هم‌زمان با اخراج گسترده مهاجران افغان از پاکستان، طالبان روند شهرک‌سازی برای مهاجران بازگردانده‌شده را در استان‌های شمال و شمال‌شرق افغانستان آغاز کرده‌اند و مولوی عبدالسلام حنفی، معاون اداری نخست‌وزیر طالبان و رئیس کمیسیون رسیدگی به امور مهاجران، در سفر به شهرهای شمال افغانستان، روند ساخت تعدادی شهرک را افتتاح کرد.
مولوی عبدالسلام حنفی، روز جمعه پنجم اردیبهشت به استان ازبک‌نشین فاریاب سفر کرد و پروژه ساخت شهرک را در زمینی به مساحت چهار هزار جریب برای ۲۶ هزار و ۲۲۰ نفر مهاجر بازگشته از پاکستان را افتتاح کرد. او تاکید کرد که طالبان برای رسیدگی به امور مهاجران از امکاناتش استفاده می‌کند و این شهرک‌ها برای اسکان مجدد آنان ساخته می‌شوند.
شهرک‌سازی برای مهاجران بازگشته از پاکستان و ایران در دولت‌های حامد کرزی و اشرف غنی نیز پیگیری شد اما هرگز عملی نشد و در زمین‌های واگذاره‌شده به مهاجران ساخت‌وسازی انجام نگرفت.
اینک تمرکز طالبان بر شهرک‌سازی در شمال و شمال‌شرق افغانستان که اکثریت ساکنان آن غیرپشتون‌اند، با واکنش‌ها و نگرانی‌هایی همراه شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ژنرال عبدالملک، رهبر حزب آزادی افغانستان و از چهره قدرتمند‌های ازبک‌تبار، در واکنش به حضور «ناقلین بیگانه» تحت عنوان مهاجران در فاریاب، ابراز نگرانی کرد و گفت مردم فاریاب نگران غصب زمین‌های اجدادی و تغییر بافت جمعیتی این استان‌اند. او افزود که روند شهرک‌سازی برای مهاجران بازگشته از پاکستان بر اساس «یک فرمان تحمیلی» اجرا می‌شود و تنش‌های قومی و پیچیدگی اوضاع را به دنبال خواهد داشت. این فعال سیاسی از جامعه جهانی و همسایه‌های شمالی خواست در این روند مداخله کنند و نگرانی مردم را جدی بگیرند.
در پیام ملک آمده است: «غصب خانه و املاک مردم شمال افغانستان و تحمیل فرمان‌های اجباری در تاریخ افغانستان هیچ‌گاه نتیجه مثبت نداده، بلکه باعث کشتار، خونریزی و مهاجرت‌های تحمیلی شده است.» او هشدار داد که تکرار این تجربه ناکام سرانجام خوبی برای حاکمان فعلی نخواهد داشت.
ژنرال ملک احتمال داد که در طرح اسکان مهاجران بازگشته از پاکستان در شمال افغانستان، زلمی خلیل‌زاد، فرستاده پیشین ایالات متحده در امور صلح افغانستان، نیز دست داشته باشد. او تصریح کرد: «تاریخ ثابت کرده است که همه اقوام ساکن افغانستان با حضور بیگانگان در سرزمین اجدادی‌شان مخالفت کرده و به آن پاسخ رد قاطع داده‌اند.»
این فعال سیاسی ازبک پیشنهاد کرد که مهاجران به‌جای اسکان داده شدن در شهرک‌های جدید، در خانه‌های اجدادی خود ساکن شوند.
بر اساس گزارش‌ها، بیشترین جمعیت مهاجران بازگشتی از پاکستان از قوم پشتون‌اند و اسکان مجدد آنان در شمال افغانستان نگرانی‌ها از تغییر بافت جمعیتی منطقه به نفع طالبان را تشدید کرده است. در روزهای اخیر، چندین گفتگوی آنلاین با حضور فعالان سیاسی و مدنی اقوام مختلف در شبکه‌های اجتماعی برگزار شد که در آن‌ها این موضوع به بحث جدی تبدیل شد.
