغانستان، هند بار دیگر به سوی همکاری بیشتر با افغانستان قدم برداشت و در ۲۰ سال گذشته، این رابطه در گرم‌ترین حالت خود قرار داشت؛ اما سلطه دوباره طالبان بر افغانستان بار دیگر این شائبه را به وجود آورد که هند باز هم نفوذش در افغانستان را از دست داده است. با این حال اینک به نظر می‌رسد که دولت هند نمی‌خواهد تجربه نیمه دوم دهه ۹۰ را تکرار و با افغانستان قطع رابطه کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
حضور هیئتی از دیپلمات‌های هندی در افغانستان که آخر هفته گذشته، به رهبری جی پی سینگ، دبیر وزارت خارجه هند در امور افغانستان، ایران و پاکستان، وارد کابل شدند، نشان‌دهنده بازگشت هند به سیاست فعال در قبال افغانستان است. این هیئت در دو روز حضور در کابل، از مراکزی دیدن کرد که در ۲۰ سال گذشته با حمایت مالی هند بازسازی یا تاسیس شده‌اند؛ مانند بیمارستان کودکان ایندرا گاندی که در دهه ۷۰ میلادی در کابل ساخته شد و در طول این سال‌ها، هند حامی مالی آن بوده است.
سفر هیئت هندی به کابل در رسانه‌های این کشور هم انعکاس زیادی داشت. در آخرین گزارش روز یکشنبه روزنامه ایندین اکسپرس (Indian express) درباره این سفر، نتایج و پیامدهای این دیدار مثبت ارزیابی شد. منابع دولتی هند به این روزنامه گفتند که وضعیت امنیتی در افغانستان به‌خصوص کابل، بسیار بهتر شده و تنها مشکلی که در افغانستان وجود دارد، کمبود خدمات بهداشتی و آموزشی است.
هیئت هندی در این سفر یک دیپلمات زن را نیز با خود داشت و به گفته آنان، برخورد درست طالبان و اعتراض نکردنشان نشان داد که آنان نیز خواهان تعامل سازنده با کشورهای جهان‌اند.
این رویکرد مثبت رسانه‌های هندی که در ۹ ماه گذشته بیشتر نقاط ضعف طالبان را برجسته می‌کردند، حاکی از آن است که هند خواهان برقرار رابطه‌ای تازه و نزدیک‌تر با طالبان است. این کشور اگرچه هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته، در ۹ ماه گذشته کمک‌های زیادی برای افغانستان فرستاده است. هند تاکنون ۲۰ هزار تن گندم، ۱۳ تن دارو و ۵۰۰ هزار دوز واکسن کووید-۱۹ به افغانستان کمک کرده است.
ادبیات هیئت وزارت خارجه هند هم پس از بازگشت به کابل بسیار خوش‌بینانه و گرم است. به طور مثال، این هیئت به رسانه‌های هندی گفت که دیدار از سفارت هند نشان داد که این محل در امنیت کامل است؛ یعنی اگر هند بخواهد سفارت خود در افغانستان را فعال کند، هیچ مانعی بر سر راه آن وجود نخواهد داشت.
طالبان نیز به این سفر روی خوش نشان داده است و امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، از جی پی سینگ خواست تا سفارت هند در کابل فعال و خدمات‌رسانی آن آغاز شود.
هند به تعامل نزدیک‌تر با افغانستان تحت کنترل طالبان احتیاج دارد. این کشور برای رسیدن به آسیای مرکزی به افغانستان نیاز اساسی دارد؛ زیرا رقابت چین و هند در منطقه و تنش‌های مرزی این امکان را که هند بتواند از طریق چین به آسیای مرکزی دست پیدا کند، کم کرده است. بنابراین برای رسیدن به آسیای مرکزی، افغانستان گزینه بهتری است.
از آنجایی هم که طالبان هنوز در کسب مشروعیت نزد کشورهای غربی توفیقی نیافته و عملکرد این گروه در قبال ارزش‌های انسانی به دوری بیشتر غرب منجر شده است، بنابراین کشورهای منطقه به گزینه‌های اول برای سیاست خارجی طالبان تبدیل شده‌اند.
مسلما با توجه به رکود اقتصادی خطرناکی که افغانستان را فرا گرفته، طالبان به گزینه‌های اقتصادی که کشورهای همسایه ارائه کنند، بیشتر علاقه نشان خواهد داد؛ اما آنچه در این میان مهم است، رویکرد پاکستان در قبال رابطه هند و طالبان است. مهم‌ترین دلیل پاکستان برای حمایت از طالبان که حتی به قیمت از دست دادن مقبولیتش نزد کشورهای غربی تمام شد، این بود که نگذارد افغانستان برای هند سکوی پرش به سمت پاکستان شود.
پاکستان با تقویت سیاست بدبینی به رابطه نزدیک افغانستان و هند، همیشه خواهان کنترل این رابطه از طریق دولتی تحت هدایت پاکستان بود. حالا که نیرویی در افغانستان قدرت گرفته که سراپا گوش‌به‌فرمان پاکستان است، این کشور نخواهد گذاشت که هند با طالبان رابطه محکمی ایجاد کند. واکنش‌ها به سفر هیئت هندی در رسانه‌های پاکستانی هم به‌خوبی نشان‌دهنده نگرانی پاکستان از نزدیکی هند و طالبان است.
تربیون اکسپرس در مطلبی که روز دوشنبه، ۶ ژوئن، منتشر کرد، به نقل از سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نوشت که دیدگاه پاکستان در رابطه با نقش هند در افغانستان مشهود است. عاصم افتخار گفت: «ما دوست نداریم کسی در رابطه ما با افغانستان نقش منفی بازی کند. ما خواهان یک افغانستان مرفه، با‌ثبات و صلح‌آمیزیم. شما شاهد بودید که ما اجازه دادیم گندم از طریق هند به افغانستان منتقل شود.»
با این حال این مطلب پر از نشانه‌های نگرانی پاکستان در قبال رابطه هند و افغانستان است. پاکستانی‌ها می‌گویند که باز کردن سفارت هند در افغانستان قدم خوبی است اما به بازگشایی کنسولگری‌های این کشور در استان‌های که در امتداد خط مرزی با پاکستان‌اند هیچ نیازی نیست.
پاکستان مدعی است که با ایجاد رابطه هند و افغانستان هیچ مشکلی ندارد؛ به شرط آنکه منافع پاکستان تضعیف نشود و چالش نیز از همین جا ایجاد می‌شود؛ زیرا عمق راهبردی پاکستان در افغانستان به گونه‌ای است که هیچ رابطه‌ای جز رابطه دیپلماتیک ساده را بر نمی‌تابد.
به نظر نمی‌رسد هند بتواند طالبان را ترغیب کند تا بدون اجازه پاکستان، با این کشور رابطه نزدیکی داشته باشند؛ زیرا فارغ از ادعاهای طالبان، پاکستان این گروه را به اندازه کافی در تارهای تنیده‌شده خود، گرفتار کرده است.
