بیش از ۱۶۰ حمله به نیروهای آمریکایی در عراق، سوریه و اردن، ۳۷ درگیری در دریای سرخ با حوثی‌ها و کشته شدن پنج سرباز و ملوان آمریکایی؛ این نبرد‌های نیابتی آمریکا با جمهوری اسلامی در سه ماه گذشته سوال‌هایی را برانگیخته است؛ از جمله اینکه آیا این دو کشور اکنون درحال جنگ‌اند؟ این سوال نیز مطرح است که آیا آمریکا می‌تواند بدون مجوز کنگره به حملات گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت جمهوری اسلامی پاسخ بدهد؟‌

برد درس، خبرنگار حوزه دفاعی نشریه هیل، می‌نویسد: «استدلال دولت بایدن این است که جنگ اسرائیل علیه حماس را به غزه محدود کرده و درگیری گسترده‌تری وجود ندارد. اما تعداد انبوه حملات به نیروهای آمریکایی نشان‌ می‌دهد که تنش‌ها دارند از کنترل خارج می‌شوند.»

رابرت مورت، معاون بازنشسته نیروی دریایی آمریکا که اکنون استاد دانشگاه سیراکیوز است، می‌گوید: «این درگیری‌ها همین‌ حالا هم گسترده‌اند، اما هنوز از کنترل خارج نشده‌اند.»

مورت در ادامه گفت: «کاربرد لفظ جنگ برای آن‌ها شاید اغراق باشد اما تنش‌ها و خصومت‌ها بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده، به بالاترین حد رسیده است.»

بعد از حمله روز یکشنبه در اردن، نبردهای تلافی‌جویانه به اوج رسید؛ حمله‌ای که ایالات متحده احتمال می‌دهد کتائب حزب‌الله عراق، گروه شبه‌نظامی تحت حمایت ایران، آن را انجام داده باشد. در این حمله پهپادی به یک واحد مسکونی در پایگاه برج ۲۲ در نزدیکی مرز عراق و سوریه، سه سرباز آمریکایی کشته شدند.

ایالات متحده پیش‌تر نیز در جریان ماموریتی مخفی در سواحل سومالی برای رهگیری موشک‌های جمهوری اسلامی ایران به مقصد حوثی‌ها در یمن، دو ملوانش را از دست داد.

این تلفات سراسر ایالات متحده را به سوگ نشاند و به‌ویژه جمهوری خواهان، خواستار اقدام جدی‌تری شدند و برخی از آن‌ها از بایدن خواستند به خاک ایران حمله کند.

واشنگتن اکنون برای دفاع از کشتی‌ها در دریای سرخ در برابر حوثی‌ها و انجام حملات هوایی در یمن و عراق نیروهای گسترده‌ای مستقر کرده اما هیچ‌یک از اقدام‌ها نتوانسته است این گروه‌های شبه‌نظامی را از انجام حملات بازدارد و جدیدترین حمله حوثی‌ها همین سه‌شنبه شب صورت گرفت. در این حمله یک موشک کروز از یمن به دریای سرخ شلیک شد که در حدود ۱.۵ کیلومتری ناوشکن آمریکایی فرود آمد. به گزارش سی‌ان‌ان، این نزدیک‌ترین حمله‌ به یک کشتی آمریکایی بود.

ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده در بیانیه‌ای اعلام کرد نیروهای آمریکایی صبح چهارشنبه یک موشک زمین‌به‌هوای حوثی‌ها را که این گروه برای پرتاب به سوی اهدافی در دریای سرخ آماده می‌کرد، منهدم کرده‌اند.

حتی دولت بایدن هم اعتراف می‌کند که اوضاع به‌شکلی خطرناک به لحظه انفجار بشکه باروت یک جنگ گسترده نزدیک شده است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز دوشنبه هشدار داد که فضای «به‌شدت ناپایدار» خاورمیانه «دست‌کم از سال ۱۹۷۳ و حتی پیش از آن » تا این حد خطرناک نبوده است.

بایدن وعده داده به حملات در اردن پاسخ می‌دهد، در عین حال تاکید کرده است که می‌کوشد مانع تشدید درگیری‌ها شود. بایدن روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «آمریکا به جنگ گسترده‌تر در خاورمیانه نیاز ندارد. من به دنبال چنین چیزی نیستم.»

سابرینا سینگ، معاون سخنگوی پنتاگون، در پاسخ به این سوال که آیا جنگ اکنون از آغاز آن گسترده‌تر شده است، گفت: «بالا بودن تنش‌ها در منطقه را نمی‌توان نادیده گرفت.» او روز دوشنبه طی نشستی گفت که گروه‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران نظامیان آمریکایی را هدف قرار می‌دهند و سعی می‌کنند آن‌ها را بکشند «اما ما به دنبال جنگ نیستیم».

به نوشته نشریه هیل، به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران نیز می‌کوشد خود را از درگیری روزافزون کنار بکشد. مقام‌های جمهوری اسلامی ایران هرگونه مسئولیت در قبال حمله اردن را به‌سرعت منکر شدند و ادعا کردند تهران به گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایتش دستور مستقیم نمی‌دهد و آن‌ها به تصمیم خود عمل می‌کنند.

جهت خطرناک

به گفته تحلیلگران این جنگ به‌ جز حمله اردن، تا حد زیادی به پاسخ‌های تلافی‌جویانه و واکنش‌های متناسب محدود شده است، اما همچنان در هراس‌اند که درگیری‌ها به‌زودی به نقطه اوج برسد.  

