هر سال در روز بزرگداشت هولوکاست، خاطره میلیون‌ها نفر را گرامی می‌داریم که حکومت نازی با اجرای هولوکاست نابود کرد، اما امسال با سالگرد دو کشتار مصادف بود: هفتاد و پنجمین سالگرد آزادسازی آشویتس و بیست و پنجمین سالگرد نسل‌کشی در بوسنی.

شعار امسال روز بزرگداشت هولوکاست «با هم ایستادگی کنیم» بود و بازتابی از این که چطور حکومت‌ها با توسل به خط‌مشی‌ها و تبلیغات خود دسته‌بندی ما و آن‌ها را ایجاد کردند تا بین همسایه‌ها، دوستان و اجتماعات تفرقه بیافکنند.

با نگاهی به گذشته متوجه می‌شویم که چطور حکومت نازی با توسل به تبلیغات و اشاعه دادن پیام‌های اثرگذار در مورد این که چه کسانی باید و چه کسانی نباید جزو جامعه آلمان باشند، نگاه مردم را تحت تاثیر قرار دادند. در مورد خاص حکومت نازی، یهودیان هدف آن تبلیغات بودند.

هولوکاست و نسل‌کشی‌های بعدی که در طول تاریخ رخ داد عامدانه بین مردم تفرقه ایجاد کرد و نفرت‌پراکنی و نادیده گرفتن حقوق انسانی گروه‌های تحت سرکوب که با اتکا کردن به کلیشه‌ها و تعصب‌های موجود صورت گرفت سبب شد تا به گروه‌های معینی انگ «غیرخودی» بزنند.

طبق قانون نورنبرگ که در سپتامبر ۱۹۳۵ به اجرا در آمد یهودیان حق نداشتند با غیریهودیان ازدواج کنند، از حق شهروندی و حق رای دادن هم محروم شدند و سرانجام تحصیل کودکان یهودی در مدارس دولتی نیز ممنوع شد.

در سال ۱۹۹۱ نیروهای صرب بوسنی می‌خواستند مسلمانان بوسنی را شناسایی کنند و غیرصرب‌ها را مجبور کردند که بازوبند سفید ببندند و در بیرون خانه‌های‌شان پرچم سفید نصب کنند. شناسایی‌ها که صورت گرفت آن‌ها را از خانه‌های‌شان بیرون کردند و اغلب به اردوگاه‌های کار اجباری فرستادند.

همین طور در دوران جنگ ویتنام نیز نیروهای کمونیست برای آن که افکار عمومی را در اختیار بگیرند به تبلیغات گسترده متوسل شدند. همان کاری که در حکومت خمر سرخ پل‌پوت در کامبوج، زمام‌داری ژنرال راتکو ملادیچ در بوسنی، تبلیغات پاک‌سازی نژادی حکومت سودان علیه غیرعرب‌های دارفور و سرکوب مسلمانان روهینگیا در میانمار صورت گرفت.

به تازگی هم مجلس هندوستان لایحه‌ای را به تصویب رساند که طبق آن مهاجران غیرمسلمانی که به صورت غیر قانونی از پاکستان، بنگلادش و افغانستان به هندوستان آمده‌اند مشمول عفو می‌شوند. در حالی که طبق قانون اساسی هندوستان تبعیض مذهبی ممنوع است و برابری حقوقی تمام شهروندان تضمین شده است اما این لایحه عملاً مهاجران را به مسلمان و غیرمسلمان تقسیم کرده است.

در بریتانیا در آستانه خروج این کشور از اتحادیه اروپا، شاهد خروج دسته‌جمعی مهاجرانی هستیم که از اتحادیه اروپا آمده بودند، یعنی خروج نیروی کار متخصصی که خدمات‌رسانی اساسی به بخش بهداشت و بخش‌های بی‌شمار دیگری را انجام می‌دادند. در ضمن پس از همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا جرایم نفرت‌محور علیه شهروندان اتحادیه اروپا جهش چشم‌گیری داشت.  

جمع‌بندی بهتری از جمع‌بندی ادوین شکور قائم‌مقام هیئت نمایندگان یهودیان بریتانیا در باره شعار امسال روز بزرگداشت هولوکاست شاید نتوان انجام داد: «هولوکاست را طراحی کردند تا مردم یهود را به صورت فیزیکی حذف کنند. این سبب می‌شود تا ایستادن در کنار تمامی گروه‌های مورد تهدید، مسئولیتی منحصر به فرد برای ما باشد. هم اکنون اولویت هیئت نمایندگان یهودیان بریتانیا توجه دادن افکار عمومی به رنج‌های قوم ایغور است.»

هیچ کس به تنهایی نمی‌تواند دنیا را عوض کند اما هر کسی می‌تواند به ایجاد تغییرات مثبت و هر چند کوچک کمک کند. برای مثال هفته قبل در مراسم شب‌زنده‌داری در بیرون مدرسه مولم در شرق لندن شرکت کردم که در اعتراض به نوشتن اظهارات ضدیهودی روی دیوار روبروی این مدرسه برگزار شده بود. گروه کوچکی کنار هم جمع شده بودیم تا با نمادهای تفرقه‌افکنی مخالفت کنیم. صرف نظر از آن که ابعاد چنین نفرت‌پراکنی‌های تا چه اندازه باشد با هم ایستادگی کردن در برابر آن‌ها در این دوران، اهمیت خیلی زیادی دارد.

خوش‌بختانه افراد شجاع و الهام‌بخش بسیاری را می‌توان مثال زد که به حمایت از افرادی که در جوامع و کشورهای خود تحت سرکوب هستند دست یاری می‌گشایند و به تبعات آن هم تن می‌دهند. موشه و گابریلا مندیل در آوریل ۱۹۴۱ که آلمان یوگسلاوی را اشغال کرد همراه بچه‌های‌شان گاورا و ایرنا به آلبانی گریختند و در آن جا خانواده‌ای مسلمان به نام وسلیس به آن‌ها پناه دادند و آن‌ها را پنهان کردند. خانواده وسلیس خانواده یهودی دیگری را هم پنهان کردند و وقتی نازی‌ها به پرس و جو آمدند هیچ کدام از اهالی روستا آن‌ها را لو ندادند.

یهودیان بسیار دیگری به همین ترتیب نجات یافتند و تن ندادن آلبانیایی‌ها به روش‌های نسل‌کشی نازی‌ها نیز در بالاترین ضابطه اخلاقی در این کشور به نام «بیسا» ریشه دارد که به معنای «پایبندی به عهد» است. یعنی شفقت ورزیدن و شوق کمک کردن به نیازمندان از هر دین یا نژادی که باشند.

هولوکاست را که در جهانی دستخوش تفرقه گرامی می‌داریم به یاد داشته باشیم که چگونه بشریت در برابر نسل‌کشی ایستادگی کرد و خواهد کرد. وقتی نسبت به دیگران رفتار انسانی داشته باشیم قوی‌تر می‌شویم.

رابینا خان نماینده عضو حزب لیبرال دمکرات در شورای شهر و مشاور ویژه  رهبر حزب لیبرال دمکرات در مجلس اعیان است.