از سال ۲۰۰۰ به بعد، نشست سران عرب همه ساله در یکی از کشورهای عضو اتحادیه عرب برگزار می‌شد اما پس از برگزاری آخرین اجلاس سران عرب در مارس ۲۰۱۹ در تونس، کشورهای عربی نشستی در سطح سران نداشتند؛ زیرا این نشست‌ها در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به دلیل بحران همه‌گیری کرونا و برخی چالش‌های دیگر لغو شدند. با این حال، در مدت بیش از سه سالی که اتحادیه عرب نتوانست نشستی در سطح سران برگزار کند، کشورهای عربی و جهان تغییر و تحولات بسیاری را شاهد بوده‌اند که از یک سو فرصت‌هایی را برای نزدیکی و همسویی میان کشورهای عربی فراهم کرد و از سوی دیگر به بروز تنش‌ها و ناسازگاری‌هایی منجر شد که به تلاش‌ها در راستای تحکیم همبستگی و همگرایی کشورهای عضو اتحادیه عرب، صدمه زد.
پایان هیاهو و آشفتگی‌های ناشی از شورش‌های موسوم به بهار عربی، کاهش چشمگیر جنگ داخلی در سوریه و تلاش برای بازگرداندن دمشق به اتحادیه عرب، توقف جنگ و برقراری آرامش نسبی میان گروه‌های درگیر در لیبی، کاهش تهدیدهای تروریستی و برخی تحولات منطقه‌ای و جهانی که به کاهش تنش در جهان عرب منجر شدند، می‌توان فرصت‌های مناسبی تلقی کرد که اتحادیه عرب می‌تواند از آن‌ها برای تحکیم وحدت و همگرایی کشورهای عربی بهره‌برداری کند.
با این حال، این کشورها با چالش‌ها و اختلاف‌های بسیاری هم مواجه‌اند و بسیاری از پرونده‌‌ها که عامل ناسازگاری میان کشورهای عربی‌اند، همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند و بعید به نظر می‌رسد که کشورهای عضو اتحادیه عرب بتوانند به‌زودی از این مسیر دشوار عبور کنند و به ساحل صمیمیت و همسویی متوازن برسند.
البته موفقیت در برگزاری سی‌ویکمین نشست سران عرب در الجزایر خود یک دستاورد بزرگ خواهد بود؛ زیرا به‌رغم تلاش‌های فراوان الجزایر برای برپایی این نشست در تاریخ تعیین‌شده یعنی اول و دوم نوامبر آینده (۱۰ و ۱۱ آبان)، تا همین چندی پیش هنوز احتمال می‌رفت اتحادیه عرب نتواند این اجلاس را در الجزایر برگزار کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
چالش دیگری که بر تصمیم‌گیری نشست سران عرب تاثیر می‌گذارد، احتمال شرکت نکردن شماری از پادشاهان و روسای‌جمهوری کشورهای عربی است که در تحولات کنونی جهان عرب نقشی موثر و محوری دارند. بر اساس خبرهای منتشرشده، سران کشورهای عربستان سعودی، بحرین، عمان و لبنان به دلایل مختلفی در نشست الجزایر شرکت نخواهند کرد. همچنان قرار است درباره موضوع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نیز در نشست الجزایر بحثی صورت نگیرد.
نشست الجزایر در حالی برگزار می‌شود که شماری از کشورهای عربی از جمله عراق، سوریه، لبنان، یمن و لیبی به دلیل دخالت‌های پیوسته ایران و ترکیه آشفته و ناآرام‌اند. ادامه بی‌ثباتی و درگیری در این کشورها به تشدید وخامت اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منجر شده و بحران‌هایی را ایجاد کرده که سراسر جهان عرب را به چالش کشیده و گسترش حضور و نفوذ گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به رژیم جمهوری اسلامی ایران و جنگجویان وابسته به ترکیه، ثبات و امنیت شماری از کشورهای عربی را برهم زده است.
علاوه بر آن، ترتیب‌های امنیتی تازه در خاورمیانه، پیامدهای جنگ اوکراین و تغییرات ناشی از تنش بین ابرقدرت‌ها که وضعیت همگرایی و واگرایی کشورها را دگرگون کرده است، چالش‌های تازه‌ای‌اند که باید نشست در سران عرب در الجزایر بررسی شوند.
