آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در جدیدترین موضع گیری علیه مذاکره با آمریکا، این موضوع را به مسائل ناموسی انقلاب مرتبط دانسته و با تاکید بر کوتاه نیامدن از «توان دفاعی»، می گوید: «مذاکره درباره این جور مسائل دو کلمه است:« آنها می گویند این را می خواهیم و ما می گوییم، نه!» رهبر جمهوری اسلامی برای درک موضوع قضیه خواستگاری را مثال می زند که در آن همه چیز خوب پیش رفته غیر از دو چیز: «ما می گوییم دختر شما را می خواهیم و آنها می گویند غلط می کنید.»
احتمالا اشاره آیت الله خامنه ای به کوتاه آمدن از توان دفاعی، اظهارات قبلی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا است که گفته بود به دنبال توافقی جامع تر از توافق هسته ای با ایران است که موضوعات موشکی و نفوذ منطقه ای ایران را نیز شامل می شود. برخی گزارش ها حاکی از آن است که باراک اوباما نیز قصد داشته پس از توافق هسته ای، مساله موشکی را پیش بکشد که هم تهران با آن مخالفت کرده و هم عمر دولت او به سر آمده است. اکنون نیز وزارت امور خارجه آمریکا شرط های 12 گانه ای را برای مذاکره با ایران مطرح می کند که محدود شدن ظرفیت های هسته ای و موشکی و نفوذ منطقه ای ایران از جمله بندهای آن است.
به گزارش سایت دفتر آیت الله خامنه ای، او تاکید کرده که در مورد مسائل ناموسی نه با آمریکا، بلکه با اروپا نیز مذاکره نمی کند. رهبر جمهوری اسلامی به طور کلی مذاکره با آمریکا را «مضر» اعلام کرده و می گوید در صورتی که مساله تعیین موضوع مذاکره حل شود، گفت و گو با اروپایی ها و دیگران مشکلی ندارد.
رهبر جمهوری اسلامی که ماه گذشته مذاکره با آمریکا را «سم مضاعف» خوانده بود، تنها راه پیش روی ایران برای مقابله با «فشارهای آمریکا»، استفاده از ابزارهای فشار- از جمله محدودیت های کلی و جزئی در تعهدات نسبت به برجام- دانسته و می گوید: «وقتی شما از ابزار فشار خودتان استفاده نکردید، آمریکا خیالش راحت می‌شود و فشار را کش میدهد». او در عین حال صراحتا اعلام می کند که سلاح هسته ای هم از نظر فقهی و هم شرعی حرام است و ایران برای افزایش قدرت بازدارندگی نیز آن را تولید نمی کند.
آیت الله خامنه ای در بخشی از سخنان اش می گوید:«مذاکره با آمریکا، یعنی معامله»؛ تعبیری که در سه دهه گذشته همواره در نکوهش مذاکره با ایالات متحده آن را به کار برده و به دلایل متعددی از جمله بی اعتماد، استکبار ستیزی، حفاظت از ارزش های انقلابی و اسلامی،عدم نیاز به مذاکره و ... را برای پرهیز از مذاکره با آمریکا بر شمرده است.
