زمانی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، ماه گذشته شورای جدیدی را برای هماهنگی تدارکات برای ارتش روسیه راه‌اندازی کرد، به نظر می‌رسید که ابعاد مشکلات اقتصادی پیش روی این کشور را درک کرده و احساس فوریت او قابل لمس بود.

او گفت که باید در تصمیم‌گیری درباره مسائل مربوط به عملیات نظامی ویژه و مقابله با محدودیت‌های اقتصادی سریع‌تر عمل شود. روسیه جنگ اوکراین را عملیات نظامی ویژه می‌خواند.

پوتین ماه‌ها استدلال می‌کرد که مقابله «برق‌آسا» با اقتصاد روسیه شکست خورده است، اما چنان‌که روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست به نقل از اقتصاددانان و بازرگان روس نوشته، تحریم‌های غرب اقتصاد این کشور را به زانو درآورده است، کمبود تجهیزات برای ارتش این بحران را تشدید کرده و قابلیت قوای روس برای حمله‌های زمینی یا ساخت موشک‌های جدید با مشکل مواجه شده است.

ارقام و اعداد جدید نشان می‌دهد که وضعیت اقتصادی در مقایسه با تابستان وخیم‌تر شده است؛ آن زمان جریان ثابت درآمد نفت و گاز، اقتصاد روسیه را در ثبات نگه داشته بود. ارقام منتشرشده از طرف وزارت دارایی روسیه در هفته گذشته نشان می‌دهد که یک شاخص کلیدی اقتصادی مربوط به درآمد مالیاتی از بخش غیرنفتی و گازی، در ماه اکتبر در مقایسه با سال قبل، ۲۰ درصد کاهش یافته است. اداره آمار روسیه گفت که خرده‌فروشی کاهش ۱۰ درصدی داشته و حجم معاملات کالا هفت درصد کاهش یافته است.

واشنگتن‌پست به نقل از ولادیمیر میلوف، معاون سابق وزیر انرژی روسیه که اکنون یکی از سیاستمداران برجسته مخالف در تبعید است، نوشت که همه شاخص‌های عینی نشان‌دهنده افت بسیار شدید در فعالیت‌های اقتصادی این کشور است و راهی برای خروج از این مارپیچ وجود ندارد.

ممنوعیت واردات فناوری از طرف غرب بیشتر بخش‌های اقتصاد روسیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، و هم‌زمان تصمیم کرملین به بسیج اجباری افراد و اعزام ۳۰۰ هزار سرباز به اوکراین و فرار شمار بالایی از سربازان به خارج از کشور، ضربه بیشتری به این کشور زده است.

محدودیت‌هایی که پوتین برای عرضه گاز به اروپا تعیین کرده و همچنین انفجار در خط لوله گاز نورداستریم نیز مزید بر علت است و تولید گاز را در مقایسه با ماه اکتبر ۲۰ درصد کاهش داده است. در ضمن، فروش نفت به اروپا با اجرایی شدن تحریم‌های اروپا در پنجم دسامبر، کاهش خواهد یافت.

کرملین ادعا کرده است که تولید ناخالص داخلی کمتر از حد انتظار کاهش یافته تا نشان دهد که اقتصاد روسیه می‌تواند از تحریم‌های شدید عبور کند.

اما اقتصاددانان و بازرگانان می‌گویند که ارقام ارائه‌شده دولت درباره تولید ناخالص داخلی نشان‌دهنده وضعیت واقعی اقتصاد نیست، چرا که دولت روسیه از زمان اعمال تحریم‌ها عملا به قابلیت تبدیل روبل پایان داد. به این ترتیب، تولید ناخالص داخلی بی‌معنی است، زیرا نرخ واقعی روبل معلوم نیست و چنان‌که میلوف اشاره کرد دولت روسیه عملا به تبدیل روبل از زمان اعمال تحریم‌ها پایان داد. تولید ناخالص داخلی دیگر معنایی ندارد، زیرا اولا ما نمی‌دانیم نرخ واقعی روبل چقدر است و ثانیا، چنان‌که میلوف گفت اگر شما یک تانک بسازید و به خط مقدم بفرستید و در آنجا منفجر شود، این هنوز به‌عنوان یک ارزش افزوده تلقی می‌شود.

واشنگتن‌پست سپس به مشکلات عمیق‌تر در کمین بخش بانکداری روسیه اشاره کرد که حساب‌وکتاب‌هایش عمدتا محرمانه است. بانک مرکزی روسیه این هفته گزارش داد که در ماه اکتبر، ۱۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از سامانه بانکی روسیه خارج شده است.

هفته گذشته و هم‌زمان با ورود رسمی اقتصاد روسیه به رکود، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی، به قانونگذاران هشدار داد که سال آینده ممکن است وضع بدتر شود.

به گفته اقتصاددانان و تحلیلگران، اقدام پوتین به ایجاد شورای هماهنگی، نشانه‌ای بود از این که رییس‌جمهوری روسیه از تاثیر فزاینده تحریم‌ها متزلزل شده است و همچنین نشان می‌دهد که دولت روسیه در حال آماده‌سازی بسیج گسترده‌تر اقتصاد روسیه برای تامین خوراک و یونیفرم (لباس متحدالشکل) ارتش است، آن هم در بحبوحه کمبود کالاهای اساسی در کشور.

مجموعه‌ای از قوانین جدید، جریمه سنگین و مجازات احتمالی زندان را برای تاجرانی در نظر گرفته است که از اجرای دستورات امتناع می‌ورزند و این راه را برای فشار به کارآفرینان برای ارائه کالاها با قیمت‌های پایین باز می‌کند.

یکی از تاجران در مسکو که با بخش دفاعی ارتباط دارد به واشنگتن‌پست گفت که بسیج بی‌سر و صدای اقتصاد روسیه از قبل در جریان بوده است، به طوری که بسیاری از کارآفرینان مجبور به تولید تجهیزات برای ارتش روسیه شده‌اند، اما می‌ترسند علیه سفارش‌ها با نرخ پایین صحبت کنند.

این تاجر که خواست نامش فاش نشود، گفت که از همان ابتدای جنگ، این امر ضروری اعلام شد. او گفت: «بدنه اصلی طبقه تجار ساکت است. اگر بگویید که برای دولت روسیه تدارکات یا تسلیحات می‌سازید، ممکن است در خارج از کشور دچار مشکل شوید.»

روایات واقعی گزارش‌شده در مطبوعات روسیه حاکی از مشکلات عظیم در تامین تجهیزات سربازان تازه‌خدمت سربازی است. گزارش مفصلی که در ماه اکتبر در روزنامه روسی کومرسانت منتشر شد، به کمبود شدید مهمات و یونیفرم برای سربازان وظیفه و مشکلات تولیدکنندگان در تامین مواد لازم اشاره کرد.

تجار روسی گفتند که شکست نظامی روسیه در اوکراین ناکارآمدی و فساد عظیم در مجتمع صنعتی نظامی روسیه را آشکار کرده است. یک بانکدار ارشد سابق که با دولت روسیه ارتباط دارد، گفت سوال بزرگ این است که تریلیون‌ها روبل دهه گذشته کجا خرج شده است.

پتروف گفت در صورت ناکارآمدی شورای اقتصادی جدید در هماهنگی تولید تدارکات و تسلیحات، توانایی روسیه برای آغاز حمله‌های جدید در اوکراین لطمه می‌خورد.

مشکل اصلی پیش روی کرملین این است که ارتش چه زمانی آماده شروع عملیات نظامی جدید در اوکراین خواهد شد و آماده‌سازی تدارکات تسلیحاتی و غیرتسلیحاتی در این برنامه نقش تعیین‌کننده دارد.

با شروع تحریم اتحادیه اروپا علیه نفت در پنجم دسامبر، این چشم‌انداز تاریک‌تر به نظر می‌رسد.

میلوف گفت که با محدودیت قیمتی که انتظار می‌رود بر تمام فروش نفت روسیه در خارج از اتحادیه اروپا اعمال شود، تحریم پیش رو می‌تواند دست‌کم ۱۲۰ میلیون دلار در روز برای روسیه هزینه داشته باشد و این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود کسری بودجه روسیه تا پایان سال جاری افزایش یابد.