مشروبات الکلی دست ساز و مصرف آن در سال‌های اخیر بلای تازه‌ای است که به جان بسیاری از مصرف کنندگان این نوع مشروبات افتاده است. این مشروبات که عمدتا در آشپزخانه‌های زیر زمینی تولید می‌شود باعث مسمومیت و مرگ مصرف کنندگان بسیاری شده که آمار و ارقام آن در این روزها بسیار بالا و تکان دهنده است.

در کشوری مثل ایران که مصرف مشروبات الکلی ممنوعیت قانونی و مجازات به همراه دارد، تولید و پخش و قاچاق آن نیز ماجرایی هولناک است. علاقه‌مندان به مصرف، مجبورند به صورت پنهانی و با هزینه‌های گزاف اقدام به خرید یک بطری مشروب الکلی کنند، آن هم بدون این‌که دقیق بدانند سالم است یا نه.

برابر آماری که سال گذشته سازمان پزشکی قانونی در اختیار رسانه‌ها قرار داده، در ایران از ابتدای سال ۹۵ تا پایان مردادماه سال گذشته ۳۴۳ نفر شامل ۳۰۸ مرد و ۳۵ زن به دلیل مسمومیت با الکل جان خود را از دست داده‌اند. همچنین بررسی این آمار نشان می‌دهد که استان تهران با ۱۱۳ مورد فوتی در دو و نیم سال گذشته بیشترین آمار قربانیان الکل در کشور را به خود اختصاص داده است.

گزارش سازمان جهانی بهداشت، نشان می‌دهد که این وضعیت در جهان هم تکان دهنده است، بنا به اعلام این سازمان سالانه مرگ سه میلیون نفر در جهان براثر مسمومیت ناشی از الکل اتفاق می‌افتد که بیشتر از مجموع افرادی است که بر اثر تصادف جاده‌ای و ایدز جان می‌بازند. آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد الکل مسئول ۵ درصد مرگ و میرها در جهان است. این میزان در افراد ۲۰ تا ۳۰ ساله حدود ۵/۱۳ درصد است.

از میان سه میلیون نفری که به دلیل مصرف الکل جان می‌بازند ۳/۲ میلیون مرد و ۷۰۰ هزار تن زن هستند. حدود یک سوم این مرگ‌ها بر اثر آسیب‌های عمدی و غیرعمدی به‌عنوان مثال تصادف و درگیری فیزیکی رخ می‌دهد. بیماری‌های گوارشی و قلبی-عروقی در رده‌های بعدی قرار دارند.

ایران در چه وضعیتی است؟

 آمار سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که آمار ایران و منطقه خاورمیانه، چه از لحاظ مصرف الکل و چه از لحاظ تعداد قربانیان ناشی از آن، نسبت به دنیا بسیار کمتر است، البته ممنوعیت مصرف مشروبات الکلی هم در این موضوع نقش مهمی داشته است.

در گزارشی که یورونیوز منتشر کرده آمده که در بررسی مناطق شش گانه سازمان جهانی بهداشت بالاترین میزان مرگ و بیماری ناشی از مصرف الکل در منطقه اروپا و آمریکا و کمترین آن در مدیترانه شرقی بوده است. با این وجود تحقیقات سازمان جهانی بهداشت سوی مثبتی نیز داشته است، چرا که به نظر می‌رسد میزان مصرف الکل در برخی مناطق دنیا از جمله اروپا و آمریکا کاهش یافته است. تغییر سیاست‌گذاری‌ها در زمینه آموزش، تجارت و مالیات بر نوشیدنی‌های الکلی از عواملی است که سبب کاهش میزان مرگ و بیماری شده است.

با این وجود سازمان جهانی بهداشت در این رابطه هشدار داده که در کنار اروپا تعداد قربانیان استفاده از مشروبات الکلی در آسیا هم روبه افزایش است، کارشناسان می‌گویند یکی از دلایل این موضوع استفاده از مشروبات خانگی و تقلبی است.

این در حالی است که فرماندهان نیروی انتظامی و اورژانس کشور در مورد مصرف مشروبات خانگی و تقلبی هشدار داده‌اند و بارها خبر مسمومیت و مرگ بسیاری را اعلام کرده‌اند. در آخرین خبرها فرمانده انتظامی استان خراسان شمالی به مسموم شدن ۳۲ نفر به‌علت مصرف مشروبات الکلی مرگبار در آبان ماه اشاره کرده و تعداد کشته‌ها را ۵ نفر اعلام کرده است. سردار علیرضا مظاهری در تشریح این خبر، به ایلنا گفته بود که در ماه جاری متاسفانه تعدادی از جوانان استان به‌علت مصرف مشروبات الکلی مرگبار که ماده اصلی آن متانول بوده، مسموم و راهی مراکز درمانی شدند.

وی با بیان اینکه تاکنون ۳۲ نفر در این رابطه مسموم شده‌اند، تاکید کرد که متاسفانه تعداد مرگ‌های ناشی از مصرف این مشروبات از سه نفر به پنج نفر افزایش یافته است.

این مقام ارشد انتظامی با بیان این‌که یک نفر نیز بینایی خود را کاملا از دست داده ، یادآور شده که پلیس در این رابطه عامل اصلی و ۴ نفر از توزیع‌کنندگان مشروبات مرگبار را دستگیر و با تشکیل پرونده به مراجع قضائی معرفی کرده است.

