افزایش قابل‌توجه شهریه مدارس غیردولتی و شبه‌دولتی در ایران طی دو سال گذشته اعتراض مردم را در پی داشته است. این در حالی است که گفته می‌شود مدارس دولتی نیز به بهانه‌های مختلف مبالغ قابل‌توجهی از خانواده‌ها دریافت می‌کنند.
احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش، با تایید وجود این اعتراض‌ها، از ابلاغ آیین‌نامه‌ای جدید به مدارس غیردولتی در خصوص نحوه اداره مدرسه و دریافت شهریه خبر داد.
در این ابلاغیه، درباره رتبه‌بندی مدارس، شهریه دریافتی، ساعات تدریس معلمان، پوشش بیمه‌ای و نحوه برخورد با مدارسی که شهریه اضافی دریافت می‌کنند، تعیین تکلیف شده است.
محمودزاده با شرح بخشی از این ابلاغیه ادعا کرد: «نرخ مصوب شهریه در سامانه مدارس غیردولتی و هیئت‌امنایی با در نظر گرفتن مبالغ دریافتی مرتبط با فوق‌برنامه‌ها در این مراکز سقف ۶۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی خواهد داشت.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته محمودزاده، در این ابلاغیه نحوه نظارت و برخورد با مراکزی که مبالغی بیش از مبالغ تعیین‌شده دریافت کنند، گنجانده شده است.
وعده نظارت بر دریافت شهریه اضافی در مدارس و باز پس دادن آن به والدین دانش‌آموزان اگرچه واکنش وزارت آموزش‌‌وپرورش به رشد نجومی قیمت شهریه‌ها محسوب می‌شود، نباید فراموش کرد که تجربه نشان داده است تعیین نرخ دستوری قابلیت اجرایی ندارد و مدارس چه دولتی و چه غیرانتفاعی، به شیوه‌های مختلف مبالغی را از والدین دریافت می‌کنند.
آنچه در این ابلاغیه به آن توجه شده، تعیین رتبه‌بندی برای مدارس است. به این ترتیب دست‌کم مشخص می‌شود هر مدرسه به استناد چه خدمات و موفقیتی شهریه‌اش را مشخص می‌کند. هرچند تجربه تعیین سقف شهریه مدارس در سال‌های گذشته نشان داده است که وزارت آموزش و پرورش و دیگر دستگاه‌های دولتی متولی با وجود بخشنامه‌های مربوط به سقف دریافت شهریه، با سهل‌گیری، به‌خصوص در مورد بعضی مدارس، فرصت دریافت مبالغ چندبرابری را فراهم آورده‌اند.
هم‌زمان با اطلاع‌رسانی ابلاغیه جدید وزارت آموزش و پرورش، برخی رسانه‌ها تاکید کرده‌اند علی‌رغم تعیین محدوده پنج تا ۴۸ میلیون تومانی برای شهریه مدارس، برخی مراکز آموزشی در سال تحصیلی ۱۴۰۳ــ۱۴۰۲ مبالغی بیش از ۱۰۰ میلیون تومان نیز از والدین دریافت کرده‌اند.
پرداخت مبالغ اضافه با عنوان شهریه فوق‌برنامه درسی، فوق‌برنامه مکمل و شهریه تابستانی گرچه به‌ظاهر اختیاری عنوان می‌شود، در عمل، پرداختشان برای والدین اجباری است.
اگر در سال ۱۳۵۷، عدالت تحصیلی و الزام به ارائه خدمات آموزشی یکسان به دانش‌آموزان وعده رهبران جمهوری اسلامی بود، با گذشت چند دهه، پدیده مدارس غیردولتی و غیرانتفاعی مسیری را باز کرد که امروز یکی از مهم‌ترین مصادیق شکاف طبقاتی در ارائه خدمات آموزشی و نبود عدالت اجتماعی به حساب می‌آید.
مدارس غیردولتی در ایران جدا از شیوه ارائه خدمات، در ارائه رانت آموزشی نیز با هم رقابت دارند. مدیریت برخی از این مراکز در اختیار چهره‌های شناخته‌شده حکومت است و فرصت بهره‌گیری از این ظرفیت را به شکل شانس بیشتر موفقیت در بزنگاه‌هایی مانند کنکور و المپیادها در اختیار دانش‌آموزانی می‌گذارند که توان مالی بالاتری دارند.
