بدون شک با گذشت چندین ماه از آغاز شیوع ویروس کرونا، بسیاری از ما از خطرات مهلک واگیری آن آگاهی کامل به دست آورده‌ایم و به ناچار، مجبور به رعایت مقررات و قوانین جلوگیری از گسترش آن شده‌ایم. اکنون دیگر نزدیک به نیمی از جمعیت دنیا یا خود را داوطلبانه قرنطینه، یا به لفظ مودبانه «خانه‌نشین» کرده‌اند، و یا مجبور به خانه‌نشینی شده‌اند. بحث اصلی مقاله این هفته، موثر بودن چنین روشی نیست، بلکه در کنار برخی جوانب دیگر، بحث قانونی بودن قرنطینه را بررسی می‌کند تا شاید بتوانیم کتک زدن مردم توسط پلیس هندوستان را به خاطر نقض قوانین قرنطینه توجیه کنیم. 

واژه قرنطینه به معنی «محدود کردن اجباری تحرک/ رفت‌وآمد» به منظور جلوگیری از فراگیرشدن بیماری یا عامل خطرساز است. قرنطینه به طور معمول در مورد انسان‌ها انجام می‌شود، ولی در پاره‌ای موارد برخی جانواران نیز قرنطینه می‌شوند. ریشه این واژه، ایتالیایی است و به معنی «دوره چهل روزه» است. نخستین اشاره به قرنطینه، به «کتاب سِفر لاویان» مربوط به دوران شاهنشاهی هخامنشی است که در انجیل عهد عتیق، اشاراتی به آن شده است. 

بسیاری از دولت‌های غربی، از جمله مستعمرات سابق بریتانیا، قوانینی دارند که به آنها اجازه می‌داد شهرها و مناطقی را قرنطینه کنند و افرادی را که از محدودیت‌های قرنطینه سرپیچی می‌کردند، بازداشت کنند و حتی در مواردی، اموال آنها را نیز ضبط کنند. آمریکا هم در این موارد قوانینی دارد که می‌تواند این کشور را به یک حکومت دیکتاتوری تبدیل کند. در کشورهای خودکامه نیازی به تدوین چنین قوانینی نیست، زیرا دیکتاتور یا رهبر با هر فرمانی می‌تواند خواسته خود را عملی سازد. 

در تاریخ مدون دوران اخیر، امپراتوری بریتانیا در سال ۱۷۲۱ در پیوند با شیوع بیماری طاعون، قانون قرنطینه را در مورد ورود هرگونه کشتی از قاره اروپا و امپراتوری عثمانی به این کشور اجرا کرد. به همان دلیل، بسیاری از کشتی‌ها حدود ۸۰ روز در آب‌های نزدیک بریتانیا سرگردان بودند.  البته در زمان قدیم هم نظیر امروز، به علت برخی نارسایی‌ها و ناروشنی‌ها در علم پزشکی و نیز ناآگاهی بخش‌هایی از جامعه، قرنطینه مخالفان زیادی نیز داشت. در سال ۱۸۴۱، نشریه معروف «ژورنال پزشکی لن ست»، یکی از مخالفان قرنطینه، نوشت: «قوانین و محدودیت‌های قرنطینه با انگیزه‌های سیاسی اعمال می‌شوند و اجرای آن دست حاکمان را برای استبداد بیشتر باز می‌کند.» گرچه قانون قرنطینه در اواخر قرن نوزدهم در انگلستان لغو شد و دولت‌ها به خاطر پیشرفت علم پزشکی دیگر از شیوع بیماری کشنده‌ای مانند طاعون نگران نبودند، اما هنوز هم در تعدادی از مستعمره‌های (سابق) بریتانیا (نظیر هندوستان امروزی) قانون قرنطینه به چشم می‌خورد. 

در آمریکا، در صورت نیاز، قانون قرنطینه می‌تواند به توصیه سازمان مواد دارویی و غذا و دستور رئیس جمهوری یا برخی از مقامات ایالتی اجرا شود. در پی شیوع گسترده کووید۱۹ در آن کشور، اخیرا در برخی از شهرهای آمریکا اجتماعات بیش از دو نفر ممنوع اعلام شده است. روز یکشنبه، ۲۹ مارس، در شهر تمپا فلوریدا، کشیش رادنی هوارد براون، به خاطر تشکیل مراسم نیایش یکشنبه در کلیسای خود، بازداشت شد.   

