برای بسیاری از ایرانی‌ها که فرزند دانش‌آموز دارند، بهترین زمان مسافرت مرداد و شهریور است. حالا اگر در این ماه‌ها تعطیلات مناسبتی وجود داشته باشد، شرایط بهتر هم می‌شود، چون می‌توان با یکی دو روز مرخصی گرفتن از محل کار، به یک سفر تابستانی دلچسب رفت؛ منتها مسئله اساسی این است که اینک برای مسافرت رفتن هم مثل خیلی از کارهای دیگر، پول از همه‌چیز مهم‌تر شده است و در صورتی‌ که وضعیت مالی خوبی نداشته باشیم، مجبوریم تعطیلات را در خانه بمانیم و احتمالا درودیوار را تماشا کنیم.

برای مثال، یکشنبه و دوشنبه هفته آینده یعنی شانزدهم و هفدهم مرداد به مناسبت تاسوعا و عاشورا در ایران تعطیل‌اند. بنابراین اگر بتوانیم روز شنبه را از محل کار خود مرخصی بگیریم، با احتساب روزهای تعطیل پنجشنبه و جمعه قبل از آن، در مجموع پنج روز تعطیل داریم و می‌توانیم برای یک سفر تابستانی با دوستان یا خانواده برنامه‌ریزی کنیم؛ البته به شرط آنکه پولش را داشته باشیم.

گشت‌وگذاری ساده در سایت‌ها و بررسی تبلیغات آژانس‌‌های مسافرتی حاکی از آن است که حداقل هزینه یک سفر داخلی برای یک خانواده‌ چهارنفره پنج میلیون تومان است. سفر خارجی به کشورهای همسایه نیز برای چهار نفر دست‌کم ۴۰ میلیون تومان آب می‌خورد و تازه این‌ها مشروط بر این است که زیاده‌خواه نباشیم و به اقامت در هتل‌های دو یا سه‌ ستاره رضایت دهیم. تازه خرید هم نکنیم و ناهار و شام نان‌وپنیر بخوریم.

از مشهد تا بلغارستان

آنتالیا، استانبول، کوش‌آداسی در ترکیه برای خیلی از ایرانیان‌ مقاصد مسافرتی جذابی‌اند. در گرجستان، نیز شهرهای تفلیس و باتومی خیلی پرطرفدارند. مقصد مسافران ایرانی ارمنستان نیز پایتخت این کشور یعنی ایروان است. تایلند، مالزی، بلغارستان و دبی هم از مقاصد پرطرفدار بین ایرانیان به شمار می‌روند. در میان شهرهای داخلی، هم کیش، قشم، مشهد، شیراز و اصفهان بیشترین گردشگر را به خود جذب می‌کنند.

قیمت‌ تورهای داخلی نشان می‌دهد که یک تور سه تا چهارروزه به شهرهای مشهد، اصفهان و شیراز برای هر نفر دست‌کم یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است  که برای چهار نفر به چهار میلیون و ۸۰۰ هزار تومان می‌رسد. پایین‌ترین نرخ تور به مقصد کیش و قشم هم دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است. هتل‌های این تورها سه ستاره‌اند و فقط صبحانه دارند؛ بنابراین هزینه سفر به این دو شهر بالغ‌ بر ۱۰ میلیون تومان است که اگر هزینه رستوران و خرید هم به آن اضافه شود، احتمالا به ۱۵ میلیون تومان می‌رسد.

در همه این موارد، بلیت هواپیما به صورت غیرقابل استرداد فروخته می‌شود و هتل‌هایی که آژانس‌ها با این رده قیمتی به مسافران پیشنهاد می‌کنند، دو یا سه ستاره‌اند و فقط صبحانه آن‌ها روی هزینه تور است؛ یعنی مسافران باید برای سه وعده ناهار و سه وعده شام خود فکر دیگری بکنند. به‌ عبارت‌ دیگر، علاوه بر نرخ تور، باید هزینه‌ رستوران، رفتن به مکان‌های تفریحی و گردشگری و احیانا خرید را هم به هزینه‌های سفر اضافه کرد.

آنتالیا؛ شهر ممنوعه

کمتر از ۵۰ سال پیش بسیاری از اروپاییان برای لذت بردن از سواحل آفتابی به شهرهای شمالی ایران سفر می‌کردند اما پس از انقلاب اسلامی و محدودیت‌های مربوط به حجاب و الکل، نه تنها مسافران اروپایی راه خود را به سمت سواحل ترکیه کج کردند بلکه برای خیلی از ایرانیان هم شهرهایی مثل آنتالیا، کوش‌آداسی و استانبول به مقاصدی جذاب تبدیل شدند.

حالا سفر یک خانواده چهارنفره به استانبول آن هم فقط برای چهار شب اقامت دست‌کم ۴۰ میلیون تومان آب می‌خورد، سفر به کوش‌آداسی دست کم ۵۶ میلیون تومان تمام می‌شود و سفر به آنتالیا هم حداقل ۵۶ میلیون تومان است. نرخ این تورها با در نظر گرفتن اقامت در هتل‌های سه ستاره احتساب شده‌اند و اگر قرار باشد هر خانواده در سفر دست کم دو هزار دلار برای خرید و تفریح هزینه کند، باید رقمی حدود ۱۰۰ میلیون تومان برای یک مسافرت چهارروزه کنار بگذارد.

همچنین به دلیل قوانین جمهوری اسلامی ایران، پرواز مستقیم از شهرهای ایران به آنتالیا ممنوع است و مسافران باید در فرودگاه یکی از شهرهای دنیزلی یا اسپارتا فرود بیایند و از آنجا زمینی به آنتالیا بروند.

ارمنستان و گرجستان

سفر به دیگر کشورهای همجوار ایران مثل گرجستان و ارمنستان نیز دست‌کمی از ترکیه ندارد. حداقل قیمت تور هوایی ارمنستان برای هر نفر ۹ میلیون ۶۰۰ هزار تومان است که جمع آن برای چهار نفر از ۳۸ میلیون تومان عبور می‌کند. کمترین نرخ تور زمینی ارمنستان نیز چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. سفر به گرجستان هم دست‌کم برای یک خانواده چهارنفری ۴۴ میلیون تومان تمام می‌شود.

یک خانواده چهار نفری برای رفتن به دبی هم باید دست‌کم ۵۶ میلیون تومان و برای رفتن به بلغارستان ۷۶ میلیون تومان بپردازند. همان‌طور که گفته شد، نرخ همگی این تورها به شرط اقامت در هتل‌های سه‌ستاره و راضی شدن به کمترین امکانات در طول سفر است.

این نرخ‌ها نشان می‌دهد برای بسیاری از ایرانیان که حقوق و درآمدشان کمتر از ۱۰ میلیون تومان در ماه است، مسافرت کم‌کم به رویا تبدیل می‌شود زیرا آنان مجبورند درآمد اندک خود را برای دیگر هزینه‌های ضروری از جمله خوراک و اجاره‌بهای مسکن هزینه کنند.

پیش‌تر نادر کریمیان سردشتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفته بود: «بالغ‌ بر ۴۰ درصد جمعیت ایران سفر نمی‌روند، ۳۰ درصد از کارکنان دولت نیز هرگز سفر نمی‌کنند و ۷۰ درصد بقیه هم به ضرورت سفر می‌روند.»