چهاردهم خرداد امسال، مصادف است با سی امین سالگرد به رهبری برگزیده شدن او در جلسه فوق العاده خبرگان رهبری، پس از درگذشت آیت الله خمینی، بنیانگذار انقلاب. رهبر کنونی جمهوری اسلامی از نخستین روزهای به قدرت رسیدن که مذاکره با آمریکا بر اساس شرط و شروط را «مسخره و خنده آور» توصیف کرد، تا امروز که آن را «مطلقا مضر» می داند، فراز و فرودهای زیادی در تبیین نگرش خود داشته، اما به مرور زمان صراحت لهجه بیشتری در نقد آمریکا پیدا کرده و روحیه خشن تری را در آمریکا ستیزی به نمایش گذاشته است. در چکیده ای از موضع گیری های ضد آمریکایی او در فاصله سال های ۱۳۶۸ تا۱۳۹۸ که در وب سایت دفتر رهبر منتشر شده، بیش از۳۰۰ بار به «دشمن»، ۱۰۰ بار به «استکبار» و ۸۰ بار به «بی اعتمادی» اشاره شده است، البت در همین دوران دیپلمات ها یا نمایندگان ایران بارها به طور علنی یا محرمانه با طرف های آمریکایی پای میز مذاکره نشسته اند. یکی از قدیمی ترین مذاکرات محرمانه به دوران ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای و ماجرای مک فارلین برای مبادله گروگان های آمریکایی در لبنان در مقابل سلاح باز می گردد که در نهایت با پادرمیانی خاویر پرز دکوئیار، دبیر کل وقت سازمان ملل متحد در بهمن ماه ۱۳۷۰(دو سال پس از به رهبری رسیدن آیت الله خامنه ای)، به آزادی گروگان های باقی مانده می انجامد.
نمونه اخیر مذاکرات ایران و آمریکا در زمان تاکید رهبری به غیر قابل اعتماد بودن ایالات متحده، به گفت و گوهای محرمانه ای باز می گردد که از سال 1390 در مسقط پایتخت عمان شروع شد و پس از 2 سال زمینه را برای مذاکرات هسته ای در ژنو فراهم کرد.
مدل استکبار ستیزی در دهه 70
آیت الله خامنه ای از ۲۳مرداد ۱۳۶۸ که نخستین موضع گیری های ضد آمریکایی خود را در قامت رهبر جمهوری اسلامی مطرح کرد، تا پایان دهه ۷۰ شمسی بیشتر بر استکبار ستیزی، ظلم ستیزی و دشمنی آمریکا با اسلام متمرکز بود و شاید مهمترین مذاکراتی که در آن زمان بین ایران و آمریکا انجام شد، آزادی گروگان های آمریکایی از لبنان بود. روی کار آمدن دولت محمد خاتمی در سال ۷۶ با شعار گفت و گوی تمدن ها اندکی فضای متشنج پیرامون ایران را آرام کرد و به موازات آن دست کم در دور نخست ریاست جمهوری خاتمی، لحن سخنان رهبری چندان تند نبود.
*دیدار با مقامات وزارت خارجه و سفرا، ۱۳۶۷: امریکا "تا وقتی که آدم بشود" ارتباط با او را قبول نداریم.
*سخنرانی در جمع معلمان و کارگران ۱۳۶۹:مذاکره با امریکا، یعنی معامله با امریکا. از انقلاب اسلامی به آمریکا چه می خواهی بدهی و چه چیزی از آمریکا بگیری؟ پایبندی به اسلام ناب، مهمترین ناراحتی آمریکاست.
*خطبه های نماز جمعه هفتم فروردین ۱۳۷۱: میگویند،ما میخواهیم با جمهوری اسلامی رابطه داشته باشیم؛ دروغ می گویند، آنها رابطه همراه با استکبار می خواهند.
*دیدار با دانشجویان ۱۲ آبان۱۳۷۲: ملت ايران، ملتى است كه احتياج به مذاكره و مراوده و ارتباط با دشمن مستكبر ندارد.
*دیدار با دانش آموزان ۱۱ آبان ۱۳۷۳: مسأله، مسأله‌ی نفرت ملت ایران از رژیم آمریکاست.
*خطبه های نماز جمعه ۴ دی ۱۳۷۷: این ملت تا وقتی با اسلام است، با شما کنار نخواهد آمد.
