کمتر از یک ماه به آغاز سال نو باقی مانده است. در این روزها برخی از مردم در تدارک سفرهای اقتصادی‌اند و بسیاری دیگر نیز با در نظر گرفتن مجموع درآمدها و هزینه‌های خانواده، به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالا امسال نیز، مانند سال‌های گذشته، نمی‌توانند به سفر نوروزی بروند. این در حالی است که بیشتر مردم ایران، به دلیل شرایط سخت اقتصادی سال‌های پس از وقوع انقلاب اسلامی، راه‌های مسافرت ارزان‌تر را آموخته‌اند. با این‌ حال، به نظر می‌رسد حتی همین سفرهای ارزان نیز اکنون گران تمام می‌شوند. مرور نرخ تورهای مسافرتی، بلیت‌های هواپیما، اتوبوس و قطار و هزینه‌ هتل‌ها و اقامتگاه‌ها و مقایسه آن‌ها با دخل و خرج مردم، این موضوع را اثبات می‌کند.

برای مثال، بلیت پرواز تهران به مشهد با شرکت آسمان در تاریخ دوم فروردین برای یک خانواده چهار نفره (دو فرد بزرگسال و دو کودک زیر ۱۲ سال) در مجموع ۱۲ میلیون و ۳۸۳ هزار تومان تمام می‌شود. بلیت برگشت از مشهد به تهران با پرواز ایران‌ایرتور هم برای هر نفر سه میلیون و ۵۳۵ هزار تومان است. یعنی هزینه برگشت از مشهد به تهران برای همان خانواده چهار نفره در تاریخ هفتم فروردین، ۱۳ میلیون و ۷۸ هزار تومان خواهد بود.

البته این تازه کف قیمت بلیت‌های رفت و برگشت تهران‌ــ‌مشهد است؛ در حالی‌ که برخی شرکت‌های هواپیمایی برای هر بلیت این مسیر، قیمت‌هایی بین پنج تا شش میلیون تومان تعیین کرده‌اند.

بر اساس گزارش روزنامه فرهیختگان، بلیت تهران به شیراز برای هر نفر پنج میلیون و ۹۵۴ هزار تومان قیمت دارد و هزینه بلیت دو کودک نیز ۱۰ میلیون و ۱۲۷ هزار تومان تمام می‌شود. به عبارت دیگر، یک خانواده چهار نفره شامل دو بزرگسال و دو کودک زیر ۱۲ سال، برای سفر به شیراز باید مجموعا بیش از ۲۳ میلیون تومان پرداخت کند.

پروازهای مسیر تهران‌ــ‌‌رشت نیز برای هر نفر بین دو میلیون و ۱۴ هزار تا دو میلیون و ۶۲۵ هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند. بنابراین، هزینه یک سفر هوایی چهار نفره از تهران به رشت برای دو بزرگسال، چهار میلیون و ۲۹ هزار تومان و برای دو کودک زیر ۱۲ سال، دو میلیون و ۳۲ هزار تومان خواهد شد. در مجموع، هزینه بلیت رفت برای این خانواده شش میلیون و ۶۱ هزار تومان و هزینه بلیت‌های برگشت نیز به همین میزان خواهد بود.

بهای بلیت پرواز تهران به اهواز نیز در تاریخ سوم فروردین، برای هر نفر سه میلیون و ۱۴۷ هزار تومان است.

نرخ بلیت‌های قطار و اتوبوس

نرخ بلیت‌ قطار هرچند از بلیت هواپیما کمتر است، برای خانوارهای حداقل‌بگیر همچنان بالایی محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال، قیمت بلیت قطار سه‌ستاره چهارتخته «رجا» در مسیر تهران‌ــ‌اهواز برای هر نفر ۵۵۰ هزار تومان است. قطار چهارستاره چهارتخته «کرخه» ۵۹۸ هزار تومان و قطار پنج‌ستاره اکونومی پلاس یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد.

نرخ بلیت اتوبوس تهران‌ــ‌مشهد نیز در تمامی شرکت‌های مسافربری ۶۵۰ هزار تومان است. بنابراین، یک خانواده چهار نفره ساکن تهران برای رفتن به مشهد باید دو میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بپردازد، که تقریبا معادل عیدی یک کارگر حداقل‌بگیر است. هزینه بلیت برگشت نیز همین مقدار است. بنابراین، مجموع هزینه رفت و برگشت تهران‌ــ‌مشهد با اتوبوس پنج میلیون و ۲۰۰ هزار تومان خواهد شد. این یعنی یک کارگر تهرانی باید ۷۴ درصد از پایه حقوق خود را صرف خرید بلیت سفر زیارتی به مشهد کند.

هزینه اقامت در شهرهای مختلف

حتی اگر خانواده‌های ایرانی بتوانند هزینه‌های مربوط به بلیت هواپیما، قطار، اتوبوس یا سوخت خودرو شخصی را تامین کنند، همچنان برای اسکان با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد.

بررسی داده‌های موجود نشان می‌دهد که ارزان‌ترین نرخ اسکان در مشهد از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آغاز می‌شود. بنابراین، یک خانواده چهارنفره برای چهار شب اقامت در مشهد، حداقل باید هفت میلیون و ۴۴۰ هزار تومان بپردازد.

کف قیمت اقامت در رشت نیز برای هر شب یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است. یعنی این خانواده برای چهار شب اقامت در رشت باید هفت میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه کند.

هزینه یک شب اقامت در شیراز از دو میلیون و ۹۵۰ هزار تومان آغاز می‌شود. این بدان معنا است که یک خانواده چهارنفره برای چهار شب اقامت در شیراز، در یک آپارتمان مبله ساده یا سوییت، باید ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بپردازد.

هزینه‌های جانبی سفر

به تمام این هزینه‌ها باید مخارج خوردوخوراک و خریدهای احتمالی را نیز اضافه کرد. یک محاسبه‌ ساده نشان می‌دهد که این مبالغ دلایل اصلی حذف سفر از سبد خانوارهای ایرانی را روشن می‌کند، زیرا بسیاری از ایرانیان برای اینکه بتوانند به سفر بروند، باید دست‌کم دو ماه از درآمدشان را پس‌انداز کنند.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در حال حاضر هر خانوار ایرانی در سال تنها می‌تواند ۵.۵ میلیون تومان برای سفر و تفریح هزینه کند و حدود ۷۵ درصد از ایرانیان اکان مسافرت رفتن ندارند. این گزارش تخمین می‌زند که خط فقر سفر در سال ۱۴۰۳، معادل ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان است؛ این یعنی تنها یک‌چهارم خانوارهای ایرانی توان تامین هزینه‌های یک سفر نوروزی را دارند.

نکته‌ مهم این است که در آمارهای دولتی، رفت‌وآمدهای بین‌شهری که بیشتر با هدف دیدوبازدید اقوام انجام می‌شود، سفر نوروزی محسوب می‌شود. حال‌ آنکه سفر تعریف خاص خود را دارد. اگر این جابجایی‌های بین‌شهری از آمار دولتی حذف شوند، واقعیت حذف سفر از اولویت‌های مردم ایران بیشتر نمایان خواهد شد.