گزارش جدید سازمان جهانی هواشناسی که روز دوشنبه ۲۵ نوامبر منتشر شد، زنگ خطر جدیدی‌ست برای جامعه جهانی، سیاستمداران، و صنایع. این سازمان که زیر مجموعه‌ای از سازمان ملل است، وظیفه ایجاد هماهنگی برای مطالعات جوی، مطالعه کنش و واکنش‌های جو زمین با اقیانوس‌ها و خاک، و نحوه پخش شدن منابع آبی را بر عهده دارد.
مهم‌ترین پیام این گزارش، هشدار نسبت به ادامه روند صعودی غلظت گازهای گلخانه‌ای است. این گازها (دی‌اکسیدکربن، متان، و اکسید نیتروژن) که پس از صنعتی شدنِ تمدّن بشری تولیدِ آن‌ها به میزان بی‌سابقه‌ای سرعت گرفت، عامل محبوس شدن بخش‌هایی از اشعه‌های خورشید هستند که سبب گرم شدن زمین می‌شوند. نکته حائز اهمیّت درباره این پدیده، تفاوت سرعت از بین رفتن این گازها به صورت طبیعی، و سرعت تولیدشان بر اثر فعالیت‌های انسانی‌ست. در صورتی که سرعت تولید آن‌ها، به واسطه فرآیندهای صنعتی، بیشتر از سرعت از بین رفتن آن‌ها در طبیعت باشد -چنان‌که اکنون شاهد آن هستیم، ادامه این روال سببِ افزایشِ غلظتِ آن‌ها در جو زمین خواهد شد.
واحد پی‌پی‌ام (جزء در هر میلیون) برای اندازه گیری غلظت گازها در جوِّ زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد، و گویای تعداد مولکول‌های یک گاز، در نمونه‌ای‌ست که شامل یک میلیون مولکول جوّی می‌شود. طبق گزارش سازمان جهانی هواشناسی، غلظت گاز دی‌اکسیدکربن در سال ۲۰۱۸ از ۴۰۷ پی‌پی‌ام گذشته، و نرخ رشد آن از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، بسیار مشابه نرخ رشد آن از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ بوده، که گویای مسیر نگران‌کننده تمدّن امروز در راستای تامین نیازهای انرژی است (بخش قابل توجهی از این گازها، محصولات جانبی رژیم انرژی صنایع هستند.)
میزان غلظت گاز دی‌اکسیدکربن، به سبب تغییرات فصلیِ جنگل‌ها -که موجب تغییر میزان جذب شدن این گاز توسط درختان از فصل سرد به فصل گرم می‌شود، دستخوش نوساناتی می‌شود. نمودار زیر، نرخ رشد این گاز و نیز نوسانات فصلی آن را در جو، از سال ۱۹۸۵ تا پایان سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد.
تغییرات جوّی، انعکاس نور خورشید، و چرخه‌های بازخوردی
طبق این گزارش، از سال ۱۹۹۰ تا کنون، تشعشعات گرم کننده و محبوس شده در جوّ زمین ۴۳% افزایش داشته‌اند، که چیزی نزدیک به ۸۰% این افزایش به دلیل افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن است. روش‌هایی برای تشخیص دی‌اکسیدکربنی که پس از انقلاب صنعتی در سال ۱۷۵۰ تولید شده، و آنچه از قرن‌ها پیش در جو موجود بوده، وجود دارد، که این روش‌ها گویای سهم بلامنازع سوخت‌های فسیلی در افزایش چشمگیر غلظت گازهای گلخانه‌ای در دهه‌های اخیر هستند.
