دانشمندان وجود مواد معدنی و ترکیبات آلی تغییر یافته با آب را در سیاره سرخ کشف کرده‌اند که از احتمال جریان داشتن آب در میلیاردها سال پیش در سطح مریخ حکایت دارد.
پژوهشگران ازجمله اوا شلر، دانشمند سیاره‌شناسی از ام‌آی‌تی، برای سنجش ترکیبات شیمیایی نمونه‌های سنگ دهانه جیزرو- محل یک دریاچه و بستر باستانی رودخانه- از ابزار «پایش نواحی زیست‌پذیربا طیف‌سنج رامان و بازتابی (لومینانس) مواد آلی و معدنی» [موسوم به] «شرلوک» (SHERLOC) در مریخ‌نورد پرسویرنس استفاده کردند.

آن‌ها این نتایج را روز چهارشنبه در مقالات سه‌گانه‌ای در مجلات «ساینس» و «ساینس ادونسز» منتشر کردند.

دانشمندان از زمانی که مریخ‌نورد پرسویرنس در فوریه ۲۰۲۱ بر روی دهانه جیزرو در مریخ فرود آمد، داده‌های جمع‌آوری‌شده این فضاپیما را به منظور جست‌وجوی نشانه‌هایی از آب و مواد شیمیایی آلی که نشان‌دهنده وجود حیات باستانی در مریخ است، تجزیه‌وتحلیل کرده‌اند.

ناحیه اطراف دهانه جیزرو به‌طور خاص مورد توجه دانشمندان بوده است، چرا که آن‌ها گمان می‌کنند که احتمالا زمانی دلتای رودخانه بوده است.

امی ویلیامز، اختر زیست‌شناس و یکی از برنامه‌ریزان بلندمدت ماموریت پرسویرنس از دانشگاه فلوریدا در ایالات متحده، گفته است: «این نوع محیط‌‌ها بر روی زمین، مکان‌هایی‌اند که حیات در آن‌ها رشد پیدا می‌کند و رونق می‌گیرد.»

دکتر ویلیامز گفت: «هدف کاوش در دلتا و دهانه جیزرو این است که در این محیط‌هایی که روزگاری زیست‌پذیر بودند، صخره‌هایی جست‌وجو شوند که ممکن است حاوی شواهدی از حیات باستانی باشند.»

پژوهشگران در یکی از بررسی‌های جدید، وجود کربنات مخلوط با دانه‌های الیوین را در کهن‌ترین سنگ آذرین آتشفشانی در کف دهانه کشف کردند.

پس از حفاری حفره‌ها در صخره‌ها به منظور آشکار کردن مواد کم‌‌فرسایش یافته با آب‌وهوا، ابزارهای دیگر شرلوک و پرسویرنس ناسا، الیوین‌ها را شناسایی کرده‌اند، نوعی سنگ آذرین که از ماگمای سرد‌شده ساخته می‌شود و بعدها این الیوین‌ها با آب تغییر پیدا کرده و کربنات‌ها و سیلیکات‌های آمورف تولید کرده‌اند.

— دکتر جوبی هالیس ۲۳ نوامبر ۲۰۲۲

دانشمندان گفتند این نتایج نشان می‌دهد که آب ممکن است زمانی از میان این سنگ‌ها رد شده باشد.

آن‌ها در این مقاله نوشتند: «واکنش‌ها با آب مایع، کربنات‌ها را در یک سنگ آذرین سرشار از الیوین شکل داد.»

دانشمندان همچنین ردپایی از فسفات - یکی از اجزای سازنده حیات - را در این سنگ‌ها یافتند.

۵/n ما در ابتدا، سنگ‌های آذرینی پیدا کردیم که دارای حفره‌های کوچک سولفات و در نهایت تعجب، مواد معدنی پرکلرات بودند. سولفات در مریخ بسیار متداول است و زمانی شکل گرفت که در این سیاره آب مایع غنی از گوگرد جریان داشت. پرکلرات بسیار عجیب است، اما ما به کشف آن در سرتاسر مریخ ادامه می‌دهیم!

_اوا لینگان شلر (@EvaLScheller) بیست و سوم نوامبر ۲۰۲۲

پژوهشگران همچنین در سنگ‌های بازالت با ساختار جوان‌تر «ماز» در دهانه جیزرو، شواهدی از نمک‌هایی به‌نام پرکلرات را پیدا کردند که مولکول‌هایی با بار منفی‌اند که از یک اتم کلر و چهار اتم اکسیژن ساخته شده‌اند.

دانشمندان احتمال می‌دهند که این پرکلرات‌ها ممکن است زمانی تشکیل شده باشند که مریخ آب مایع داشته است.

دانشمندان در این مقاله نوشتند: «پرکلرات‌ها به راحتی حل می‌شوند و از این رو احتمالا زمانی که این سنگ‌ها آخرین بار در معرض آب مایع قرار گرفته‌اند، پرکلرات‌ها تشکیل شده‌اند».

در حالی که مطالعات نشان می‌دهند که پرکلرات‌ها چندان مناسب حیات نیستند، آبی که احتمالا به تشکیل آن‌ها منجر شده باشد ممکن است مطلوب و مساعد بوده باشد.

دکتر شلر به «تک‌اوتلت‌اینورس» گفت: «به‌طور کلی این نوع حالت بسیار پر اکسیژن، برای نگهداری نشانه‌های حیات، عالی نیست. از این رو فکر می‌کنم همیشه ممکن است این احتمال وجود داشته باشد، اما احتمالا این در صدر جاهایی نیست که شما به دنبال شرایط زیست‌پذیر باشید.»

این بررسی‌ها همچنین می‌توانند وجود ترکیبات آلی حلقه‌ای شکل را توضیح دهند، اما آن‌ها نتوانستند مواد شیمیایی خاصی را شناسایی کنند.

شرلوک همچنین نشانه‌های فلورسانس سازگار با مولکول‌های آلی آروماتیک را آشکارسازی کرد. این دسته از مواد آلی برخی از اجزای مهم برای حیات روی زمین را تشکیل می‌دهند، اما می‌توانند با فرآیندهای غیر‌زیستی نیز ساخته شوند، به این معنی که به خودی خود اثبات وجود حیات نیستند.

— دکتر جوبی هالیس  بیست و سوم نوامبر ۲۰۲۲

ناسا نیز پیش‌تر بر این باور بود که وجود مواد آلی الزاما به این معنا نیست که زمانی در مریخ، حیات وجود داشته است، چرا که ممکن است سازوکارهای زیستی و غیرزیستی، عامل تشکیل این مولکول‌ها باشند.

زمانی که نمونه‌های سنگ جمع‌آوری‌شده پرسویرنس در یک ماموریت آتی به زمین آورده شوند، می‌توان آن‌ها را با استفاده از ابزارهای بررسی قدرتمندتر، با دقت بیشتری تجزیه‌وتحلیل کرد تا اطلاعات بیشتری درباره تاریخچه سیاره سرخ به دست آید.