آیا تایوان اوکراین بعدی می‌شود؟ این سوالی است که کارشناسان دفاعی و سیاست خارجی ماه‌ها است به آن فکر می‌کنند؛ حتی پیش از آنکه تمرین‌های نظامی هفته گذشته پکن در واکنش به سفر نانسی پلوسی به تایوان آغاز شود.

ظرف هفته گذشته، این وضعیت به‌سرعت تشدید شد. چین نخستین بار زمانی که سخنگوی ایالات متحده آمریکا با جت نیروی هوایی در تایوان فرود آمد، رزمایشی با مانورهای شلیک مستقیم را اعلام کرد.

در جریان این رزمایش، برای نخستین بار موشک‌هایی بر فراز تایپه، پایتخت این کشور، شلیک شدند، هواپیماهای بدون سرنشین بر فراز جزایر فراساحلی تایوان به پرواز درآمدند و کشتی‌های جنگی از خط حائل میانی تنگه تایوان عبور کردند؛ چیزی که ارتش این جزیره خودگردان آن را «محاصره» نامید.

روز دوشنبه، چین تصمیم گرفت این رزمایش‌های نظامی تهدیدآمیز را که حمل‌ونقل دریایی و هوایی این کشور جزیره‌ای را به شکل قابل‌ملاحظه‌ای مختل کرده و نگرانی‌هایی درباره درگیری احتمالی در منطقه برانگیخته است، تمدید کند؛ آن هم در شرایطی که جهان با آثار جهانی جنگ روسیه با اوکراین در اروپای شرقی درگیر است.

اما آیا این درگیری در آسیا به‌زودی به جنگ تبدیل می‌شود؟ کارشناسان در این مورد اختلاف نظر دارند.

مایکل چانگ که بحران موشکی سال ۱۹۹۶ تایوان را در زمانی که معاون دبیر کل شورای امنیت ملی تایوان بود، مدیریت کرد، به رسانه‌های محلی گفت که این رزمایش ممکن است پیش‌نمایش سناریو تهاجم چین باشد.

رزمایش شلیک مستقیم نمایش قدرت نظامی است که در آن برای ایجاد شرایط تمرینی از مهمات جنگی استفاده می‌شود و تا حد امکان به سناریوهای جنگی واقعی نزدیک است.

در حالی‌ که توان نظامی چین بسیار فراتر از تایوان است و نمایش توانایی‌های نظامی مسلما فشار بیشتری به همراه خواهد داشت، این کشور جزیره‌ای خود را برای هر احتمالی آماده کرده و ده‌ها سال است که با ترس از تهاجم چین سر می‌کند.

درگیری میان چین و تایوان به دوران جنگ داخلی در زمان مائوتسه تونگ برمی‌گردد. رئیس مائو با پیروزی در جنگ داخلی سال ۱۹۴۹، جمهوری خلق چین را تاسیس کرد و حزب ملی‌گرای کومینتانگ را به تایوان عقب‌ نشاند که از آن زمان تاکنون خودگردان است.

پکن هنوز این جزیره را بخشی از قلمرو خود می‌داند و قول داده است که در نهایت آن را با سرزمین اصلی متحد می‌کند و در صورت لزوم از زور استفاده خواهد کرد.

اما هم‌زمان که شی جین پینگ، قدرتمندترین رهبر چین از زمان مائو، در اندیشه دور سوم رهبری به سرمی‌برد که [در این کشور] بی‌سابقه است، زمان‌بندی وقوع درگیری اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند.

همچنین اکنون چین تحت حکومت شی از زمان «سومین بحران تنگه تایوان» در سال ۱۹۹۶، آخرین باری که پکن موشکی در نزدیکی این کشور جزیره‌ای پرتاب کرد، به‌مراتب قوی‌تر است.

هارش وی پنت، تحلیلگر سیاست خارجی بنیاد پژوهشی آبزرور واقع در دهلی (اوآراف) به ایندیپندنت می‌گوید: «شی نمی‌خواهد با ورود به دوره سوم ریاست‌جمهوری خود- که بی‌سابقه است- به مثابه رهبری که نشانه‌ای از ضعف در او هست، دیده شود و می‌خواهد نامش در تاریخ به عنوان رهبری بماند که تایوان را متحد کرد.»

«بنابراین مطمئنا هزینه‌ها برای تایوان افزایش خواهد یافت.»

با این حال او توضیح می‌دهد که تجاوز فعلی چین عمدتا از این واقعیت ناشی می‌شود که پکن پیش‌تر درباره موضوع دیدار پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، «خود را در موقعیت دشواری» قرار داد که نتوانست جلو [وقوع] آن را بگیرد و باید نشان می‌داد که در مقابل آن دارد کاری می‌کند.

او می‌گوید: «وقتی [چین] میزان حساسیتش را تا این حد بالا برد، معنایش این بود که اکنون می‌باید واکنشی نشان بدهد.» و افزود که جنگ تمام‌عیار با تایوان ممکن است به نفع پکن نباشد.  