سینا عضدی، استاد امور بین‌الملل دانشگاه جورج واشنگتن، این درگیری‌ها را با جنگ جهانی اول مقایسه می‌کند که کشورهای اروپایی به دنبال جنگ بزرگ نبودند، اما اوضاع از کنترل خارج شد. او گفت:«نه ایرانی‌ها و نه آمریکایی‌ها به درگیری مستقیم علاقه‌ای ندارند. جنگ با ایالات متحده برای جمهوری اسلامی خطر نابودی به دنبال دارد و برای ایالات متحده نیز جنگ مستقیم با جمهوری اسلامی بسیار پرهزینه است اما با اینکه هیچ‌یک از طرفین به درگیری مستقیم علاقه‌ای ندارند، نگرانی من این است که بی‌آنکه بخواهند، به این سمت سوق داده ‌شوند.»

حملات مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل نیز سوی دیگر این درگیری‌ها است. اسرائیل در ماه دسامبر یک نظامی بلندپایه جمهوری اسلامی ایران را در سوریه ترور کرد و در ماه ژانویه نیز پنج نظامی جمهوری اسلامی ایران را در سوریه کشت. جمهوری اسلامی نیز اوایل ژانویه ادعا کرد که به «پایگاه‌های اطلاعاتی اسرائیل در عراق» حمله کرده است.

به باور بسیاری از کارشناسان، آتش‌بس تنها راهی است که می‌تواند برای همیشه جلو جنگ خاورمیانه را بگیرد، اما گویا مذاکرات دیپلماتیک جاری رو به بن‌بست است.  

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این هفته گفت که در جنگ برای نابودی حماس، با آتش‌بس دائم موافقت نمی‌کند. از طرفی مقام‌های حماس نیز با صدور بیانیه‌هایی اعلام کرده‌اند که تنها در مقابل یک آتش‌بس پایدار، ۱۳۰ گروگان‌ باقی‌مانده در غزه را بازمی‌گردانند.

سایرین معتقدند آتش‌بس نمی‌تواند جلو حملات حوثی‌ها را بگیرد.

ایان رالبی، مدیرعامل شرکت آی.آر. کونسیلیوم، شرکت متخصص حقوق دریایی و امنیت و استراتژی، گفت: «برپایه پژوهش‌های ما حتی اگر امروز جنگ اسرائیل و حماس در غزه با راه‌حلی که موردتوافق طرفین باشد، به پایان برسد، حوثی‌ها به حملاتشان به کشتی‌ها ادامه می‌دهند.»

حمله تعلیقی ایالات متحده به تلافی کشته‌شدگان در اردن نیز احتمالا به دور دیگری از خصومت‌ها منجر می‌شود. زیرا ایران هشدار داده است که به هرگونه اقدام ایالات متحده پاسخ قاطع می‌دهد.

مبارزه با مجوز

بر اساس قانون اساسی آمریکا، رئیس‌جمهوری اختیار دارد برای دفاع در برابر حمله به سربازان و دارایی‌های آمریکایی حمله و اقدام نظامی انجام دهد اما قانون اختیارات جنگ در سال ۱۹۷۳ برای این اختیار محدودیت‌هایی قائل شده است و رئیس‌جمهوری را ملزم می‌کند که تا ۶۰ روز بعد از آغاز عملیات نظامی، از کنگره برای این کار مجوز بگیرد.

گروه‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران اواخر اکتبر حملاتشان را آغاز کردند، اما اقدام تلافی‌جویانه‌ آمریکا در دو ماه گذشته شروع شد. فرانک گالگانو، استاد دانشگاه ویلانووا، گفت: «این محدودیت ۶۰ روزه بیشتر یک قانون نرم است تا سخت؛ یعنی قانون‌گذاران بایدن را تحت فشار نمی‌گذارند، مگر اینکه درگیری چند ماه یا بیشتر طول بکشد.»

او ادامه داد: «از لحاظ نظری، در مقطعی مقام فرماندهی ملی از اختیاراتش فراتر می‌رود و علیه حوثی‌ها جنگی اعلام‌نشده به راه می‌اندازد. اگر چنین وضعیتی شش ماه تا یک سال ادامه یابد، آن وقت بایدن باید در مورد کارش توضیح بدهد.»

حملات به حوثی‌ها در یمن موجب نگرانی‌ برخی قانون‌گذاران در کنگره شده است و تعدادی از آنان از کاخ سفید خواسته‌اند دلایل لزوم حمله به این گروه شورشی را روشن کند. ۲۷ نفر از قانون‌گذاران مجلس نمایندگان‌ حمله دولت بایدن به حوثی‌ها را زیر سوال برده‌ و او را به نقض قدرت کنگره برای اعلان جنگ متهم کرده‌اند.

آن‌ها هفته گذشته اعلام کردند: «از دولت شما می‌خواهیم پیش از درگیر کردن ایالات متحده در جنگ دیگری در خاورمیانه، از کنگره مجوز بگیرد.»‌

پنتاگون اعلام کرد بر اساس ماده‌ای از اساسنامه سازمان ملل متحد رفتار می‌کند که به کشورهای عضو حق داده است، دست‌کم تا زمان اقدام شورای امنیت، «در مقابل حمله نظامی دفاع فردی یا جمعی انجام دهند».

گالگانو گفت که ممکن است قوانین ضد دزدی دریایی در سازمان ملل و سایر سازمان‌های دریایی بتواند اقدام آمریکا علیه این گروه شورشی را توجیه کند.