مقامات دولتی مقابله با ویروس کرونا را یک نوع جنگ تلقی می‌کنند.امروز قریب به ۸۰۰ هزار نفر در دنیا مبتلا به این ویروس شده‌اند  و شیوع آن در آمریکا،  ۲۵۰ میلیون آمریکائی را در ۲۹ ایالت خانه‌نشین کرده است. در یک ماه گذشته در آمریکا نزدیک به ۱۴۵ هزار مورد ابتلا به ویروس کرونا ثبت شده است و بیش از ۱۰۰۰ نفر هم قربانی داشته است. 

در ایران، طبق آمار رسمی ۱۲۰ هزار نفر به کووید۱۹ مبتلا شده‌اند و صدها تن در اثر آن جان باخته‌اند، و در اسپانیا نیز شیوع کرونا حدود ۷۳۰۰ قربانی به جا گذاشته است. تعداد قربانیان این بیماری در دنیا تا کنون ۴۰ هزار نفر اعلام شده است. ویروس کرونا شاید تنها با اپیدمی «آنفولانزای اسپانیایی» قابل مقایسه باشد که در سالهای ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ در اواخر جنگ جهانی اول، در جهان ظاهر شد و یک سوم جمعیت دنیا در آن زمان (یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون) نفر را مبتلا و بین ۵۰ الی ۱۰۰ میلیون نفر را از بین برد. 

خاویر سولانا، مسئول سابق سیاست‌های اتحادیه اروپا، نیز مبتلا به کووید ۱۹ شده است و در بیمارستانی در اسپانیا بستری شده است. وی ضمن دعوت به دوستی و اتحاد رهبران جهان برای مقابله با ویروس کرونا، تضمین حداکثر حفظ آزادی‌های مدنی و ادامه مسئولیت رهبران در این زمینه را فقط یک ضرورت اخلاقی ندانسته است. وی می‌گوید «ما نباید احساس مسئولیت برای مبارزه با این بیماری را با احساسات افراطی میهن‌پرستی اشتباه بگیریم»، و این درد را دردی جهانی به حساب آورده است. 

در این میان، دو دولت ایران و آمریکا از موقعیت استفاده کرده‌اند و اولی خواستار لغو تحریم‌ها، و دیگری خواستار تشدید آنها شده است. عدم اعتماد و لجبازی ۴۰ سال بین دو کشور، در تاریخ اخیر بی‌سابقه است. یکی می‌کوشد با توسل به مسایل نوع‌دوستانه در شرایط موجود، دیگری را به قبول سیاست غلط خود مجبور سازد، و دیگری با ایراد اتهامات دزدی و عدم لیاقت مدیریت کشوری، دیگران را از کمک به آن منع می‌کند. با وجود کمبود لوازم پزشکی و بیمارستانی در آمریکا، رئیس جمهوری ترامپ قول ۱۰۰ میلیون دلار کمک به فرانسه را می‌دهد، و همزمان گفته می‌شود که اگر چنان کمک‌هایی در اختیار حکومت ایران قرار گیرد، آن را در لبنان و برخی نواحی دیگر بین طرفداران خود تقسیم خواهد کرد. با چنین روالی، در بازی شطرنج سیاسی سازش بین این دو کشور امکان‌ناپذیر است. شاید محمد جواد ظریف وزیر، خارجه جمهوری اسلامی ایران، در پیام نوروزی خود این واقعیت تلخ سیاسی را پذیرفته باشد که می‌گوید: «اجازه بدهید که در لحظات سال جدید صادقانه خدمت شما عرض کنم که ما برای مبارزه با تحریم و کرونا نیازمند یک خانه تکانی ذهنی هستیم.»

با نزول قیمت نفت به بشکه‌ای ۱۰ دلار و قرنطینه اقتصادی کشور با تحریم‌های آمریکا، نمی‌دانم مخاطبان سخنان نوروزی ایشان چه کسانی بودند. اگر منظور، خانه‌تکانی دولت جمهوری اسلامی ایران بود، معمولا خانه‌تکانی قبل از عید هر سال انجام می‌گیرد. از لحن گفتار ایشان می‌توان حدس زد که وی نیز از این بازی شطرنج خسته شده است. چنین نیز می‌توان انگاشت که اشاره ایشان، خانه‌تکانی اصل ۱۱۰ قانون اساسی ایران قبل از سال ۱۴۰۰ بوده باشد.