خبر بازداشت روح‌الله زم، بنیانگذار آمدنیوز و پخش شتاب‌زده دقایقی از اعترافات تلویزیونی او به فاصله چند ساعت پس از انتشار این خبر که در موارد مشابه کمتر سابقه داشته، پرسش‌های متعددی را در مورد زمان، مکان و نحوه بازداشت او ایجاد کرده است.
سپاه ادعا می‌کند در عملیات پیچیده فریب سرویس‌های بیگانه، روح‌الله زم را به داخل کشور هدایت و بازداشت کرده است.
باتوجه به اطلاعاتی که هم اکنون به صورت یک‌جانبه از سوی سپاه و نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی در مورد این بازداشت منتشر می‌شود، و با توجه به سابقه سرویس‌های اطلاعاتی ایران در پرونده‌سازی و اعتراف‌گیری‌های اجباری (نمونه اخیر آن پرونده‌سازی و گرفتن اعترافات اجباری از مازیار ابراهیمی در پرونده ترور دانشمندان هسته‌ای)، نمی‌توان با قطعیت در مورد چگونگی این بازداشت و پرونده روح‌الله زم سخن گفت.
اما آنچه که از بخش‌های پخش شده از اظهارات زم پس از دستگیری و تاکید سپاه بر عملیات فریب سرویس‌های خارجی به دست می‌آید، این است که نهادهای امنیتی قصد دارند همانگونه که رهبر جمهوری اسلامی آنها را به عملیات خارج از مرزها تشویق کرده بود، از این پروژه برای نمایش قدرت مانور و نفوذ خود فراتر از مرزهای ایران استفاده کنند.
علی شمخانی، نماینده رهبر جمهوری اسلامی و دبیر شورای عالی امنیت ملی در اظهاراتی دستگیری زم را نمایش اقتدار اطلاعات سپاه و ضعف حریف توصیف کرده است. همان چهره مطلوب خامنه‌ای از سپاه.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مقامات جمهوری اسلامی در موضع‌گیری‌های خود در مورد بازداشت زم، بیش از هر چیز بر توانمندی‌های برون‌مرزی سپاه تکیه کرده‌اند. ابراهیم رئیسی، رئیس‌قوه قضاییه می‌گوید:«سازمان اطلاعات سپاه با مدیریت و فریب سرویس‌های اطلاعاتی آمریکایی، اسرائیلی و فرانسوی توانست زم را در تور اطلاعاتی خود قرار دهد».
همین عبارت‌ها در بیانیه سپاه و اظهارات زم پس از دستگیری، تکرار شده است.
اغلب رسانه‌های نزدیک به سپاه به طور گسترده اخبار مربوط به این بازداشت را پوشش می‌دهند و همزمان از دستگیری شیرین نجفی خبر داده‌اند که ادمین دوم کانال آمدنیوز معرفی شده است.
انتخاب هم از بازداشت افراد مرتبط با زم در داخل ایران خبر داده و بر مبنای اطلاعاتی که منبع آن روشن نیست مدعی شده، افرادی که قبلا بازداشت و آزاد شده بودند نیز ممکن است دوباره بازداشت شوند.
سابقه نهادهای امنیتی در ربودن افراد
برخی اخبار غیر رسمی حاکی از آن است که روح‌الله زم احتمالا با یک قرار اطلاعاتی به محلی که در اصطلاح امن خوانده می‌شود، کشانده شده و سپس به ایران انتقال یافته است. پدر او، محمدعلی زم به انصاف نیوز گفته که آمدن فرزندش به ایران را از زیرنویس تلویزیون متوجه شده است. وفا نیکفر، از دوستان زم در استرالیا نیز در یک ویدئو مدعی شده است که آخرین بار ۲۴ ساعت قبل از اعلام خبر بازداشت زم با او که در پاریس بوده، تلفنی گفتگو کرده است.
برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که زم در ترکیه یا عراق دستگیر شده و برخی نیز مدعی شده‌اند که او از طریق امارات متحده عربی به ایران انتقال داده شده است.
هرچند هیچ یک از این اخبار تایید شده نیست، در گذشته سابقه بازداشت افراد در همین سناریو‌ها وجود داشته است.
عبدالمالک ریگی، یکی از نمونه‌های مشهور این دستگیری‌ها است. رهبر گروه جندالله در زمستان ۱۳۸۸، ناگهان با دستان بسته در حالی که ماموران نقاب‌پوش او را احاطه کرده بودند، در حال پایین آمدن از پله‌های یک هواپیمای کوچک در تلویزیون دولتی ایران ظاهر شد.
حیدر مصلحی وزیر وقت اطلاعات مدعی شد، او در یک عملیات در خارج از کشور دستگیر شده است. گفته می‌شود که اطلاعات هواپیمای حامل او را وادار به فرود کرده بود.