دهه ۸۰؛ پنچه آهنین زیر دستکش مخملین
پس از حمله های تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۱ (۲۰ شهریور ۱۳۸۰) در نیویورک و تصمیم دولت جورج بوش برای حمله به افغانستان برای سرنگونی طالبان، واشینگتن از کشورهای منطقه می خواهد موضع خود را در روشن کنند. ایران تصمیم به مذاکره گرفت و در نتیجه همکاری های اطلاعاتی نمایندگان جمهوری اسلامی با طرف های آمریکایی، نقشه آرایش جنگی طالبان در افغانستان به دست فرماندهی مرکزی ایالات متحده رسید. در همان زمان آیت الله خامنه ای در دیدار با مردم اصفهان گفت:« مذاكره با امریكا به معنای باز كردن باب توقعات و طلبكاری های آمریكاست.»
نهم بهمن ماه همان سال نام ایران به دلیل فعالیت های سپاه در افغانستان و منطقه در فهرست «محور شرارت» قرار گرفت و رهبر جمهوری اسلامی، نه فقط رابطه با آمریکا؛ بلکه مذاکره را نیز خلاف مصالح ملی و منافع ملت توصیف کرد. ایران و آمریکا در یک مقطع دیگر در سال ۱۳۸۶ با موافقت آیت الله خامنه ای در مورد امنیت عراق پای میز مذاکره نشستند. ریاست هیات آمریکایی در این مذاکرات را رایان کروکر سفیر وقت آمریکا در عراق، و ریاست هیات ایرانی را حسن کاظمی‌قمی، سفیر وقت ایران در عراق بر عهده داشت.
دیدگاه های ضد آمریکایی آیت الله خامنه ای پس از ماجراهای انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ تشدید شد، اما به طور همزمان با پایان دهه ۸۰ و افزایش فشارهای بین المللی، باب مذاکره محرمانه با ایالات متحده در عمان با چراغ سبز رهبری به علی اکبر ولایتی، مشاور مورد اعتماد خود، گشوده شد.
*دیدار با خانواده شهدا یکم فروردین ۱۳۸۱: «کسانی که دم از مذاکره‌ی با امریکا میزنند، یا از الفبای سیاست چیزی نمی‌دانند، یا الفبای غیرت را بلد نیستند.»
*دیدار زائرین و مجاورین حرم رضوی اول فروردین ۱۳۸۵: مذاكره برای آمریكایی ها یك ابزاری است برای تحمیل خواسته‌های خودشان به طرف مذاكره.
در جمع مردم آذربایجان ۲۹ بهمن ۱۳۸۶: از دهان گرگ طعمه را با مذاکره نمی شود گرفت
*دیدار روسای سه قوه ۱۳۸۷: می دانیم زیر ظاهر مخملینى که بر روى پنجههاى خشن وچنگالهاى خونین خود کشیدهاند، چیست.
*سخنرانی ۱۳ آبان ۱۳۸۸: گفتند، میخواهیم تغییر ایجاد کنیم. گفتیم خوب، ببینیم تغییر را. صورت قضیه این است که بیائید مذاکره کنیم؛ اما در کنار مذاکره، تهدید؛ که اگر مذاکره به این نتیجه‌ى مطلوب نرسد، پس چنین و چنان! این شد مذاکره؟! این همان رابطه‌ى گرگ و میش است که اما گفت نمی خواهیم. بیائید بنشینید با ما سر میز، مذاکره کنید بر سر فلان موضوع؛ مثلاً بر سر موضوع هسته‌اى، لیکن شرطش این است که این مذاکره، به فلان نتیجه‌ى معین برسد! مثلاً دست برداشتنِ کشور از فعالیت هسته‌اى، اگر به این نتیجه نرسد، پس چنین و چنان؛ تهدید.
*خطبه های نماز جمعه ۱۳۸۸:ناگهان احساس کردند فرصتى برایشان پیش آمد
* دیدار با مردم بیجار ۱۳۸۸:آنهائى که متمایل به نرمش بودند ، اگر بنا بود در رأس کار بمانند، امروز از این عزت خبرى نبود
*دیدار با دانش آموزان،۱۲ آبان۱۳۸۹: رؤسای جمهور آمریکا در دوره‌های مختلف بعد از پیروزی انقلاب خیلی دولّا راست شدند، ظاهراً حرفهائی میزنند، اما باطن قضیه همان پنجه‌ی چدنی است که من گفتم در زیر دستکش مخملی پنهان شده است.
دهه ۹۰؛ مذاکره با شیطان بزرگ
در هشت سال گذشته، به خصوص پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، لحن اظهارات آیت الله خامنه ای علیه آمریکا و رئیس جمهور این کشور تندتر شده به نحوی که او را «احمق درجه یک» می خواند. اما در همین سال ها مذاکرات محرمانه عمان و سپس عالی ترین سطح مذاکرات بین وزرای خارجه ایران و آمریکا انجام شد و آیت الله خامنه ای عبارت مشهور «نرمش قهرمانانه» برای پذیرش توافق هسته ای را به کار برد. افزون بر این در تیر ماه ۹۶ نیز همکاری سپاه قدس به عنوان شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با دیگر گروه های نیابتی ایران و نیروهای عراقی و آمریکایی در عملیات آزادسازی موصل به عقب نشینی داعش منجر شد.
*راه فشار با راه مذاکره دوتاست؛ امکان ندارد که ملت ایران قبول بکند که زیر چکمه‌ی فشار، زیر تهدید بیاید با طرف تهدید کننده و فشار آورنده مذاکره کند.(۱۹ بهمن ۹۱)
*اخیراً شنیدم که از شوراى امنیت مللی آمریکا کسى گفته که ما این انتخابات ایران را قبول نداریم. خب به درک که قبول ندارید!(۲۴ خرداد ۹۲)
*در مسائل خاص، مذاكره را منع نمیكنم - لیكن من خوشبین نیستم؛ چون تجربه‌ی من این را نشان میدهد. آمریكائی‌ها، هم غیرقابل اعتمادند، هم غیر منطقی‌اند، هم در برخوردشان صادق نیستند.(۳۰ تیر ۹۲)
*هیچ‌كس نباید مذاكره‌كنندگان ما را سازش‌كار بداند؛ این غلط است؛ اینها مأموران دولت جمهوری اسلامی ایران هستند، این ها بچه‌های خودمان هستند، بچه‌های انقلابند.(۱۲ آبان ۹۲)
*نظام جمهوری اسلامی درباره‌ی موضوعات خاصی كه مصلحت بداند، با این شیطان(آمریکا) برای رفع شر او و برای حل مشكل، مذاكره می كند.(۱۹ دی ۹۲)
*امام فرمودند: «آمریکا هیچ غلطى نمی تواند بکند» این غلطى که نمی توانند بکنند، فقط غلط نظامى نیست، به‌معناى جامعِ کلمه، هیچ غلطى نمی توانند بکنند. (۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۳)
*من با مذاکره کردن مخالف نیستم؛ مذاکره کنند؛ تا هروقت میخواهند مذاکره کنند! من معتقدم باید دل را به نقطههاى امیدبخش حقیقى سپرد، نه به نقطههاى خیالى نه به نقطههاى خیالى، آنچه لازم است این است.(۱۷ دی ۹۳)
*آمریکایی‌ها میگویند بیایید درباره‌ی مسائل منطقه با شما صحبت کنیم! خب، تجربه برجام به ما میگوید این کار برای ما سمّ مهلک است.(۱۱ مرداد ۹۵)
*بنده از قدیم این نکته را خاطرنشان می‌کردم که روی حرف و حتی امضای آمریکایی‌ها نمی‌توان حساب کرد، بنابراین مذاکره با آمریکا هیچ فایده‌ای ندارد.(۳۰ تیر ۹۷)
*نه می جنگیم؛ نه مذاکره می کنیم (۲۲ مرداد ۹۷)
*جنگ نمی شود، مذاکره هم نمی کنیم (۲۴اردیبهشت ۹۷)
