پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بسیاری از مردم در فضای مجازی از خود واکنش نشان دادند. این واکنش­‌ها در توییتر و اینستاگرام بیش از بقیه بود. با توجه به فیلتر بودن بسیاری از نرم‌افزار‌های ارتباطی، اکثر کاربران ایرانی از اینستاگرام برای بیان واکنش خود استفاده کردند. این واکنش‌ها آمیخته با مواضع گوناگون بود. بسیاری از او هواداری می‌کردند و با پست‌های تسلیت و همدردی، این عمل آمریکا را محکوم می‌کردند. در مقابل، برخی از این رخداد ابراز رضایت می‌کردند. البته باید به طیفی خاکستری که در این مورد سکوت پیشه کردند، نیز اشاره کرد.

به هر صورت، چند ساعت پس از انتشار تعداد زیادی از «پُست»‌های حامیان سلیمانی در اینستاگرام، به ناگاه این افراد متوجه شدند که «کامنت» یا «پُست» آنها توسط اینستاگرام پاک شده است. این موضوع بسیار بحث برانگیز شد. برخی نسبت به آنچه «نقض آزادی بیان» عنوان می‌کردند، اعتراض داشتند. آنها معتقد بودند که اینستاگرام بدون احترام به آزادی بیان، خیل هواداران سلیمانی را از اطلاع‌رسانی آزادانه محروم کرده است. در این میان، حتی محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات جمهوری اسلامی، که خود از عوامل فیلترینگ در ایران است، نسبت به فیلتر شدن پست‌های مربوط به سلیمانی توسط اینستاگرام اعتراض کرد. او که پیام خود را در توییتر منتشر می‌کرد، بدون اشاره به فیلتر بودن شبکه توییتری که خودش از آن استفاده می‌کند، آمریکا را متهم به سانسور فضای مجازی کرد.

پیش از او نیز برخی دیگر از فعالان سیاسی، نسبت به حذف پست‌های خود در اینستاگرام اعتراض کردند.

بلافاصله پس از اعتراضات، اینستاگرام نسبت به عملکرد خود پاسخ داد. فیسبوک که مالک اپلیکیشن اینستاگرام هم هست، در پاسخ به سوال برخی از کاربرانش، برای توضیح در مورد حذف آن پُست‌ها گفت: «ما مطابق مقررات وضع شده در ارتباط با تحریم‌های آمریکا اقدام می‌کنیم و در قبال تحریم‌های دولت آمریکا علیه ایران متعهد هستیم.»

به عبارت دیگر، با توجه به این که سپاه پاسداران و فرماندهان آن، از سوی ایالات متحده در ذیل لیست تروریسم قرار گرفته‌اند، اینستاگرام نیز ملزم به رعایت قوانین ضد تروریسم است. 

پیش از این، پس از اعلام تحریم‌های جدید در فروردین ماه سال جاری، بسیاری از حساب‌های کاربری متعلق به فرماندهان سپاه و سران جمهوری اسلامی که در لیست تحریم‌های ایالات متحده قرار گرفته بودند، در شبکه‌های مجازی مسدود شدند.

غلامرضا سلیمانی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین، در شهریور امسال طی سخنانی گفت: سازمان بسیج شمار زیادی از جوانان را در قالب هزار گردان سایبری ساماندهی کرده است. همچنین در مرداد سال 95، سایت سازمان سراج که خود را محلی برای هماهنگی آتش توپخانه های فرهنگی عنوان کرده، با حضور سردار نجات شروع به کار کرد. در این سازمان نشریاتی از حسن عباسی و علیرضا پناهیان منتشر می شود. اگرچه محل بودجه این سازمان مشخص نیست، اما حضور افراد بلندپایه سپاه و بسیج، یقینا نشان دهنده وابستگی های آن است.

اگر این تحلیل را در مورد فضای مجازی بپذیریم، لاجرم باید قبول کنیم که پروپاگاندای نظام در فضای مجازی، برنامه وسیعی را صورت داده است.

به هر روی، بلافاصله پس از آن ماجرا، جواد جاویدنیا، معاون فضای مجازی دادستانی کل کشور، به حذف پُست‌های اینستاگرامی مرتبط با کشته شدن سردار سلیمانی واکنش نشان داد، و گفت: «این برای ما نوعی اشکال اساسی است که در فضای مجازی ما، شرکت آمریکایی فعالیت می‌کند.» او در ادامه افزود: «باید با ترک نرم‌افزارهای صهیونیستی مشتی محکم بر دهان گزافه‌گویان داخلی و خارجی بکوبیم. اکنون که اینستاگرام صهیونیستی پُست‌های سردار سلیمانی را حذف می‌کند و یارای تحمل عشق ما را به سردار ندارد و غیرت مسئولان فضای مجازی کشور به شعار خلاصه می‌شود، وقت آن شده که ۹ دی مجازی به راه بیاندازیم.»

پیش از موضع‌گیری اخیر، جاویدنیا یک بار خبر فیلترینگ اینستاگرام را اعلام کرده بود. در آن مقطع زمانی، او مدعی شده بود که با حکم قضایی، اینستاگرام باید فیلتر شود. عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون سابق قضایی دادستان کل ایران در امور فضای مجازی، نیز اینستاگرام را مخل فعالیت صدا و سیما دانسته بود. او هم مدعی شده بود که اینستاگرام، برخلاف قانون اساسی، «صوت و تصویر فراگیر» را از انحصار «صدا و سیما» خارج کرده است.

به وضوح مشخص است که پروپاگاندای نظام، از رودررو شدن با مانع در برابر خود، راضی نیست. آنها در حالی که از فضای آزاد رسانه‌ای و آزادی بیان خارج از مرزهای ایران، استفاده تبلیغاتی می‌کنند و هر آنچه بخواهند، بیان می‌کنند، در داخل به هیچ کس اجازه بیان آزادانه نمی‌دهند. شبکه‌های ارتباطی را مسدود و فیلتر می‌کنند تا بتوانند با انحصار بلامنازع اطلاعات در داخل، سلطه خود را در آن زمینه تامین کنند. اگرچه جهان مدرن و عصر اطلاعات، ساخت دیوارهای بلند اینچنینی را بسیار دشوار کرده است، اما وزارت ارتباطات و نظام قضایی ایران تمام تلاش خود را برای سرکوب آزادی بیان به کار گرفته‌اند. در چنین شرایطی، مدعی هستند که چرا اجازه استفاده آزادانه از نرم‌افزاری را که قصد فیلتر کردن آن را داریم، به ما نمی‌دهید. 

پس از اعتراضات سال ۹۶، بسیاری تنها به دلیل یک توییت یا به‌اشتراک گذاری یک عکس و فیلم در اینستاگرام، ماه‌ها و سال‌ها از عمر خود را پشت میله‌های زندان سپری کردند. حکومتی که حتی تاب شنیدن یک نظر مخالف را در فضای مجازی ندارد و به انحای گوناگون افراد را دستگیر و حبس می‌کند، توقع دارد فضای مجازی در برابر تبلیغاتی که پشتوانه ایدئولوژیک دارد، با آنها مماشات کند. آن هم در حالی که هنوز ۲ ماه از قطع کامل اینترنت در ایران نگذشته است. سیاست‌های انحصارطلبانه حکومت ایران در آزادی گردش اطلاعات، اگرچه شکست خورده است، اما نماد بارز نقض آزادی بیان است.