منابع مطلع در شمال افغانستان به ایندیپندنت فارسی گفته‌اند که طالبان ازبک‌تبار نیز از اجرا شدن طرح شهرک‌های مهاجرین در شمال ناراضی‌اند، اما به دلیل اینکه در ساختار قدرت نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند، نمی‌توانند اعتراض کنند.
یک جنگجوی پیشین ازبک‌تبار طالبان در شهر میمنه، مرکز فاریاب که اکنون در یکی از نهادهای غیرنظامی کار می‌کند، به ایندیپندنت فارسی گفت که فرماندهان رده میانه و بسیاری از ساکنان فاریاب و جوزجان با طرح شهرک‌سازی برای مهاجران مخالف‌اند، زیرا «هزاران پشتون که مشخص نیست افغان‌اند یا پاکستانی، به این شهرک‌ها نقل مکان می‌کنند.»
به گفته او، شمار ازبک‌ها، ترکمن‌ها و تاجیک‌ها در میان مهاجران افغان در پاکستان اندک است و آنان هم که بازمی‌گردند، به خانه‌های اجدادی خود می‌روند، اما پشتون‌هایی که هیچ گذشته‌ای در شمال ندارند، در مناطق ازبک‌نشین صاحب زمین و خانه می‌شوند.
طالبان از زمان بازگشت به قدرت در اوت ۲۰۲۱، ساکنان بومی چندین روستا در تخار، فاریاب، جوزجان، بلخ، بدخشان و سایر استان‌های شمال را تخلیه و آنجا را به مهاجران بازگشته از پاکستان واگذار کردند. منتقدان معتقدند رهبر طالبان تصمیم دارد زمین‌های اطراف کانال قوش‌تپه در فاریاب، جوزجان و بلخ را به مهاجران پشتون‌تبار که از پاکستان بازگشته‌اند، اختصاص دهد. هرچند مقام‌های طالبان این ادعاها را رد کرده‌اند، شهرک‌سازی در شمال دوباره این نگرانی‌ها را افزایش داده است.
یک سال پیش، سید انور سادات، استاندار پیشین فاریاب و معاون شورای امنیت ملی، در گفتگو با ایندیپندنت فارسی هشدار داد که طالبان با استناد به «نظامنامه ناقلین به سمت قطغن» مصوب سال ۱۳۰۱، در حال اجرای برنامه‌ای برای اسکان حدود سه میلیون پشتون‌تبار پاکستانی در امتداد مسیر ۲۸۵ کیلومتری کانال قوش‌تپه و دیگر مناطق شمال‌اند. به گفته او، هدف این سیاست تضعیف اقوام بومی و «پشتونیزه» کردن شمال افغانستان است.
«نظامنامه ناقلین» که در دوران شاه امان‌الله تصویب شد، انتقال داوطلبانه پشتون‌ها به شمال را تسهیل و به هر فرد نقل‌مکان‌کننده هشت جریب زمین اعطا می‌کرد. اکنون پس از یک قرن، این سیاست در مناطق مختلف شمال از جمله اطراف قوش‌تپه احیا و بسیاری از روستاها از ساکنان بومی تخلیه و به مهاجران و پشتون‌های پاکستانی واگذار شده است. این جابه‌جایی‌ها اغلب با حکم دادگاه‌های طالبان انجام می‌شود و به تنش و درگیری محلی منجر شده است.
سخنگوی جبهه مقاومت ملی هم این روند را «تغییر بافت جمعیتی و محو هویت منطقه» خوانده و درباره واگذاری زمین‌های اطراف کانال به خانواده‌های غیربومی، به‌ویژه پشتون‌های پاکستانی، هشدار داده است.
سادات تاکید می‌کند هرچند طرح اسکان مهاجران در تاریخ بارها با مقاومت مردم شمال ناکام مانده است، اجرای آن در حکومت طالبان می‌تواند پیامدهای عمیقی برای ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شمال افغانستان داشته باشد.
