رویش شکوفه‌ها و گیاهان نشانه آغاز بهار است، اما برای میلیون‌ها نفر از شروع یک دوره ناراحتی و عذاب خبر می‌دهد، فصل آلرژی و آسم، خارش و آبریزش چشم، عطسه و آبریزش بینی که در واکنش به مواجهه بیش از حد با گرده گل‌ها و گیاهان به‌وجود می‌آید. 

درختان و گیاهان هر بهار میلیاردها دانه گرده شناور در هوا آزاد می‌کنند و آن‌ها را به کمک باد برای تکثیر به مناطق مختلف می‌فرستند. همه این‌ها در خدمت بقا است، زیرا گیاهانی که گرده‌‌ بیشتری آزاد می‌کنند، شانس بیشتری برای بقا دارند. 

کارا وادا، متخصص ایمنی‌شناسی در آلرژی از دانشگاه اوهایو، در کانورسیشن درباره راهکارهای مقابله با آلر‌ژی توصیه‌هایی دارد اما ابتدا به قدمت تاریخی این مشکل بشر امروز اشاره می‌کند. به نوشته او، فسیل گرده‌ها از دوران قبل دایناسورها و هم‌زمان با نئاندرتال‌ها هم پیدا شده و علائم و درمان‌های مشکلات سینوسی و آسم در طول تاریخ و در سراسر جهان ثبت شده است.

برای مثال، چینی‌ها پنج هزار سال پیش برای رفع احتقان بینی و کاهش تولید مخاط ناشی از «تب گیاهی» که در فصل پاییز رخ می‌داد، از گیاه «دم اسب صحرایی» استفاده می‌کردند. در مصر، «پاپیروس ایبرس» که حدود سال ۱۶۵۰ قبل از میلاد نوشته شده است، بیش از ۲۰ درمان برای سرفه یا مشکل تنفسی توصیه کرده است؛ از جمله عسل و خرما.

علاوه بر تب گیاهی توصیف‌شده در چین، اولین شرح مکتوب علائم تنفسی فصلی اثر زکریای رازی، محقق ایرانی، در حدود سال ۹۰۰ پس از میلاد است. او گرفتگی و آبریزش بینی در فصل رویش گل‌های رز را «تب گل سرخ» نامیده است.

از آنجا که پیشرفت علمی در قرون وسطی به دلیل طاعون تا حد زیادی متوقف شد، شرح بعدی درباره آلرژی‌های فصلی را دکتر جان بوستوک ۹۰۰ سال بعد، یعنی در سال ۱۸۱۹ منتشر کرد، اما به دلایل آن اشاره‌ای نکرد.

او که خود از کودکی به التهاب آلرژیک مخاط بینی مبتلا بود، با وجود اینکه جامعه پزشکی در ابتدا به تحقیقات او توجه مثبتی نشان نداد، به مطالعه و تحقیق درباره این شرایط ادامه داد. در ۹ سالی که بین انتشار نتایج مطالعه اول و دوم او گذشت، بوستوک تنها توانست ۲۸ مورد دیگر با علائم حساسیت فصلی مشابه خودش پیدا کند که از شیوع کمتر آلرژی در آن زمان خبر می‌دهد. 

تغییرات اجتماعی ناشی از انقلاب صنعتی از جمله افزایش آلودگی هوا، سپری کردن زمان کمتر در فضای باز، افزایش میزان گرده‌ها و بهبود بهداشت احتمالا به افزایش شیوع آلرژی کمک کرد و کاهش تماس با باکتری‌ها و عفونت‌های خاص به افزایش بیماری‌های آلرژیک و خودایمنی منجر شد.

از آنجا که در آن زمان تصور می‌شد منشا آلرژی فصلی بوی یونجه تازه است، برای توصیف آن اصطلاح «تب یونجه» ابداع شد اما بوستوک، با استناد به تجربه شخصی خود، بوی علف‌ها را عامل اصلی نمی‌دانست و به این نتیجه رسیده بود که علائم مزمن و مکرر او به‌دلیل گرمای تابستان و تغییرات آب‌وهوایی است. زیرا علائم او هنگامی که تابستان را در ساحل می‌گذراند، بهبود می‌یافت.

این دکتر چارلز بلکلی بود که به کمک مطالعات روشمند و آزمایش‌هایش، گرده‌ها را به عنوان عامل اصلی علائم آلرژی شناسایی کرد. او گرده‌ گیاهان را جمع‌آوری، شناسایی و تعریف کرد، و سپس با قرار دادن آن‌ها در چشم‌های خود یا پوست خراش‌داده‌اش، خواص حساسیت‌زایی آن‌ها را آزمایش کرد تا ببیند کدام باعث قرمزی و خارش می‌شوند.

دکتر لئونارد نون و جان فریمن هم در اوایل دهه ۱۹۰۰ با الهام از کشف‌های مرتبط با واکسیناسیون، «ایمونوتراپی آلرژی» یا تزریق دوزهایی از عصاره‌ گرده گیاهان به بیماران مبتلا به آلرژی را ابداع کردند.

آنتی‌هیستامین‌ها اولین بار در دهه ۱۹۴۰ به بازار آمدند، اما بسیار خواب‌آور بودند. فرمولاسیون‌هایی با عوارض جانبی کمتر از دهه ۱۹۸۰ به بعد تولید شدند.

راه‌های مقابله با آلرژی

اگرچه وجود حساسیت و آلرژی و آسم آلرژیک در تمدن‌های باستان هم شناخته شده‌ بود، شیوع آن‌ها در قرن‌ اخیر افزایش شدیدی یافته و در حال حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد جمعیت جهان را با این مشکل مواجه کرده است. به‌ویژه اینکه با تغییرات اقلیمی و افزایش دمای زمین و همچنین افزایش سطح دی‌اکسید کربن، فصل‌ گرده‌افشانی گیاهان طولانی‌تر هم شده است و کارشناسان هشدار می‌دهند که در سال‌های آینده از این هم بیشتر خواهد شد. 

به گفته متخصصان برای کنترل آلرژی باید موارد آلرژی‌زا را شناسایی کرد و با به حداقل رساندن مواجهه با آن‌ها، به روش پیشگیرانه، با آلرژی مقابله کرد. برای مثال می‌توان با بسته‌ نگه‌داشتن پنجره‌ها، دوش گرفتن و تعویض لباس‌ها، قرار گرفتن در معرض گرده‌ها را کاهش داد. 

راهکار دیگر این است که قبل از اینکه علائم مهارناپذیر و حاد شوند، مصرف دارو را شروع کنید. آنتی‌هیستامین‌هایی که اثربخشی درازمدت و خواب‌آوری کمتری دارند، برای خارش و عطسه مناسب‌اند. برای رفع گرفتگی بینی هم استفاده از اسپری‌های بینی ضدآلرژی (کورتیکواستروئیدی) توصیه می شود.

مراجعه به متخصص آلرژی هم کمک می‌کند دریابید به چه چیزی حساسیت دارید.