اقتصاد عربستان به‌عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان و صادر کنندگان، متکی به نفت است. آمارها نشان می‌دهد که  بیش از ۴۰ درصد منابع ارزی دولت این کشور که به خزانه واریز می‌شود از محل صادرات نفت است. وابستگی اقتصاد این کشور به نفت و نوسانات قیمت نفت در سال‌های اخیر باعث شد تا دولت عربستان توجه خاصی به کاهش وابستگی به صادرات نفت و افزایش سهم انرژی‌های تجدید پذیر در سبد انرژی این کشور داشته باشد. عربستان برای رسیدن به هدف اقتصاد غیر متکی به صادرات انرژی اقدام به تهیه سند استراتژی ۲۰۳۰ نمود. اساس و پایه این سند کاهش وابستگی به صادرات نفت است و دولت این کشور برای دستیابی به اهداف این سند نیازمند جذب منابع مالی است. در این راستا واگذاری سهام آرامکو در صورت موفقیت می‌تواند منابع مالی لازم را برای دستیابی به اقتصاد کمتر وابسته به نفت فراهم نماید.

دو ماه قبل حملات پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو باعث شد تا  عرضه سهام این شرکت با شک و تردید روبرو شود. بلافاصله پس از این حمله تولید روزانه نفت خام عربستان سعودی دچار اختلال شد و ظرفیت تولید این شرکت تا ۵۰% کاهش یافت. آرامکو در اوایل سال جاری با خرید سهام شرکت سابک به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت پتروشیمی خاورمیانه به‌صورت فعال وارد بازار پتروشیمی شد. حمله پهپادها به تاسیسات نفتی آرامکو ، ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن از تولیدات پتروشیمی سابک را  نیز تحت تاثیر قرار داد.

سرمایه گذاری در بخش بالادستی و پتروشیمی

 با توجه به نوسانات قیمت نفت مدیران آرامکو استراتژی خود را از بخش نفت به بخش صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی و در کل سرمایه‌گذاری در صنایع با ارزش افزوده بالا تغییر دادند. این شرکت در سال‌های اخیر در زیرساختار انرژی کشورهای منطقه و کشورهای عمده مصرف کننده انرژی سرمایه گذاری نموده است. این شرکت عملیات پالایش نفت را در سراسر دنیا انجام می‌دهد. یکی از تاسیسات پالایشگاهی این شرکت در آمریکا، پالایشگاه پورت آرتور تگزاس با ظرفیت ۶۰۷ هزار بشکه در روز است. این پالایشگاه بزرگترین پالایشگاه در آمریکاست و دو سال پیش اعلام کرد که در نظر دارد طی ۵ سال آینده در بخش پالایشگاهی قاره آمریکا ۱۸ میلیارد دلار سرمایه گذاری کند.

 در بین کشورهای منطقه هم در ماه آوریل سال گذشته آرامکو، و کنسرسیومی متشکل از سه شرکت نفتی دولتی در هند قراردادی به ارزش ۴۴ میلیارد دلار برای ساخت پالایشگاهی در ایالت ماهاراشترا در غرب هند را امضا کردند که سهم هر طرف ۵۰ درصد بود. به گفته مدیران آرامکو این پروژه یکی از بزرگترین پروژه‌های پالایشگاهی و پتروشیمی در جهان خواهد بود و پس از تکمیل ظرفیت تولید یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت در روز را خواهد داشت.

مسلئه عرضه سهام شرکت آرامکو که از چهار سال قبل شروع شده بود، به نظر می‌رسد با توجه به موفقیت بن‌سلمان مبنی بر عرضه سهام این شرکت در بورس ریاض، در اواسط ماه جاری رنگ واقعیت به خود خواهد گرفت. قبلا قرار بود ۵% سهام این شرکت در بورس عرضه شود اما در نهایت یک یا دو درصد سهام این شرکت در بورس عرضه خواهد شد. به گفته سخنگوی آرامکو  بانکداران و سرمایه گذاران سعودی برای پیش پرداخت خرید ۱ در صد از سهام آرامکو از محل منابع مالی داخلی آماده اقدام هستند. این امر در صورت تحقق و مدیریت درست، امکان عرضه تا سطح ۳ درصد از سهام بزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان را وارد فاز عملیاتی خواهد کرد. آرامکو رقم مورد توافق با سرمایه گذاران داخلی را ۱۰۰ میلیارد دلار ذکر کرده که نسبت به ارقام قبلی ۵۰ در صد کمتر است.

