عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر پیشین سودان، در سخنرانی که شنبه گذشته (۲۹ آوریل ۲۰۲۳) در نایروبی، پایتخت کنیا ایراد کرد، وخامت اوضاع در سودان را به‌شدت نگران‌کننده خواند و هشدار داد که پیامدهای این جنگ تنها به داخل مرزهای سودان محدود نمی‌ماند، بلکه سراسر منطقه را دستخوش آشفتگی و هرج‌ومرج می‌کند.

حمدوک گفت: «جنگ باید هرچه زودتر متوقف شود، زیرا سودان کشور بزرگی است و تداوم جنگ در این کشور پهناور کابوسی برای جهان خواهد بود. این جنگ بین یک ارتش و یک گروه شورشی کوچک نیست؛ بلکه بین دو نیرویی است که هم آموزش نظامی دیده‌اند و هم تسلیحات زیادی در دست دارند.».

او اضافه کرد: «اگر سودان به مرحله جنگ داخلی برسد، آن زمان، جنگ سوریه و یمن بسیار کوچک به نظر خواهد آمد.»

این سخنان نشان‌دهنده جدی بودن وضعیت سودان است که البته دیگر بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا به‌رغم آتش‌بس‌های پی‌درپی که نتوانستند پایدار بمانند، ماهیت رویارویی در میدان نبرد هم تغییر نکرده و ناتوانی در مهار جنگ در خارطوم به افزایش نگرانی از احتمال گسترش دامنه جنگ به سراسر این کشور منجر شده است. انتقال نبرد به منطقه قبایلی دارفور در مجاورت مرز چاد که در برخوردهای خونین و وحشیانه سابقه طولانی دارند، هشدار بزرگی درباره سرایت جنگ به مناطق دیگری در قلمرو سودان است که به دلیل ماهیت شکل‌گیری این کشور، همواره در معرض تنش‌های قومی و قبیله‌ای قرار دارد.

تردیدی نیست که تداوم وخامت اوضاع امنیتی و نظامی در سودان روند فروپاشی نهادهای غیرنظامی این کشور را تسریع می‌کند. به علاوه، احیای روند مسلح شدن افراد قبایل به بهانه تامین امنیت در نقاط مختلف این کشور پهناور، نهادهای امنیتی و نظامی را از حفظ انسجام داخلی بازمی‌دارد.

هرچند بحران کنونی در قدم اول، خود سودان را هدف قرار می‌دهد، تداوم آن کشورهای همسایه از جمله کنیا، مصر، اسرائيل، اردن و سواحل دریای سرخ مشرف به عربستان سعودی و یمن را نیز با خطر مواجه می‌کند؛ به ویژه اینکه منطقه مجاور این کشور در شاخ آفریقا در درگیری‌های داخلی آمیخته با مداخلات خارجی پیشینه طولانی دارد که باعث شده است در برخی از کشورهای این سرزمین مانند سومالی و اریتره، دولت‌های ملی این جوامع متشکل از قومیت‌های مختلف به فروپاشی سوق داده شوند.

از سوی دیگر، اتیوپی هم هنوز از تنگنای درگیری‌های خونینی که هزینه‌های بسیاری در عرصه انسانی و اقتصادی دارد و وحدت این کشور را متزلزل می‌کند، خلاص نشده است. مصر نیز بیش از دیگران نگران تحولاتی است که در سودان رخ می‌دهد. مشکل مصر این است که اگر برای حمایت از هریک از دو طرف متخاصم مداخله کند، در دامی می‌افتد که هیچ راهی برای برون‌رفت از آن وجود ندارد و اگر هم سکوت اختیار کند، به‌زودی شاهد گسترش ناآرامی‌ها، سرایت درگیر‌ی‌ها به خارج از مرزهای سودان و از هم پاشیده شدن آنچه از سودان باقی مانده است، خواهد بود. بنابراین، بحران سودان معضل بزرگی برای امنیت ملی مصر به شمار می‌رود.

افزون بر این، کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی به عنوان نزدیک‌ترین همسایه سودان، از گسترش دامنه بحران ابراز نگرانی می‌کنند. عربستان سعودی به حفظ ثبات و آرامش در منطقه ژئوپلیتیک خود اهمیت بسیاری می‌دهد، زیرا این کشور سعی دارد همه توجه و تلاشش را وقف فرایند توسعه و اجرای برنامه‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ کند که شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، راه‌اندازی کرده است.

آنچه عبدالله حمدوک درباره خطر گسترش جنگ سودان گفت، همان چیزی است که همه کارشناسان امور سودان و منطقه شمال شرقی قاره آفریقا می‌گویند. در واقع، تشدید درگیری در سودان برای همه کشورهای منطقه یک خطر بزرگ است. از این‌ رو، میانجیگری‌ کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی و همچنین ایالات متحده  اهمیت بسیاری برای سودان دارد.

باید جنگ به‌سرعت متوقف شود و شرایط بازگشت به مفاد «توافق چارچوب» با امکان اعمال اصلاحات در آن وجود داشته باشد. البته جز کنار گذاشتن اسلحه و بازگشت به میز مذاکره سیاسی با مشارکت گسترده همه نهادهای سیاسی و مدنی همراه با تضمین‌های معتبر منطقه‌ای و بین‌المللی، هیچ راه‌حل دیگری برای بحران سودان وجود ندارد. برای حفظ منافع کشورهای همسایه باید تلاش جدی صورت گیرد تا نه‌تنها سودان بلکه سراسر این پهنه از قرار گرفتن در معرض جنگ داخلی ویرانگری که سال‌ها ادامه خواهد داشت و همه کشورهای منطقه را به‌زور به جهنمی بزرگ وارد خواهد کرد، نجات یابد.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی