حملات هوایی هفته جاری ایران و پاکستان به خاک یکدیگر که دست‌کم ۱۱ کشته به جا گذاشت حاکی از تشدید معنادار تنش‌ها در روابط دو همسایه است.

دو کشور مدت‌ها است از گروه‌‌های شورشی مستقر دو سوی مرز مشترکشان به ستوه آمده‌اند و ظاهرا هدف حمله روز سه‌شنبه جمهوری اسلامی و پاسخ روز پنجشنبه پاکستان بوده‌اند.

اسوشیتدپرس در مقاله‌ای این موضوع را دستمایه قرار می‌دهد و می‌پرسد سوال این است که با توجه به خطر بروز درگیری گسترده‌تر، چرا جمهوری اسلامی و پاکستان تصمیم گرفته‌اند شورشی‌های مستقر در قلمرو طرف مقابل را به‌صورت مستقل و بدون همکاری با یکدیگر هدف قرار دهند.

ایران و پاکستان ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند و قاچاقچیان و شبه‌نظامیان آزادانه در نواحی مرزی فعالیت می‌کنند. هر دو کشور یکدیگر را به حمایت یا دست‌کم رفتار نرم مقابل برخی گروه‌های فعال در سوی دیگر مرز متهم می‌کنند.

تصور می‌شود مقر جیش‌العدل که هدف حمله موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی قرار گرفت در بلوچستان پاکستان قرار دارد. گفته می‌شود ارتش آزادی‌بخش بلوچستان که در سال ۲۰۰۰ تشکیل شد و به نیروهای امنیتی پاکستان و پروژه‌های زیرساختی چین حمله می‌کند، در خاک ایران پنهان شده است.

چرا پاکستان دست به اقدام تلافی‌جویانه زد؟

پاکستان می‌گوید در حملات پنجشنبه ۱۸ ژانویه مخفیگاه ارتش آزادی‌بخش بلوچستان و جبهه آزادی‌بخش بلوچستان در خاک ایران را هدف قرار داده است. به نوشته اسوشیتدپرس، این کشور همچنین می‌خواست این پیام را به جمهوری اسلامی و سایر همسایگان ارسال کند که در صورت اقدام‌های تحریک‌آمیز، قادر است مقابله‌به‌مثل کند.

چرا اکنون؟

اسوشیتدپرس می‌نویسد روابط ایران و پاکستان مدت‌ها است که دستخوش بی‌ثباتی بوده، اما علت این حملات احتمالا داخلی است.

تهران پس از حمله داعش در اوایل ماه جاری، جنگ اسرائیل و حماس، و ناآرامی‌های گسترده‌تر ضدحکومتی، تحت فشار فزاینده‌ بوده است تا اقدامی صورت دهد. به گفته تحلیلگران، حمله پاکستان نیز هدف داخلی داشت.

آیا ممکن است تنش تشدید شود؟

ارتش ایران روز پنجشنبه یک رزمایش هوایی برنامه‌ریزی‌شده سالانه را آغاز کرد که از بندر چابهار در نزدیکی پاکستان در شرق تا مرز عراق در غرب امتداد داشت.

اسوشیتدپرس می‌نویسد امکان حملات جدید جمهوری اسلامی و پاکستان را نمی‌توان نامحتمل دانست، گرچه حملات هفته جاری سوال‌هایی در مورد آمادگی ارتش‌های دو کشور مطرح می‌کند، به‌ویژه در مورد سامانه رادار و پدافند هوایی.

با توجه به تنش‌‌ مداوم روابط پاکستان و هند، چنین سامانه‌هایی برای پاکستان حیاتی است. تجهیزات پاکستان در مرز با هند مستقر شده است، نه مرز با ایران. جمهوری اسلامی نیز در صورت حمله احتمالی آمریکا، به سامانه‌های رادار و پدافند هوایی‌اش متکی است.

این حملات هوایی برای ایران و پاکستان چه معنایی دارد؟

به نوشته اسوشیتدپرس، این حملات به تهران امکان می‌دهد بدون خطر رویارویی بزرگ‌تر با اسرائیل یا آمریکا، اشاره کند که وارد اقدام نظامی مستقیم می‌شود، به‌ویژه که تنش‌ها در مورد پیشرفت سریع برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی همچنان بالا است.

حمله پاکستان ممکن است از فشار سیاسی داخلی بکاهد، اما ممکن است تبعات داشته باشد، با توجه به اینکه ارتش آزادی‌بخش بلوچستان گفته است انتقام می‌گیرد و با دولت پاکستان وارد جنگ می‌شود.

بی‌بی‌سی می‌نویسد سپاه پاسداران این واکنش از جانب پاکستان را پیش‌بینی نکرده بود. احتمال دارد تصمیم حملات هوایی اخیر به بلوچستان پاکستان، اربیل عراق و ادلب در سوریه پس از مشورت با رهبر جمهوری اسلامی گرفته شده باشد. اما نشانه‌ها حاکی از آن است که پیش از این حملات، با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی مشورت نشده بود.

به نظر می‌رسد حملات هفته جاری جایگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی را بیش از پیش تضعیف کرده و سبب شده است سپاه پاسداران بی‌پروا و مستعد پذیرش خطرهای محاسبه‌نشده به نظر برسد.