مزایای آرامکو

برخی کارشناسان انرژی مزایای متعددی برای سود آوردن سهام آرامکو در بورس ارائه کرده‌اند و سود خوبی برای سهامداران این شرکت پیش‌بینی کرده‌اند.  داشتن منابع مالی این کشور در قیاس با شرکت‌های بزرگ نفتی این امکان را برای مدیران آرامکو فراهم کرده تا در بخش بالادستی و پتروشیمی در هر نقطه جهان اقدام کند. این صنایع در قیاس با صادرات نفت خام ارزش افزوده بیشتری دارند. بدهی این شرکت در قیاس با منابع مالی این شرکت و بدهی دیگر شرکت‌های بزرگ نفتی  کم است. این شرکت محصولات متنوعی نیز تولید می‌کند. میزان ذخایر نفت آرامکو در پایان سال ۲۰۱۸ در بخش ذخایر ثابت‌شده ۲۲۶ میلیارد بشکه و در ظرفیت ناخالص پالایشی ۴/۹ میلیون بشکه در روز برآورد شده است.

چالش‌های عرضه سهام آرامکو در بورس

در این بین عرضه سهام آرامکو با چالش‌های خاص خویش نیز روبروست. مدیران آرامکو باید برای رفع نگرانی سهامداران آتی و کاهش تاثیر نوسانات بازار نفت بر میزان سود و زیان سهام این شرکت تدابیر خاصی بیاندیشند. با توجه به ارزیابی اولیه در مورد عرضه سهام آرامکو چندین چالش عمده پیش‌بینی شده است. چالش‌های عمده عرضه سهام آرامکو عبارتند از:

اولین و شاید مهم‌ترین ریسک در مورد بازدهی سرمایه گذاری است. برای درک موضوع باید به این نکات توجه نمود. آرامکو تضمین کرده است که از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ حداقل ۷۵ میلیارد دلار سود سالانه به سهامداران پرداخت خواهد کرد و حتی اگر درآمد خالص این شرکت به این میزان نرسد سود مقرر از سهم دولت (پادشاهی) پرداخت خواهد شد. دولت عربستان ارزش سهام این شرکت را دو تریلیون دلار برآورد کرده است. سود سهام این شرکت بر حسب روش «مدل تنزیلی» ۳.۷۵ % پیش‌بینی شده است. که در قیاس با سود سهام شرکت‌های عمده نفتی رقم قابل توجهی است.

ریسک ژئوپلیتیک: اگر زیرساختار انرژی این کشور دوباره مورد حمله جدی(مثل حمله پهپادها به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو) واقع شود، قیمت سهام چقدر خواهد شد؟ ریسک بعدی خطرهای ناشی از گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی که هم اینک توجه زیادی به خود جلب کرده و قوانین هر روز برای کمپانی‌های نفتی سخت‌تر خواهد شد. این مورد می‌تواند منجر به کاهش ارزش سهام شرکت‌های بزرگ نفتی به‌ویژه آنهایی که در گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری مناسبی ندارند، شود.

 ریسک بعدی شفافیت مالی و ریسک قوانین متغیر پادشاهی عربستان است. باید خاظر نشان کرد که بیش از ۹۰ درصد دارایی‌های منجر به درآمد آرامکو در عربستان و تحت قوانین پادشاهی عربستان قرار دارد. اگر اتفاقاتی مثل بازداشت میلیاردرهای نفتی، تغییر قوانین و سهم مالیات و... اتفاق بیافتد ریسک قابل توجهی را متوجه سهامداران آرامکو می‌کند. ریسک عمده بعدی نفت و گاز شیل است که به مرور زمان و با توجه به مقرون به صرفه‌تر بودن نفت و گاز شیل باید در این مورد نیز تدبیری اندیشیده شود. افزایش سهم انرژی‌های تجدید پذیر در سبد انرژی کشورهای عمده مصرف کننده انرژی-  افزایش تعداد خودروهای الکتریکی نیز باید مد نظر قرار گیرد. ریسک عمده دیگر نیز نوسانات قیمت نفت خواهد بود.

با توجه به موارد بالا باید خاطر نشان کرد که انتظار می‌رود عرضه سهام  آرامکو به احتمال زیاد با استقبال سرمایه‌گذاران داخلی و کشورهای منطقه مواجه شود که قدم جدی برای تحقق هدف دولت عربستان برای کاهش وابستگی به صادرات نفت خواهد بود. با توجه به درک خوب مدیران آرامکو از نوسانات بازار نفت و سرمایه‌گذاری سال‌های اخیر این شرکت در صنایع بالادستی و پالایشگاهی به‌نظر می‌رسد ریسک نوسانات قیمت نفت تا حدی می‌تواند کنترل شود و سود سهام نیز تاثیر اندکی گیرد. مسله مهم دیگری که باید مورد توجه سیاست خارجی عربستان باشد تاثیر سیاست خارجی و منطقه‌ای این کشور بر سهام آرامکو خواهد بود.