او چند روز بعد در اعترافات تلویزیونی ظاهر شد و در خرداد ۱۳۸۹ به اتهام محاربه و فساد فی‌الارض اعدام شد.
فرود فولادوند با نام اصلی فتح‌الله منوچهری، از چهره‌های خواستار براندازی جمهوری اسلامی و مدیر شبکه تلویزیونی انجمن پادشاهی ایران نیز در دی‌ماه ۱۳۸۵ به همراه دو نفر دیگر در ترکیه ناپدید شد.
کیانوش منوچهری، چندی بعد تایید کرد که پدرش به دست نیروهای امنیتی ربوده و بازداشت شده، اما تا این لحظه اطلاعی از سرنوشت او در دست نیست.
قبل از فرود فولادوند هم مواردی از برخورد وزارت اطلاعات با اعضای سازمان مجاهدین و دیگر گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی در ترکیه گزارش شده است.
موارد ربودن چهره‌های خاص یا مخالفان حکومت در خارج از کشور در دو دهه گذشته رو به افزایش بوده است. تا قبل از آن در دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ شمسی، شیوه اصلی حذف مخالفان ترور آنها بود. ترورهایی مانند پرونده میکونوس که هزینه سیاسی سنگینی برای جمهوری اسلامی به دنبال داشت.
چرا فرانسه؟
مطرح شدن نام فرانسه در کنار آمریکا و اسرائیل که به طور سنتی در پروژه‌های از این دست نقش دشمن ثابت جمهوری اسلامی را ایفا می‌کنند، یکی از نکته‌های قابل توجه در ارتباط با بازداشت زم است.
فرانسه محل زندگی زم در سال‌های اخیر بوده است، اما همزمان کشوری است که از ماه‌ها قبل میانجی‌گری بین ایران و آمریکا برای دستیابی به یک توافق جدید را آغاز کرده است.
سپاه در فیلمی که اسفندماه گذشته از تور اطلاعاتی سپاه برای زم منتشر کرد، کوشید نقش سرویس‌های امنیتی فرانسه را در حمایت از زم بیش از اندازه بزرگ‌نمایی کند. احتمالا با گوشه چشمی به پروژه‌ای بزرگ‌تر که قرار بود، هفت ماه بعد به سرانجام برسد.
با این وجود به نظر می‌رسد تکرار نام فرانسه در این پرونده، علاوه بر تلاش برای به رخ کشیدن توانایی‌های برون مرزی سپاه، با نقش پاریس در به نتیجه رساندن یک معامله بین تهران و واشینگتن در ارتباط باشد.
زم و آمدنیوز
روح‌الله زم قبلا نیز سابقه بازداشت از سوی وزارت اطلاعات را داشته است. او پس از اعتراض‌ها به انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ دستگیر و پس از مدتی آزاد شد و سپس به فرانسه رفت. او کانال تلگرامی آمدنیوز را تاسیس کرد که در جریان اعتراض‌های دی‌ماه ۱۳۹۶ بسیار مشهور شد. به نحوی که مقامات جمهوری اسلامی از تلگرام خواستند این کانال را به دلیل آنچه که آن را ترویج خشونت خواندند، مسدود کرد.
البته آمدنیوز دوباره کار خود را از سر گرفت و همچنان تا قبل از اینکه وزارت اطلاعات کنترل آن را به دست بگیرد، بیش از یک میلیون نفر دنبال کننده داشت.
در مورد محتوای مطالب آمدنیوز و شخص روح‌الله زم و روابط او با ساختار حاکمیت یا اپوزیسیون، گمانه‌زنی‌های متعددی مطرح است.
فیلمی که اطلاعات سپاه در اسفندماه گذشته از انتشار برخی اخبار در آمدنیوز با هدایت افراد مرتبط با این نهاد منتشر کرد، از نگاه برخی مهر تاییدی بود بر غیر قابل اعتماد بودن آمدنیوز. در مقابل گروهی به اخباری اشاره می‌کنند که آمدنیوز مدت‌ها قبل در مورد فساد در قوه قضاییه منتشر کرده بود که هم اکنون صحت آنها تایید شده است.
روح‌الله زم که فرزند محمدعلی زم، رئیس سابق حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی است، می‌تواند به باور برخی مهره جمهوری اسلامی برای پیشبرد دعواهای سیاسی در داخل کشور باشد، یا آنگونه که گروهی دیگر می‌گویند یک مخالف نظام ساده‌لوح که در دام اطلاعاتی گرفتار شده یا شخصیتی خارج از این چارچوب‌بندی‌ها. اما سابقه اعتراف‌گیری‌های اجباری نهادهای امنیتی نظام نشان می‌دهد که اظهاراتی که روح‌الله زم از این پس در مورد خود و فعالیت‌های‌اش مطرح خواهد کرد، منبع معتبری برای قضاوت در مورد او نخواهد بود.
