با گذشت ۱۷ روز از نخستین زلزله ویرانگر هرات در غرب افغانستان و پس‌لرزه‌های شدید آن در روزهای بعد، اکنون صدها هزار نفر در این استان آواره و بی‌خانمان شده‌اند اما وضعیت زنان وخیم‌تر است؛ زیرا به دلیل مجموعه‌ای از سنت‌ها و هنجارهای اجتماعی در شهرستان‌های هرات و مهم‌تر از آن محدودیت‌هایی که طالبان وضع کرده‌اند، دسترسی زنان به کمک‌های بشردوستانه به‌شدت محدود است.

امدادگران می‌گویند به دلیل نبود کارمند زن در میان گروه‌های امدادی، امکان کمک رساندن به زنان آسیب‌دیده شدیدا محدود است. یکی از امدادگران که نخواست نامش فاش شود، در مصاحبه با رسانه نیکی آسیا گفت: «تقریبا همه سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی مستقیما با مقام‌های بلندپایه طالبان در حال چانه‌زنی‌اند تا از آن‌ها برای فعالیت کارگران زن در مناطق زلزله‌زده مجوز بگیرند، اما تاکنون اکثر درخواست‌ها رد شده است.»

یک زن باردار که خانه‌اش در زلزله هرات ویران شده، می‌گوید که از چند روز پس از نخستین زلزله دچار خونریزی شدید شده و چون بیش از ۳۰ ساعت بدون هیچ کمکی مانده، سرانجام جنین شش ماهه‌اش را از دست داده است. او تعریف کرد که همسرش اجازه نداد پزشکان مرد او را معاینه کنند و به او گفت که منتظر پزشک زن باشد.

به گفته برخی آسیب‌دیدگان زلزله هرات، در بسیاری از مناطق زلزله‌زده شمار پزشکان زن و حتی مرد بسیار اندک است و در برخی از روستاها هیچ پزشکی وجود ندارد. تعدادی از اهالی روستاهای اطراف شهرستان زنده‌جان که مرکز زلزله روز نخست بود، به نیکی آسیا گفتند که هرچند امدادگران در منطقه حضور دارند، تا چند روز هیچ پزشکی آنجا نبود.

به گزارش سازمان ملل متحد، ۹۰ درصد قربانیان زلزله هرات زن و کود‌ک‌اند. این سازمان شمار کشته‌شدگان این زلزله را تا دو هزار و  ۴۰۰ نفر تخمین زده است.

زلزله‌های هرات که نخستین آن‌ها روز شنبه ۱۵ مهر (۷ اکتبر) به بزرگی ۴.۷  تا ۶.۳ در شهرستان زنده‌جان هرات رخ داد، در روزها و حتی هفته‌های بعد چند بار دیگر با هم شدت تکرار شدند و صدها روستا را با خاک یکسان کردند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که در چنین وضعیتی، زنان بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند زیرا نه‌تنها محدودیت در کمک‌رسانی به آنان به تلفات بیشتر زنان منجر شد که حتی از تلاش برای زنده ماندن و نجان جانشان نیز منع شده‌اند. برخی زنان بازمانده از زلزله هرات گفتند در روزهایی که خطر زلزله شدید بود، مردان خانواده به آن‌ها اجازه نمی‌دادند برای نجات جانشان از خانه خارج شوند.

در همین حال، زنان سرپرست خانوار هم از دسترسی نداشتن به کمک‌های بشردوستانه شاکی‌اند. منابع در هرات می‌گویند طالبان کمک‌های بشردوستانه را تنها میان مردان توزیع می‌کنند و خانواده‌هایی که سرپرست مرد ندارند، از این کمک‌ها محروم می‌مانند.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت در بحبوحه خروج نیروهای تحت رهبری ایالات متحده در اوت ۲۰۲۱، این گروه محدودیت‌های گسترده‌ای را بر زنان اعمال کرد و فرصت‌های تحصیلی و کاری آن‌ها را به‌شدت کاهش داد. در دسامبر ۲۰۲۲، طالبان زنان را از همکاری با سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی و محلی منع کردند؛ این فرمان اکنون تلاش‌های امدادی در هرات را پیچیده‌تر کرده است.

یکی از مقام‌های سازمان ملل به آسوشیتدپرس گفت: «زمین‌لرزه‌ها [در افغانستان] وقتی با بحران بشردوستانه و نقض حقوق زنان ترکیب شده‌اند، وضعیت را برای زنان نه‌تنها دشوار که مرگبار کرده‌اند.»