از بهمن‌ ۱۳۹۹ که محمدباقر قالیباف در کسوت رییس مجلس شورای اسلامی به روسیه رفت تا پیام ویژه علی خامنه‌ای را به ولادیمیر پوتین برساند، چهار سال و چند ماه می‌گذرد. قالیباف در آن هنگام وقتی تهران را به مقصد مسکو ترک می‌کرد با اشتیاق ویژه‌ای گفت که حامل پیام رهبر است و در سفر به روسیه با رییس‌جمهوری این کشور دیدار می‌کند.

ماجرای آن دیدار با فراگیر شدن تیتر «پوتین به قالیباف وقت ملاقات نداد» در رسانه‌ها پایان یافت، رییس مجلس به تهران بازگشت و تا مدت‌ها رسانه‌ها و مقام‌های جمهوری اسلامی دلایل پوتین برای نپذیرفتن قالیباف را توجیه کردند.

غلامعلی حداد عادل، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، گفت که طبق اعلام وزارت خارجه روسیه هر مقام خارجی که قصد دیدار با پوتین را دارد باید دو هفته قرنطینه باشد و قالیباف به‌دلیل برنامه‌هایش نمی‌توانست این شرط را قبول کند.

با اینکه همه‌گیری کرونا بهانه مناسبی به دست مقام‌های جمهوری اسلامی داده بود که رد درخواست دیدار قالیباف با پوتین را توجیه کنند، برخی مقام‌ها ازجمله حداد عادل اذعان کردند که در تشریفات رییس‌جمهوری روسیه دیدار با روسای مجلس کشورها وجود ندارد.

حسین امیرعبداللهیان نیز، که در آن روزها مشاور امور بین‌الملل رییس مجلس شورای اسلامی بود، به فرار رو به‌ جلو متوسل شد و گفت که دیدار نکردن قالیباف و پوتین «اهمیت چندانی» ندارد و مهم «پیام راهبردی» رهبر جمهوری اسلامی بود که به پوتین تحویل داده شد.

امیرعبداللهیان همچنین گفت که با هدف مجاب کردن مقام‌های روس برای برنامه‌ریزی دیدار قالیباف و پوتین، با سفیر روسیه در تهران پنج بار دیدار داشته است. به گفته او، روس‌ها شرط گذاشته بودند که قالیباف دو هفته در قرنطینه‌ای با نظارت پزشکان کرملین باشد تا بتواند علاوه بر دیدار با پوتین با او دست هم بدهد.

حالا بیش از چهار سال از آن ماجرا می‌گذرد. در این مدت دو انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار شد، ابراهیم رئیسی در مقام رییس‌جمهوری منصوب علی خامنه‌ای سکان دولت سیزدهم را در دست گرفت و به فاصله کوتاهی پس از استقرار در خیابان پاستور به روسیه رفت تا به پوتین اطمینان دهد که جمهوری اسلامی «شریک راهبردی» روسیه خواهد ماند.

رئیسی رونوشتی از یک سند همکاری را نیز با خود به روسیه برد. این سند که متن نهایی آن قرار بود با عنوان «سند جامع همکاری» به امضای روسای جمهور دو کشور برسد با مرگ رئیسی معلق ماند.

با این حال، مساله اصلی اینک نه معلق ماندن سند جامع همکاری است و نه اشتیاق قالیباف برای دیدار با پوتین که سرانجام روز پنج‌شنبه ۲۱ تیر محقق شد، بلکه خطر پشت‌پای روسیه به ایران یا احتمال بعید پشت‌کردن تهران به مسکو است که بیش از خطر همه‌گیری کرونا خامنه‌ای و پوتین را تهدید می‌کند.

برخی تحلیل‌گران بر این باورند که انتخاب مسعود پزشکیان در مقام رییس دولت چهاردهم ممکن است بر روابط تهران و مسکو تاثیر منفی داشته باشد. برخی دیگر نیز احتمال به قدرت رسیدن دوباره دونالد ترامپ در آمریکا و پشت‌پای روسیه به جمهوری اسلامی را مطرح می‌کنند. به همین دلیل به‌ نظر می‌رسد که دیدار اخیر پوتین با قالیباف تلاشی برای اطمینان‌بخشی دو طرف به یکدیگر بوده باشد.

رییس مجلس شورای اسلامی، پس از شکست معنادار در انتخابات ریاست‌جمهوری، به دفتر کارش در بهارستان بازگشت و اندکی بعد خود را مهیای حضور در اجلاس پارلمانی کشورهای عضو بریکس کرد که مقر برگزاری آن شهر سن‌پترزبورگ روسیه است.

قالیباف روز پنج‌شنبه در همین شهر و در حاشیه اجلاس بریکس اجازه پیدا کرد با پوتین دست بدهد و چند دقیقه با او صحبت کند.

رییس مجلس شورای اسلامی، که به نظر می‌رسد این بار هم حامل پیام شفاهی خامنه‌ای برای پوتین بود، در فرصت کوتاه گفت‌وگو به رییس‌جمهوری روسیه اطمینان داد که پس از مرگ رئیسی چیزی تغییر نکرده است و جمهوری اسلامی برای امضای سند جامع همکاری اقدام‌های لازم را انجام می‌دهد.

تلاش قالیباف برای رفع نگرانی پوتین از چشم تحلیل‌گران دور نماند و برخی آن را نشانه نگرانی جمهوری اسلامی از پشت‌کردن پوتین بعد از روی کار آمدن ترامپ دانستند. پوتین با اینکه نگرانی‌اش را پنهان نکرد، اما گفت که روابط میان تهران و مسکو «با موفقیت‌» درحال پیشرفت است.

پوتین به انتخاب پزشکیان نیز گریز زد و ابراز امیدواری کرد که روابط دو کشور مانند زمان ابراهیم رئیسی گسترش یابد.

رییس‌جمهوری روسیه در عین حال دعوت قالیباف برای حضور در مراسم تحلیف رییس‌جمهوری جدید را پذیرفت. رییس‌ مجلس نیز با انتشار پستی در حساب کاربری‌اش خبر داد که رییس دومای فدراسیون روسیه در مراسم تحلیف رییس‌جمهوری شرکت می‌کند. او همچنین تاکید کرد که روابط دو کشور ادامه می‌یابد.

از نظر برخی ناظران، تاکید اغراق‌آمیز مقام‌های جمهوری اسلامی به ادامه «روابط راهبردی» با روسیه از نگرانی عمیق آنان در پی تحولات اخیر و آتی پرده برمی‌دارد و آشکار می‌کند که نگرانی شدیدی در ارکان حاکمیت به وجود آمده است.