۲۵ سال پس از کشته شدن هشت دیپلمات و یک خبرنگار ایران در شهر مزارشریف به دست طالبان، کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در این شهر، بار دیگر آن حادثه را تروریستی خواند و در بیانیه‌ای، «خواهان روشن شدن ابعاد پنهان این قضیه» شد.

۱۷ مرداد ۱۳۷۷ خورشیدی و با سقوط شهر مزارشریف به دست طالبان، اعضای این گروه وارد ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی ایران شدند و هشت دیپلمات و یک خبرنگار را پس از بازجویی، تیرباران کردند. اما گروه طالبان هیچ‌گاه مسئولیت قتل دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی را رسما به گردن نگرفت و آن را همواره کار «افراد خودسر» خوانده است.

با این حال، کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف، پیگیری و روشن شدن ابعاد این حادثه را « یک مطالبه قطعی دولت و ملت ایران» دانست و تاکید کرد که «دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی، برخلاف تعهدات داده‌شده، قوانین و معاهدات بین‌المللی و منطق اسلامی و انسانی، به شکل ناجوانمردانه کشته شدند.»

در بیانیه کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف، نامی از طالبان در حکم عاملان این جنایت برده نشده و به هیچ گروه یا فرد دیگری نیز در این چارچوب اشاره نشده است.

پس از کشته شدن دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی در مزارشریف، دولت وقت جمهوری اسلامی ایران به ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، گروه طالبان را تهدید به حمله نظامی کرد و لشکری از نظامیان ایرانی در مرز با افغانستان صف کشیدند.

کریم حیدریان، نورالله نوروزی، حیدرعلی باقری، محمدعلی قیاسی، رشید پاریاو فلاح، ناصر ریگی، مجید نوری نیازکی و محمد ناصر ناصری (دیپلمات) و محمود صارمی (خبرنگار ایرنا)، قربانیانی بودند که ۱۷ مرداد ۱۳۷۷، ساعاتی پس از تصرف شهر مزارشریف به دست طالبان، کشته شدند.

ملا عبدالمنان نیازی که در جریان تصرف شهر مزارشریف، فرمانده لشکر طالبان بود، از افرادی است که به صدور فرمان قتل دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی متهم بود. ملا نیازی همچنین به صدور دستور قتل‌عام هزاره‌ها در مزارشریف متهم است. براساس یک گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر، پس از تسلط طالبان بر مزار‌شریف در ۱۷ مرداد ۱۳۷۷، به دستور مقام‌های طالبان، از جمله ملا عبدالمنان نیازی، طی دو شبانه‌روز، حدود دو هزار شهروند غیرنظامی هزاره در مزارشریف و روستاهای هزاره‌نشین اطراف آن قتل‌عام شدند. 

ملا عبدالمنان نیازی که متولد هرات است، در دور نخست حکومت طالبان در افغانستان مدتی نیز در مسند استاندار طالبان در هرات فعالیت کرد. پس از فروپاشی رژیم طالبان، او دوباره به شورش رو آورد و تا ۲۰۱۵ تحت فرمان ملا عمر علیه حکومت پیشین افغانستان می‌جنگید. با مرگ ملا عمر، ملا منان نیازی و ملا رسول، شاخه انشعابی طالبان را ایجاد کردند و با حمایت دولت پیشین افغانستان، علیه شورای کویته که نهاد رهبری‌کننده طالبان بود، جنگیدند.

ملا منان نیازی در مصاحبه‌های متعدد با رسانه‌ها، اعتراف کرده است که در کشتار هزاره‌ها و دیپلمات‌های ایرانی در مزارشریف دست داشته و دستور این کشتار را صادر کرده است.

با اینکه از ۲۵ سال پیش تاکنون، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران هر سال در سالگرد قتل دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی به خانواده‌های قربانیان پیام تسلیت می‌فرستند، هیچ‌گاه به صورت جدی و روشن از طالبان به مثابه عاملان این قتل نام نبرده‌اند.

برخی رسانه‌های ایرانی در سال‌های اخیر نوشتند که قتل دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی به دست گروهی به نام «سپاه صحانه» که یک سازمان تروریستی متحد طالبان افغان است، صورت گرفته و برخی سازمان‌های اطلاعاتی نیز در این اقدام دخیل بوده‌اند.

حمایت و همسویی جمهوری اسلامی ایران با طالبان در سال‌های اخیر، همواره با یادآوری قتل دیپلمات‌ها و خبرنگار ایرانی از نگاه و زبان مردم همراه بوده است. در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ و پیش از به قدرت رسیدن طالبان در کابل، هیئت این گروه از قطر به ایران دعوت شدند و با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کردند.

جمهوری اسلامی ایران همچنین همواره متهم بوده است که به برخی گروه‌های تحت امر خود در بدنه طالبان که بیشتر در جنوب افغانستان فعال‌اند، سلاح و تجهیزات می‌دهد. نهاد امنیت ملی حکومت پیشین افغانستان، بارها مدعی شد که از پناهگاه‌های طالبان، تسلیحات و تجهیزاتی نظامی به دست آمده که نهادهای امنیتی ایران در اختیار این گروه قرار داده‌اند، اما مقام‌های تهران همواره این ادعاها را رد کرده‌اند.