متانول و عوارض مصرف آن در مشروبات الکلی

بیشترین آمار مرگ و میر در ایران به خاطر مصرف مشروبات الکلی دست سازی است که در آن از ماده شیمیایی و سمی به نام متانول استفاده شده است. متانول یا الكل چوب، كه همان الكل متیلیك یا صنعتی است، یكی از انواع الكل موجود در بازار است كه در شكل خالص خود مایعی بی‌‌رنگ و بی‌بو است كه از آن در صنایع مختلفی از جمله رنگ‌سازی، لاك‌سازی، شیشه‌ پاك‌كن‌ها، چاپ و تكثیر و رنگ بر (حل‌کننده) كاربرد دارد. این ماده متاسفانه به دلیل ارزان و در دسترس بودن به‌عنوان ماده‌ای تقلبی به مشروبات الكلی برای سودآوری اضافه می‌شود.

نشانه‌های مسمومیت با متانول شامل علائم گوارشی مانند، تهوع، استفراغ، درد شكمی و علائم عصبی شامل سردرد، سرگیجه، اختلال هوشیاری، تشنج و كما و همچنین علائم چشمی، از جمله گشادشدن مردمك‌های چشم، تاری دید، التهاب عصب چشم و شبكیه و كوری دائمی و سایر علائم مانند اختلال در اسیدیته خون ‌(اسیدوز متابولیك) و آسیب شدید كلیه‌ها است.

از آنجایی كه مصرف متانول باعث علائم شرب خمر، از جمله مستی نمی‌‌شود، در صورتی كه فردی مشروبات الكلی مصرف كند و علائم شرب خمر در او ایجاد نشود اما علائم مسمومیت یاد شده در وی نمایان شود، لازم است بدون فوت وقت به اورژانس‌های بیمارستانی یا اورژانس مسمومیت برای انجام اقدامات درمانی تخصصی مراجعه كند. در صورت مراجعه دیرهنگام با توجه به شدت بالای مسمومیت با متانول ممكن است با عوارض جبران ‌ناپذیری از جمله، نارسایی حاد كلیه، كبد، كوری دائم و مرگ همراه باشد.

مجازات شرب خمر در ایران چیست؟

شاید باور نکنید اما ایران جزو کشورهایی است که مصرف مشروبات الکلی در آن ممنوع است و مجازات کیفری و جزایی برای آن در نظر گرفته شده است. هر چند که جرم مصرف مشروبات الکلی و مجازات آن ریشه در فقه اسلامی دارد و حد برای آن در نظر گرفته شده است. البته قانون مجازات اسلامی نیز در قسمت حدود به این جرم و مجازات ناشی از آن پرداخته است.

پس از آنکه متهمی به مصرف مشروبات الکلی مطابق قانون اقرار کند مجازات حد بر او جاری می‌شود. بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، خوردن مواد الکلی مستوجب مجازات حدی است، اعم از آنکه کم باشد یا زیاد، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط، به حدی که آن را از مسکر بودن خارج نکند.

به موجب ماده ۲۶۵ قانون مجازات اسلامی جدید، مجازات حد خوردن مواد الکلی و مست‌کننده برای مرد و یا زن‌، هشتاد تازیانه (شلاق) است‌. البته غیرمسلمان فقط در صورت تظاهر به شرب مسکر به هشتاد تازیانه محکوم می‌شود. مطابق قانون مجازات اسلامی هم حد به مجازاتی گفته می‌شود که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است‌. به این ترتیب قاضی دادگاه، مجازات درستی را برای متهم پرونده اخیر در نظر گرفته است.

یکی دیگر از نکات مندرج در قانون این است که مجازات حد نوشیدن مواد مست‌کننده بر کسی ثابت می‌شود که بالغ و عاقل و مختار و آگاه به مست‌کنندگی و حرام بودن آن باشد. در صورتی که شراب‌خورده مدعی جهل به حکم یا موضوع باشد و صحت دعوای وی محتمل باشد، محکوم به مجازات حد نخواهد شد. البته باید دانست که هر زمانی که کسی چند بار مبادرت به مصرف مواد الکلی کند و بعد از هر بار مصرف این مواد، پرونده‌ای کیفری برای وی تشکیل شده و درنهایت مجازات حدی بر او جاری شود، در مرتبه سوم اعدام خواهد شد.

نکته بعدی که دانستن آن خالی از لطف نیست ماجرای جریمه رانندگانی است که در حالت مستی پشت فرمان خودرو می‌نشینند. در بسیاری از کشورها شدیدترین مجازات‌ها و مقررات رانندگی برای رانندگان مست اعمال می‌شود، به‌طوری که حتی افرادی که وابستگی به دولت‌ها و حکومت‌ها دارند قانون راهنمایی و رانندگی برای آن‌ها اعمال می‌شود و اگر در حالت مستی رانندگی کنند قانون با آن‌ها با قاطعیت برخورد می‌کند. در ایران به گفته سرهنگ مراد مرادی، رئیس مرکز اطلاع رسانی پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، درخصوص مصرف مشروبات الکلی و مواد روان‌گردان در حین رانندگی و جرایم پیش‌بینی‌شده برای متخلفان، گفته شده که مطابق با قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی علاوه بر جریمه ۴۰۰ هزار تومانی و ضبط گواهینامه به مدت شش ماه، پرونده قضایی نیز برای فرد خاطی تشکیل شده و وی به مراجع قضایی معرفی خواهد شد.

 همچنین مطابق ماده ۷۱۸ قانون جزای اسلامی، هرگاه فردی با وسیله نقلیه موتوری در حالت مستی اقدام به رانندگی کند، عمل وی جزو موارد تشدید‌کننده محسوب شده و قانون‌گذار مجازاتی بیش از دوسوم حداکثر مجازت تعیین خواهد کرد. طبق این ماده قانونی فرد خاطی یک تا پنج سال از رانندگی محروم خواهد شد.