صدها تن از پناهجویان افغان در یک هفته اخیر برای رفتن به ترکیه، به شهرستان‌های ماکو و خوی در ایران هجوم بردند.

یک گروه ۲۵۰ نفری از پناهجویان افغان، شب چهارشنبه ۷ تیر، زمانی که قصد داشتند از شهرستان ماکو خودشان را به ترکیه برسانند، حین عبور از دیوار مرزی با تیراندازی مرزبانان ترکیه مواجه شدند. درنتیجه این تیراندازی دو  نفر از پناهجویان کشته شدند و یک نفر مجروح شد.

یکی از پناهجویان افغان که از یک ماه پیش در شهرستان ماکو بوده و یک‌بار وارد ترکیه شده و پس از یک هفته اخراج شده است، به ایندیپندنت فارسی گفت صدها تن از پناهجویان با یک وعده دروغین قاچاقبران که گفته بودند در شب و روزهای عید قربان محافظت از مرز کاهش می‌یابد، به ماکو و خوی هجوم بردند تا وارد ترکیه شوند.

این مهاجر افغان افزود: «قاچاقبران این پناهجویان را در گروه‌های بزرگ ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفری به نقطه صفر مرزی می‌برند و با بریدن سیم‌های خاردار و گذاشتن ‌پله، راه را برای عبور از مرز فراهم می‌کنند، اما نظارت زمینی و هوایی مرزبانان ترکیه و تیراندازی آنان باعث می‌شود که هر بار چندین مهاجر کشته یا مجروح شوند.»

او همچنین گفت که پس از پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه، قاچاقبران در میان مردم شایعه‌ای مبنی بر اینکه کنترل مرزی کاهش می‌یابد و راه برای عبور پناهجویان آسان‌تر می‌شود پخش کردند. به‌دنبال پخش این شایعات، شمار زیادی از پناهجویان افغان که در ایران زندگی می‌کنند با پرداخت پول به قاچاقبران، خودشان را به مرز رساندند، اما با مرز به‌شدت محافظت‌شده و تیراندازی مرزبانان ترکیه مواجه شدند.

اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در مرداد ۱۳۹۶ اعلام کرد که دیوار بتنی و حفاظ‌های امنیتی در مرز این کشور با ایران و عراق می‌سازد تا از تردد تروریست‌ها در مرز جلوگیری شود. ایران ۵۳۴ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه دارد و تاکنون در ۴۹۹ کیلومتر آن دیوار بتنی احداث شده است.

پناهجویان افغان به کمک قاچاقبران که بیشتر ساکنان روستاهای مرزی ایران و ترکیه‌اند، سعی می‌کنند با اغفال و دادن رشوه به مرزبانان، در تاریکی شب از دیوار بتنی عبور کنند. مرزبانان ترکیه به دلیل نظارت هوایی از طریق پهپاد و همچنین گشت‌های زمینی در امتداد دیوار بتنی، هرازگاهی به کاروان‌های پناهجویان در حال عبور از مرز تیراندازی می‌کنند.

شماری از قاچاقبران ایرانی و افغان در رسانه اجتماعی تیک تاک، ویدیو و عکس از عبور پناهجویان از مرز ترکیه منتشر می‌کنند. حاجی مسافر، یک حساب کاربری مستعار در تیک تاک است که ویدیوهای زیادی از پناهجویان افغان در حال عبور از مرز ترکیه منتشر کرده است. او که به نظر می‌رسد از قاچاقبران فعال در مرز ایران و ترکیه است، به مخاطبان خود در تیک تاک می‌گوید که اگر قصد سفر به ترکیه دارند، به او پیام بدهند. در چند ویدیو که حاجی مسافر منتشر کرده است، دیده می‌شود که پناهجویان افغان از طریق یک راه‌پله‌ فلزی که روی دیوار در مرز ترکیه قرار داده می‌شود، به آن‌سوی مرز می‌روند.

هرچند اردوغان در برنامه‌های انتخاباتی خود به‌ندرت درباره اخراج پناهجویان از ترکیه صحبت کرد، اما دولت او فشار علیه پناهجویان را تشدید کرده است.

با فروپاشی دولت پیشین افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت در ۱۵ اوت ۲۰۲۱، هزاران شهروند افغان به کشورهای مختلف پناه بردند. هرچند آمار دقیقی از شمار پناهجویان افغان مقیم ترکیه وجود ندارد، اما برخی آمارها نشان می‌دهد که حدود ۵۰۰ هزار افغان در ترکیه زندگی می‌کنند. شماری از افغان‌ها از ترکیه به‌عنوان یک محل عبور برای رسیدن به اروپا استفاده می‌کنند و شماری دیگر در این کشور سرگرم کار و زندگی شده‌اند و با به دست آوردن اجازه اقامت و گذرنامه، در شهرهای مختلف ترکیه زندگی می‎‌کنند.

خبرنگار ایندیپندنت فارسی با دو قاچاقبر افغان و ایرانی که در مرز میان ایران و ترکیه کار می‌کنند تماس گرفت و از آنان درباره اوضاع مرز پرسید. علی ماکویی، یکی از قاچاقبران، در پاسخ به این پرسش که امکان عبور از مرز و ورود امن به ترکیه هست یا خیر، گفت: «بله، امکانش هست، اما با پای پیاده دشوار است، من می‌توانم افراد را از‌طریق گمرک، به ترکیه بفرستم.»

9LA4RN-preview.jpg

علی ماکویی افزود که با پرداخت پول به ماموران گمرک ایران و ترکیه در ماکو، افراد متقاضی را در کامیون‌های حامل کالاهای تجاری جابجا می‌کند و به ترکیه می‌برد. او در مورد هزینه‌ها گفت که از هر نفر ۲۵۰۰ دلار می‌گیرد و وعده‌ای که می‌دهد عملی است.

حاجی جاوید، قاچاقبر دیگر، خبرهای کشته و زخمی شدن پناهجویان در نتیجه تیراندازی مرزبانان ترکیه را رد کرد و گفت اوضاع «خیلی بهتر از قبل» است.

جاوید در مورد هزینه‌هایی که از افراد متقاضی سفر به ترکیه می‌گیرد، گفت که در ازای ۱۵۰۰ دلار، یک شخص را از تهران به استانبول می‌رساند.

شماری از پناهجویان افغان که تجربه عبور از مرز ایران و ترکیه را دارند می‌گویند بیشتر قاچاقبران برای اینکه پول بیشتری به جیب بزنند، مردم را با وعده‌های دروغین اغوا می‌کنند و همچنین در مورد خطراتی که در مسیر وجود دارد صحبت نمی‌کنند.

در بسیاری از موارد پناهجویان افغان در مسیرهای کوهستانی مرز میان ایران و ترکیه، به دام دزدها و آدم‌ربایان می‌افتند و با پرداخت پول هنگفت نجات پیدا می‌کنند. در حالی که اوضاع اقتصادی و امنیتی در افغانستان همچنان رو به وخامت است، مهاجرت افغان‌ها به دیگر کشورها ازجمله ایران و ترکیه نیز در حال افزایش است.

ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، روز چهارشنبه در مراسم نماز عید قربان در کابل گفت که «خارجی‌ها» با پخش اطلاعات نادرست درباره وضعیت اقتصادی افغانستان، مردم این کشور را به مهاجرت تشویق می‌کنند. ملا برادر ادعا کرد که وضعیت اقتصادی افغانستان برعکس آنچه گفته می‌شود، رو به بهبود است.

براساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، دست‌کم ۱۸ میلیون نفر در افغانستان به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و از این میان ۲.۸ میلیون نفر در وضعیت اضطراری‌اند.