گاز متان (CH4) متهم ردیف دوم این گزارش است، که سهمی نزدیک به ۱۷% در محبوس شدنِ تشعشعات گرم کننده در جو زمین دارد. غلظت گاز متان در جوِّ زمین اکنون ۲۵۹% غلظت آن پیش از انقلاب صنعتی است، که گویای افزایش یک و نیم برابری‌ست. چیزی نزدیک به ۶۰% آنچه هر سال تولید و متصاعد می‌شود، محصول فعالیت‌هایی‌ست که مربوط به پرورش دام، کشت برنج، اکتشاف و بهره برداری از منابع سوخت‌های فسیلی، و سوزاندن مواد طبیعی هستند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
دلیل نگرانی دانشمندان و دوستداران محیط زیست و حیات وحش از افزایش غلظت این گازها، نزدیک شدن تمدّن ما به نقطه غیرقابل بازگشت است، که به دلیل شروعِ چرخه‌های بازخوردی، پس از عبور از آن مقطع، کُند کردن فرآیند گرمایش زمین عملاً غیر ممکن می‌شود. بخش‌هایی از زمین مانند قطب جنوب، قطب شمال، و نیز یخ‌های سیبری، با منعکس کردن نور خورشید و سرد نگه داشتن هوا، به مانند یخچال‌های طبیعی عمل می‌کنند. افزایش دما و آب شدنِ این یخ‌ها سبب جذب نور خورشید و افزایش گرمای زمین می‌شود، که اضافه شدن این عامل به عامل گازهای گلخانه‌ای (که اکنون عامل اصلی هستند) جلوگیری از ادامه روال گرمایش را یک گام به مرحله "غیر ممکن" نزدیک‌تر می‌کند.
دوراهی پیشِ رو
ادامه روال کنونی و تحمیل کردن هزینه‌های گرمایش زمین، که شامل احتمال افزایش طوفان‌های شدید، افزایش تعداد آتش‌سوزی‌های جنگلی، خشک شدن بخش‌هایی از زمین که پیش از این به منظور کشت محصولات غذایی مورد استفاده بودند و دیگر تبعات نامطلوب می‌شود، راحت ترین گزینه پیشِ روست. امّا در شرایطی که هم فن‌آوری و هم طبیعت راه‌هایی برای عوض کردن مسیر خطرناک کنونی را برای ما مهیّا کرده‌اند، استمرار در این مسیر نه توجیه اقتصادی دارد و نه توجیه اخلاقی.
فن‌آوری تولید برق، قیمت تمام شده هر کیلووات ساعت نیروی تولید شده توسط فنآوریهای سازگار با محیط زیست (خورشید، باد، و غیره) را به صورت حیرت آوری کاهش داده است. از این رو، ادامه روند سرمایه گذاری برای تولید نیروگاه‌های حرارتی جدید، عقلانی به نظر نمی‌رسد. تکنولوژی در حال دگرگون کردنِ صنعت حمل و نقل نیز هست، که خود نویدبخشِ در دسترس بودنِ سامانه‌های پاک برای مدیریت نیازهای صنعت حمل و نقل در آینده‌ای نه چندان دور است.
علم و فنآوریهای جدید ابزارهایی برای محبوس و ذخیره سازی دی‌اکسیدکربن را نیز در اختیار ما گذاشته‌اند. امّا این ابزارها فعلاً توانایی لازم برای کار در مقیاس مورد نیاز را ندارند. طبیعت امّا ابزاری بسیار ارزان را در اختیار ما گذاشته که در مقیاس گسترده می‌تواند برای مقابله با بحران فعلی به ما کمک کند: درخت. درختان در طول عمر خود می‌توانند مقدار بسیار زیادی دی‌اکسیدکربن را جذب کرده، و به واسطه پدیده فتوسنتز، اکسیژن و میوه تولید کنند.
طبق گزارش IPCC تولید گازهای گلخانه‌ای باید روند صعودی خود را خاتمه داده، و به زودی سیر نزولی پیدا کنند. کشورهای زیادی در توافق‌نامه پاریس ۲۰۱۵ وعده دادند که تا سال ۲۰۳۰ تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به شکل محسوسی کاهش دهند، امّا در عمل، هنوز با آنچه مورد نیاز است فاصله‌ای ژرف وجود دارد. گذار از سوخت‌های فسیلی و فراهم کردن سامانه‌های انرژی پاک، واقعیت اجتناب ناپذیر آینده است، و تعلل در این راستا احتمال وارد شدن خسارات سنگین به محیط زیست، و نیز نظام مالی جهانی را به شدّت افزایش خواهد داد.