موسسه آموزشی غیردولتی طلوع فرهیختگان سراج یکی از مراکزی است که مالک آن علیرضا پناهیان، روحانی مشهور و تندرو حکومتی، است. این مرکز آموزشی با ارائه خدماتی مانند هزینه نهار، لپ‌تاپ و اردوهای مختلف، مبالغی بیش از نرخ‌های مصوب و رسمی دریافت می‌کند و از مراکز گران آموزشی در ایران است.
مجموعه آموزشی امام صادق که زیر نظر بیت مهدوی کنی اداره می‌شود، از دیگر مراکزی است که مدیریت آن را یکی از خانواده‌های حکومتی بر عهده دارند. مدارس زنجیره‌ای فرهنگ با مالکیت حداد عادل، رئیس سابق مجلس و پدر همسر مجتبی خامنه‌ای، هم از مشهورترین مدارس ایران‌اند که در این سال‌ها حواشی متعددی داشته‌اند.
ادعای همسر حدادعادل درباره تاسیس مدرسه غیرانتفاعی با هدف ایجاد یک فضای آموزشی مطلوب برای فرزندان خانواده حدادعادل، رانت امکان تاسیس مدرسه مطلوب فرزندان مسئولان جمهوری اسلامی را به یک مثال در جامعه مبدل کرد.
مدارس زنجیره‌ای سلام نیز به دلیل مدیریت احمد حجاریان، برادر سعید حجاریان، چهره سیاسی مشهور اصلاح‌طلبان، در دسته‌بندی مدارسی قرار می‌گیرد که منسوب به یکی از کارگزاران فعلی یا سابق نظام است.
نوآوران آموزشی شمس الشموس و موسسه مهر هشتم هر دو از جمله مراکز آموزشی به‌حساب می‌آیند که طبق اساسنامه آن بخشی از مالکیت و مدیریتش در اختیار الیاس قالیباف است. هرچند برخی نزدیکان قالیباف مدعی‌اند که فرزند او با دریافت سهم شراکت، از این مجموعه‌ها جدا شده است.
آنچه مسئله این مدارس منسوب به چهره‌های حکومتی را در کانون توجه قرار می‌دهد، در کنار شهریه‌های نجومی و بالاتر از عرف، نحوه تملک زمین و تسهیلات دریافتی است که در دعواهای جناحی، رانتی بودن آن‌ها روشن می‌شود.
در مسئله مدارس فرهنگ حداد عادل، پرویز فتاح، رئیس وقت بنیاد مستضعفان، در سال ۱۳۹۹ مدعی شد زمین برخی مدارس فرهنگ متعلق به این بنیاد است و مالکان این مدارس اجاره متناسب با ارزش زمین را پرداخت نمی‌کنند، ادعایی که واکنش حداد عادل را در پی داشت و او افشا کرد که مدارس تحت مالکیت او با دستور علی خامنه‌ای و به دلیل کمبود فضای آموزشی مناسب برای رشته علوم‌انسانی، ساخته شده‌اند.
در کنار نقش چهره‌های حکومتی بانفوذ در گسترش شکاف طبقاتی تحصیلی از طریق تاسیس مدارسی با ویژگی‌های خاص و شهریه‌هایی نجومی، برخی مدارس در ایران هم به دلیل شیوه‌های متفاوت ارائه خدمات از قبیل تدریس به زبان غیرفارسی یا ارائه دروسی خارج از ساختار آموزشی مشهورند.
انتشار تصاویری از بوفه برخی از این مدارس هم که در آن‌ها انواع غذاهای گران‌قیمت با قیمت‌هایی هم‌ارز گران‌ترین رستوران‌های ایران سرو می‌شود، در زمانی شهروندان آن‌ها را کنار تصاویر مدارسی قرار می‌دهند که در آن‌ها دانش‌آموزان حتی سقفی بالای سر ندارند یا به دلیل مشکلات ایمنی، در سوانح دردناکی مانند آتش‌سوزی آسیب دیده‌اند، خشم عمومی را بیشتر برمی‌انگیزد.
نباید فراموش کرد افول سطح تحصیلی دانش‌آموزان در ایران و کاهش رغبت برای ورود به دانشگاه نشانگر آن است با وجود ادعای ارتقای سطح کیفی در ازای دریافت شهریه‌های نجومی، آنچه در عمل اتفاق افتاده، تنزل جایگاه تحصیل و مدارک دانشگاهی نزد جوانان ایرانی بوده است.