ناظران تا حد زیادی موافق‌اند که این رزمایش‌ها مانور داخلی حفظ آبرو برای متعادل کردن خشم این کشور از دیدار پلوسی و شکست در ممانعت از اجرای آن‌اند.

پروفسور پنت ادامه می‌دهد که پکن با تهدید به تشدید اوضاع به دلیل دیدار پلوسی، عزم آمریکا را امتحان می‌کند اما می‌داند که گزینه‌های محدودی در اختیار دارد.

پروفسور پنت می‌افزاید: «چین این را هم می‌داند که جنگ تمام‌عیار با تایوان در این مرحله چیزی است که ممکن است بیشتر به ضرر منافع خودش باشد.»

درباره احتمال وقوع جنگ میان ایالات متحده آمریکا و چین بر سر تایوان هم نگرانی‌هایی وجود دارد، اما کارشناسان معتقدند که هیچ یک از این کشورها تاکنون به تشدید تنش تمایلی نداشته‌اند.

اما این به آن معنا نیست که این افزایش تنش‌ها بر تایوان و جهان و از جمله بر روابط بین ایالات متحده آمریکا و چین که کشمکش بی‌سابقه‌ای را شاهدند، تاثیر گسترده‌ای نخواهد گذاشت.   

به گفته کارشناسان، دیدار پلوسی و واکنش متعاقب چین وضعیت موجود در منطقه را در درازمدت تغییر می‌دهد.

لو ناکمن، دانشمند علوم سیاسی و استادیار دانشگاه ملی چنگ‌چی در تایوان، به ایندیپندنت می‌گوید: «پیش‌بینی من این نیست که وخامت اوضاع بیش از این تشدید می‌شود، بلکه وضعیت فعلی در این سطح باقی خواهد ماند.»

او ادامه داد:«در هفته گذشته، انتقال تهدیدهای جت نظامی از منطقه شناسایی دفاع هوایی تایوان (ای‌دی‌آی‌زد) به خط میانه را دیده‌ایم. این [خط میانه] به شکل قابل‌توجهی به تایوان نزدیک‌تر است و نشان می‌دهد چین قصد دارد خطرات این تهدید نظامی را افزایش دهد.»

در کوتاه مدت، تایوان ممکن است بیشتر نگران مشکلات اقتصادی باشد.

با اینکه کارشناسان می‌گویند با وجود مانورهای نظامی، تجارت به روال معمول ادامه دارد، تایوان درست با رفتن پلوسی در سوم اوت، برای یافتن مسیرهای جایگزین برای حمل‌ونقل هوایی و دریایی در تلاش است.

کارشناسان امنیتی می‌گویند طراحان نظامی چین مدت‌ها است درباره محاصره تایوان صحبت کرده‌اند اما به احتمال زیاد، تاکنون چنین اقدامی را بیش از حد تحریک‌آمیز می‌دانستند. توان اعمال محاصره به پکن اهرمی می‌دهد تا تایوان را در جریان درگیری، پای میز مذاکره بکشاند.     

ناکمن می‌گوید: «تردید دارم که مسیر تجاری رسمی محاصره شود... حتی اکنون با وجود ادعای چین مبنی بر ادامه مانورهای نظامی، بازگشت مسیرهای تجاری به حالت عادی را شاهدیم.»

«عوامل اقتصادی که به احتمال زیاد در این [موقعیت] رخ می‌دهد، یا ناشی از تحریم‌های اعمال‌شده چین علیه تایوان است یا درک خطر گسترده‌تر سرمایه‌گذاری در تایوان در کوتاه مدت.»

در مجموع، سفر پلوسی هرچند بی‌سابقه و نماد قوی‌ترین حمایت واشنگتن تاکنون بود، برای تایوان هزینه سنگینی به بار آورد.

مقام‌های چین عزم ایالات متحده آمریکا و متحدانش برای حمایت از تایوان را زیر سوال می‌برند. این کشورها با اینکه مانورها را محکوم کرده‌اند، برای توقف مانور محاصره، مستقیم مداخله نکردند.

یک مقام سابق دفاعی چین به رویترز گفت: «با مشاهده واکنش ایالات متحده آمریکا و متحدانش به رزمایش‌ها، رهبران تایوان در صورت حمله پی‌ال‌ای [ارتش آزادی‌بخش خلق چین] چقدر می‌توانند به کمک آن‌ها امید داشته باشند؟»

اما تحلیلگران می‌گویند تایوان از هزینه‌ای که باید بپردازد، آگاه بود و به نظر می‌رسد به این موضوع با آرامش، واکنش نشان می‌دهد.

ناکمن می‌گوید: «در کوتاه‌مدت بله؛ شاید اگر پلوسی نمی‌آمد این رزمایش‌ها وتحریم‌ها دست‌کم اکنون رخ نمی‌داد.» و اضافه می‌کند که دیدار او از دید تایوان ارزشی نمادین دارد.

«به نظرم زمان مشخص خواهد کرد که مزایای [این دیدار] بیشتر بود یا معایب آن.»