آسمان شب خاورمیانه از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته است. قصه‌ها و افسانه‌هایی که کاوشگران، زائران و مسافران کاروان‌های تجاری طی هزاران سال از این آسمان پرستاره نقل کرده‌اند، گواه آن است که همگی آن‌ها هنگام عبور از سرزمین‌های بیابانی از این نقشه آسمانی برای مسیریابی بهره می‌برده‌اند.

نام صدها ستاره در آسمان هم ریشه عربی دارد؛ از جمله برخی از درخشان‌ترین ستارگان مانند آکرنار (Achernar) در صورت فلکی جوی که از واژه «اَخیر النهر» به‌معنای پایان رود گرفته شده است. این ارتباط به قدمت تاریخ است و یکی از دلایلی است که مسئولان پروژه دریای سرخ، مقصد بلندپروازانه گردشگری عربستان سعودی، بر آن داشت تا طرحی برای ایجاد یکی از بزرگ‌ترین حفاظت‌گاه‌های آسمان تاریک جهان ارائه دهند. منظور از «حفاظت‌گاه آسمان تاریک» مکان‌هایی‌اند که برای مشاهده و مطالعه آسمان شب بدون تداخل نورهای مصنوعی شهری، حفظ و نگهداری می‌شوند.

به گزارش نشنال‌نیوز، منطقه ساحلی دریای سرخ به وسعت ۲۸ هزار کیلومترمربع که در امتداد شمال غربی این سرزمین پادشاهی قرار دارد، در محاصره تپه‌های شنی و آب‌های بکر، یکی از نقاط عربستان سعودی است که کمترین آلودگی نوری در شب را دارد و شرکت بین‌المللی دریای سرخ نه‌تنها می‌خواهد در نگهداری آن بکوشد، بلکه قصد دارد آن را توسعه دهد.

اندرو بیتس از شرکت بین‌المللی دریای سرخ که معاونت بخش نور را بر عهده دارد، می‌گوید برخی افراد واقعا آسمان شب را ندیده‌اند و تماشای این افراد زمانی‌که از اینجا ما بازدید می‌کنند و برای اولین بار این ستارگان را می‌بینند، واقعا شگفت‌انگیز و خاص است.

قرار است این منطقه با به صفر‌ رساندن رساندن آلودگی نوری، به دومین حفاظت‌گاه بین‌المللی بزرگ آسمان تاریک جهان تبدیل می‌شود. بزرگ‌ترین حفاظت‌گاه آسمان تاریک برای رصد ستارگان منطقه «گریتر بند» در تگزاس ایالات متحده با مساحت ۳۸ هزار و ۸۵۰ کیلومترمربع است.

 پس از بازدید مدیر اجرایی سازمان غیرانتفاعی «آسمان تاریک بین‌المللی» (DarkSky International)، این منطقه در عربستان سعودی در حال رشد مداوم است. بیتس می‌گوید: «مردم نمی‌دانند در یک محیط خیلی تاریک چقدر ستاره می‌توان دید. این ایده‌ که مردم بتوانند به این مقصد بیایند و دوباره با ستارگان ارتباط برقرار کنند، واقعا زیبا است؛ چون چیزی است که اکثر افراد در زندگی روزمره نمی‌بینند.»

این حرف بیتس کاملا درست است، زیرا بر اساس داده‌های «اطلس جهانی روشنایی مصنوعی آسمان شب»، بیش از ۸۰ درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که به دلیل آلودگی نوری نمی‌توانند آسمان شب را بیینند. سنگاپور شهری است که بیشترین آلودگی را نوری دارد، به طوری که تمام جمعیت آن زیر آسمانی زندگی می‌کنند که به قدری روشن است که چشم نمی‌تواند به‌طور کامل به دید در شب عادت کند. در خاورمیانه، مشابه این وضعیت برای ۹۷ درصد مردم در کویت، ۹۳ درصد ساکنان امارات متحده عربی و ۸۳ درصد مردم در عربستان سعودی وجود دارد.

اما آلودگی نوری دقیقا چیست؟

آلودگی نوری برای بسیاری از ما چندان ملموس نیست، در حالی که با آلودگی هوا، آب و آلودگی زیست‌محیطی آشنایی داریم. به گزارش مرکز «آسمان تاریک بین‌المللی» مداخله انسانی در روشنایی طبیعی فضای باز را آلودگی نوری می‌گویند که از مولفه‌های متعددی تشکیل شده است: نور خیره‌کننده (glare)، درخشش آسمان (sky glow)، تجاوز نوری (light trespassing که در آن نور به مکان‌هایی می‌رسد که قرار نبوده) و تراکم نور (clutter که به گروه‌بندی‌های بیش از حد منابع نوری اشاره دارد).

عربستان سعودی برای اینکه دریای سرخ را به یکی از حفاظت‌گاه‌های اصلی آسمان تاریک در جهان تبدیل کند، باید آلودگی نوری این منطقه را به صفر برساند اما تحقق هدف بلند‌پروازانه تبدیل این ناحیه به جاذبه گردشگری برای رصد ستارگان، در حالی وسعت آن سه برابر لبنان است، کار آسانی نیست.  

بیتس در این زمینه توضیح می‌دهد: «ما طرح‌های نورپردازی‌مان را با دقت بسیار طراحی می‌کنیم. نورها را بسیار گرم، بسیار کم و بسیار ملایم نگه می‌داریم. این کار یک سطح راحتی محیطی برای مهمانان ما ایجاد می‌کند»

کاهش روشنایی چالش‌های خاص خود را دارد، زیرا مهمانان برای اقامت در مجلل‌ترین هتل‌ها مانند سنت رجیز (St Regis) و سیکس سنسز (Six Senses) راهی این منطقه می‌شوند و از آنجا که بیشتر افراد به زندگی غرق نور و روشنایی عادت کرده‌اند، حذف یا کاهش این روشنایی می‌تواند برای آن‌ها، به ویژه گردشگرانی که در سفرهای لوکس معمولا هیچ‌چیز کم ندارند، کمی ناراحت‌کننده باشد.

بیتس می‌گوید که هتل‌ها قرار است کالسکه‌هایی را که چراغ‌هایی محلی دارند، برای حمل‌ونقل مسافران در نظر بگیرند. به مسافران هم توصیه می‌شود که گوشی‌هایشان را کنار بگذارند و از هر آلودگی نوری پرهیز کنند تا بتوانند از رصد ستارگان نهایت لذت را ببرند.

این تاریکی برای برخی حیوانات شب‌زی هم بسیار مفید خواهد بود. نور بیش از حد و روشنایی مصنوعی بسیاری از حیوانات از پرندگان مهاجر گرفته تا لاک‌پشت‌های دریایی و خفاش‌ها را از منطقه دور می‌کند. بدین ترتیب، گردشگران علاوه بر لذت‌ بردن از آسمان شب و رصد ستارگان می‌توانند به حفظ زیست‌بوم این منطقه بکر و زیبا نیز کمک کنند.