عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که روز یکشنبه ۷ بهمن (۲۶ ژانویه) به افغانستان سفر کرده بود، با استقبال طالبان وارد این کشور شد و با ملا حسن آخند، نخست‌وزیر طالبان، امیرخان متقی، وزیر خارجه، ملا یعقوب، وزیر دفاع و دیگر مقام‌های طالبان دیدار کرد.

جالب توجه است که در دیدار عراقچی با نخست‌وزیر طالبان که به زبان پشتو صحبت می‌کند و به فارسی مسلط نیست، از مترجم استفاده شد.  

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در گفتگو با خبرنگاران در کابل گفت که طی ۴۵ سال گذشته ایران هم از تحولات افغانستان تاثیر پذیرفته است. او گفت: «جمهوری اسلامی ایران از جنگ داخلی گرفته تا خیلی از مسائل دیگر در افغانستان همواره متاثر شده است، بحث مهاجرانی که به ایران آمدند، مواد مخدر و گروه‌های تروریستی القاعده و داعش که اینجا (افغانستان) حضور داشتند. طبیعی است که ما به سرنوشت کشور همسایه‌مان و تحولات و سیاست‌هایش حساس باشیم و باید بتوانیم آن‌ها را مدیریت کنیم.»  

او افزود که فارغ از نوع ارتباط سیاسی جمهوری اسلامی با حکومت طالبان، مسائل مهمی مانند حقابه، مهاجران و امنیت مرزی باید در گفتگوها مطرح شوند.  

عباس عراقچی در دولت مسعود پزشکیان تلاش کرد برخی نیروهای سپاه پاسداران را از موقعیت‌های دیپلماتیک در افغانستان کنار بگذارد. در این راستا، کاظمی قمی، یکی از فرماندهان سپاه پاسداران، از مقامش برکنار و علیرضا بیگدلی سرپرست سفارت جمهوری اسلامی در کابل شد. بررسی فعالیت‌های سفارت جمهوری اسلامی در کابل نشان می‌دهد که علیرضا بیگدلی تلاش کرده است تا با جناح‌های مختلف طالبان، از جمله امیرخان متقی، وزیر خارجه و سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله/کشور، تعامل داشته باشد.   

هم‌زمان با سفر وزیر خارجه جمهوری اسلامی به کابل، خطر لغو یا کاهش کمک‌های اقتصادی ایالات متحده به افغانستان تحت کنترل طالبان در دوران ریاست‌جمهوری مجدد دونالد ترامپ، هم افزایش یافته است. اقتصاد افغانستان به کمک‌های خارجی وابسته است و کاهش یا قطع این کمک‌ها می‌تواند حکومت طالبان را با چالش‌های جدی مواجه کند.  

رژیم طالبان تلاش می‌کند با تبلیغ روابط گرم با جمهوری اسلامی ایران، چین و روسیه، رقیبان ایالات متحده، از واشینگتن امتیاز بگیرد. در همین حال، گروه‌های نیابتی ایران در غزه، لبنان و سوریه متحمل تلفات سنگینی شده‌اند که نفوذ تهران در خاورمیانه را کاهش داده است. تهران امیدوار است با تقویت روابط با طالبان، نفوذ منطقه‌ای خود را احیا کند، اما به باور بسیاری، طالبان که سنی‌مذهب‌اند، تنها از روی ناچاری دست همکاری به سوی جمهوری اسلامی دراز کرده‌اند.

از دمشق تا کابل 

عباس عراقچی برای نشان دادن اینکه کابل تحت حاکمیت طالبان شهری امن است، به یکی از رستوران‌های این شهر رفت تا عصرانه‌ صرف کند. رسانه‌های وابسته به طالبان و کاربران این گروه در شبکه‌های اجتماعی تصاویر عباس عراقچی را در حال صرف غذا در یکی از رستوران‌های کابل به طور گسترده‌ای منتشر کردند تا روایتشان را مبنی بر امن بودن شهر تقویت کنند، در حالی که کابل تحت حاکمیت طالبان صحنه حملات تروریستی شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) بوده است. پیش‌تر، خلیل‌الرحمان حقانی، عموی سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله/کشور طالبان، در حمله انتحاری مهاجم داعش به مسجد وزارتخانه مهاجرین و عودت‌کنندگان طالبان کشته شد. 

این اقدام عراقچی مشابه سفر قبلی او به دمشق در اوایل دسامبر است؛ زمانی که هم‌زمان با تهاجم هیئت تحریر شام، شام را در یکی از رستوران‌های دمشق صرف کرد. پس از سقوط دمشق و فروپاشی رژیم بشار اسد، عکسی از عراقچی در رستورانی در دمشق جنجال‌آفرین شد و بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی آن را با شرح‌هایی طنزآمیز بازنشر کردند و در واکنش به عکس عراقچی در یکی از رستوران‌های کابل با کنایه و شوخی نوشتند که آیا سقوط رژیم طالبان هم مانند سقوط بشار اسد نزدیک است؟ 

روابط جمهوری اسلامی ایران با طالبان 

در طی چهار دهه گذشته جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است با گروه‌هایی که کابل را اداره می‌کنند، در تماس و تعامل باشد. در زمان حکومت کمونیستی افغانستان، سفارت جمهوری اسلامی در کابل همچنان فعال بود، اما هم‌زمان از بخشی از نیروهای مجاهدین حمایت سیاسی، مالی و تسلیحاتی می‌کرد. این ارتباط در دوران حکومت مجاهدین نیز ادامه یافت.  

با پیشروی طالبان و سقوط استان‌های تحت کنترل نیروهای مجاهدین در مرداد ۱۳۷۷ به دست نیروهای تحت امر ملا عبدالمنان نیازی، فرمانده وقت طالبان، افراد مسلح به کنسولگری جمهوری اسلامی در مزارشریف وارد شدند و هشت دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی را کشتند. پس از این رویداد، جمهوری اسلامی ایران با رژیم طالبان وارد جنگ شد و ارتباط تهران با طالبان بحرانی شد.  

با حضور نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان، جمهوری اسلامی بر اساس اصل «دشمن دشمن من، دوست من است»، با طالبان رابطه برقرار کرد و از بخشی از این گروه حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کرد.  

پس از سرنگونی حکومت پیشین افغانستان، تهران کوشید روابطش را با طالبان تقویت کند و در سه سال و نیم گذشته، بارها مقام‌های ارشد طالبان از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر، مولوی عبدالکبیر، وزیر مهاجرین، امیرخان متقی، وزیر خارجه و دیگر مقام‌های این گروه به ایران سفر کرده‌اند.

تهران به مخالفان طالبان هشدار داده است که از خاک ایران علیه طالبان استفاده نکنند و به همین دلیل، مخالفان طالبان در تهران از فعالیت سیاسی علیه رژیم طالبان محروم شده‌اند. هرگونه نادیده‌انگاری این درخواست خطر اخراج به افغانستان را برای این فعالان به همراه خواهد داشت.