در آغاز هفته جاری، بانک مرکزی افغانستان جواز فعالیت تنها بانک ایرانی را در این کشور لغو کرد. آرین بانک حدود ۱۴ سال در افغانستان فعالیت داشت. این بانک براساس مجوز سال ۲۰۰۴ بانک مرکزی افغانستان فعالیت‌اش را در این کشور آغاز کرد و تنها در دو استان کابل و هرات نمایندگی داشت.
بر اساس گزارش‌هایی که رسانه‌های ایرانی منتشر کرده‌اند آرین بانک با سرمایه بانک ملی و صادرات ایران ولی به نام یک بانک افغانستانی آغاز به فعالیت کرده بود. بانک مرکزی افغانستان دلیل اصلی لغو فعالیت آرین بانک را عدم کارایی در رشد و شکوفایی اقتصاد افغانستان، ناتوانی در پرداخت قرضه‌های بانکی به مشترکان و عدم رعایت مقررات و قوانین بانکداری در افغانستان عنوان کرده است.
با این حال به نظر نمی‌رسد دلایل لغو فعالیت آرین بانک تنها همین مسائل باشد. هرچند بانک مرکزی افغانستان هیچ اشاره‌ای به تحریم‌های ایران از سوی آمریکا و نقش این تحریم‌ها در لغو جواز فعالیت آرین بانک نکرده است، اما بر اساس فهرستی که آمریکا در مورد تحریم‌های بانکی ایران منتشر کرده است، آرین بانک که در افغانستان فعالیت دارد نیز جزو این فهرست است. با توجه به این که دولت آمریکا تلاش دارد حتی روزنه‌های کوچک مبادلات اقتصادی ایران با خارج را هم ببندد، احتمال این‌که لغو جواز فعالیت آرین بانک با تحریم این بانک توسط آمریکا رابطه‌ای مستقیم داشته باشد قوی است.
آرین بانک در طول ۱۴ سال فعالیت‌اش در افغانستان، به واقع نقش زیادی در امور بانکی و اقتصادی افغانستان نداشت. ارزش مبادلات تجارتی میان افغانستان و ایران در زمانی که شدت تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور به این حد نبود، تا ۳ میلیارد دلار در سال می‌رسید. ولی سهم آرین بانک در نقل و انتقال این مقدار پول از افغانستان به ایران بسیار ناچیز بود. بیشترین روش انتقال پول به ایران از طریق صرافان صورت می‌گرفت و می‌گیرد. تقریباً اکثریت صرافان بزرگ در افغانستان حتما نماینده‌ای در ایران دارند و حتی حساب‌های بانکی متعدد در بانک‌های مختلف این کشور دارند. در چند سال گذشته، بانک‌های ایران تسهیلات بانکی بیشتری را برای افغان‌ها فراهم کرده‌اند، از جمله بازکردن حساب‌های بانکی در بانک‌های این کشور. حتی افغان‌هایی که در ایران زندگی نمی‌کنند و بیشتر در رفت و آمد به این کشور هستند نیز در بانک‌های ایران حساب بانکی باز کرده‌اند.
با توجه به روش سنتی نقل و انتقال پول از افغانستان به ایران، آرین بانک نتوانست از مزیت‌های انتقال پول به ایران بهره ببرد. تنها فعالیت گسترده آرین بانک، حفظ تضمین ویزای ایران بود. دولت ایران برای صدور ویزا به افغان‌ها از هر نفر ۳۰۰ یورو ضمانت می‌گرفت. افغان‌ها مجبور بودند این تضمین را در آرین بانک بگذارند و در برگشت از ایران آن را پس بگیرند. این مسأله گاه با مشکلات و چالش‌هایی هم همراه بود. به دلیل این که سفر افغان‌ها به ایران گسترده بود، پس از بازگشت، گاهی پس دادن پول ضمانت روزها طول می‌کشید و این مسأله حتی به درگیری و سر و صدا در مقابل نمایندگی‌های آرین بانک در کابل و هرات می‌انجامید. در اواخر سال ۱۳۹۵ دولت ایران اخذ ضمانت‌نامه برای صدور ویزا را حذف کرد و با این حذف، فعالیت‌های آرین بانک بیش از پیش محدود شد.
مسأله دیگر که بانک مرکزی افغانستان تلاش کرده روی آن تمرکز زیادی نداشته باشد، مسأله پولشویی و انتقال غیر قانونی ارز به ایران است. پس از تشدید تحریم‌ها علیه ایران و گسترش آن به فعالیت‌های بانکی جمهوری اسلامی، نیاز به ارز فیزیکی در ایران بیشتر از پیش احساس می‌شد. دولت ایران برای به دست آوردن ارز دست به تمهیداتی زد. از آن‌جا که ارزش ارز خارجی در بازارهای این کشور تفاوت چشمگیری با بازار ارز در افغانستان دارد، به همین دلیل معاملات ارزی به یک معامله پر سود تبدیل شده است. البته از دید بانک مرکزی افغانستان این نوع معاملات، بویژه انتقال غیر قانونی ارز به ایران، معاملات سیاه تلقی می‌شود.
به دلیل انتقال بی رویه ارز به ایران ارزش پول افغانستان در مقابل دلار به شدت افت کرده است و در همین چند روز گذشته ارزش واحد پول افغانستان با دوران طالبان برابر شده است. با این تفاوت که یک دلار آمریکا در زمان طالبان به ۸۰ هزار افغانی مبادله می‌شد ، حالا به ۸۰ افغانی معامله می‌شود. زیرا دولت افغانستان در سال ۲۰۰۳ با چاپ اسکناس‌های جدید سه صفر را از مقابل پول افغانستان برداشت. آرین بانک نیز تا حد زیادی در انتقال ارز به ایران و در کنار آن پولشویی نقش داشته است. تجارت و ترافیک مواد مخدر در افغانستان سالانه میلیاردها دلار پول سیاه را وارد افغانستان می‌کنند. این پول نیاز به شستشو و تبدیل شدن به پول سفید دارد. به همین دلیل تعدادی از بانک‌ها در افغانستان در این زمینه به‌طور مخفیانه فعالیت دارند که آرین بانک نیز در زمره این بانک‌ها قرار می‌گیرد.
پولشویی بانک‌ها در افغانستان باعث شده است تا تعداد زیادی از بانک‌های این کشور در فهرست سیاه صندوق بین‌المللی پول قرار بگیرند. حالا بانک مرکزی افغانستان تلاش می‌کند با کنترل بیشتر بر بانک‌ها و معاملات ارزی‌شان، فعالیت‌های بانکی دراین کشور را با معیارهای بین‌المللی برابر کند. لغو فعالیت بانک پاکستانی حبیب بانک، آرین بانک و بانک تجارتی افغانستان که در همین یکی دو ماه گذشته رخ داده بخشی از این فعالیت‌ها به شمار می‌رود.