در نشست الجزایر، باید به پرونده‌های چالش‌برانگیز بسیاری رسیدگی شود که عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: بحران روابط بین مراکش و الجزایر؛ به‌ویژه اینکه الجزایر در حالی قرار است میزبان سی‌ویکمین اجلاس سران عرب باشد که تنش و ناسازگاری بین این کشور و مراکش همچنان در حال افزایش است و اتحادیه عرب تاکنون در راستای حل این بحران هیچ گامی برنداشته است. این در حالی است که کشورهای عربی بر لزوم حضور مراکش در اجلاس الجزایر تاکید دارند و برپایی این نشست را به حضور مراکش مشروط کرده‌اند.
از سوی دیگر، اختلاف‌نظر درباره تحولات لیبی باعث شد حضور هيئت لیبی در نشست سران عرب در الجزایر برای برخی از کشورهای عربی از جمله کشور میزبان دردسرساز باشد؛ به‌ویژه اینکه اتحادیه عرب با حضور هيئت دولت عبدالحمید دبیبه در نشست سران موافقت کرد.
مسئله فلسطین که دولت الجزایر از مدتی پیش، به‌منظور ایجاد وحدت میان گروه‌های فلسطینی و احیای طرح صلح عربی تلاش بسیار کرد، پرونده مهم دیگری است که اجلاس آینده سران عرب درباره آن بحث خواهد کرد. در واقع، الجزایر می‌کوشد پیش از فرا رسیدن زمان برگزاری اجلاس سران عرب در این کشور، میان گروه‌های فلسطین آشتی ایجاد کند تا این نشست در خصوص تحولات فلسطین دستاورد مثبتی داشته باشد. به همین دلیل این اواخر، هیئتهای متعددی از طرف فتح، حماس و جهاد اسلامی فلسطین به الجزایر رفتند و با رهبران این کشور گفت‌وگو کردند.
شایان ذکر است که در سال ۲۰۰۲ و بر اساس قطعنامه‌های ۲۴۲ و ۳۳۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد، عربستان سعودی طرح صلحی را برای حل منازعه فلسطین و اسرائیل ارائه کرد که به‌عنوان «صلح عربی» یاد می‌شود. اتحادیه عرب در تلاش برای احیای این طرح صلح است و سعی دارد در نشست الجزایر بار دیگر این موضوع را بررسی کند.
هرچند دولت الجزایر به‌منظور دستیابی به پیشرفتی در حل مسئله فلسطین تلاش‌های بسیاری انجام داد و می‌کوشد نشست سران عرب در الجزایر بتواند گام مثبتی در این راستا بر‌دارد، موضع سازش‌ناپذیر الجزایر در برابر اسرائیل ممکن است مانع رسیدن به این هدف شود.
البته بحران سد النهضه بین مصر و اتیوپی و ناآرامی در سومالی و کشورهای عربی شاخ آفریقا موضوع‌های دیگری‌اند که نشست سران عرب در الجزایر به بحث درباره آن‌ها خواهد پرداخت.
با این حال، عمده‌ترین چالش پیش رو برای اتحادیه عرب، وضعیت آشفته منطقه و مداخله جمهوری اسلامی ایران در امور داخلی برخی از کشورهای عربی است که به تشدید تنش و درگیری منجر شده است و جهان عرب را به سمت بی‌ثباتی و ناامنی سوق می‌دهد. همچنین، مداخله ترکیه در عراق، سوریه و لیبی، چالش دیگری است که جهان عرب خود را با آن روبرو می‌بیند و اتحادیه عرب می‌کوشد با توجه به روابطی که کشورهای عربی را با ایران و ترکیه پیوند می‌دهد، زمینه رسیدگی به این پرونده را به‌گونه‌ای فراهم کنند که برای همه طرف‌ها قابل پذیرش باشد.
البته انتظار نمی‌رود که نشست آینده سران عرب در الجزایر در همه عرصه‌ها به موفقیت و پیروزی برسد؛ آنچه لازم است گذر از واقعیت یکنواخت کنونی و انتقال به مرحله تعامل و تصمیم‌گیری است.
