در میان خبرهای پرشتاب سیاسی در افغانستان گزینش یک زن دیپلمات به عنوان فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان و رئیس دفتر سیاسی این نهاد در کابل تحول مهمی است. 

دبورا لیونز، نخستین سفیر زن سازمان ملل متحد برای افغانستان، کارش را در شرایط حساسی شروع کرده است. 

افغانستان در راه مذاکرات بین افغانی با طالبان برای ترسیم نقشه راه آینده سیاسی کشور گام برمی دارد و حقوق و آزادی‌های زنان این سرزمین شکننده‌ترین موضوع بحث میز مذاکره است. 

نماینده ویژه سازمان ملل متحد دست کم در چهل سال گذشته در تعیین سرنوشت سیاسی این کشور نقش تعیین کننده ای ایفا کرده است. از بینن سوان قبرسی که در دهه ۹۰ بین مجاهدین و دولت نجیب الله میانجیگری می کرد تا اخضر ابراهیمی که پس از شکست طالبان اجلاس بن را مدیریت کرد و حامد کرزی را به عنوان رئیس جمهوری روی کار آورد. 

آیا امروز خانم لیونز کانادایی می تواند شانه به شانه با گروه های فعال زن و جامعه مدنی افغانستان در برابر تعریف کهنه طالبان از حق زن ایستادگی کند؟

دبورا لیونز با جامعه و سیاست افغانستان عمیقا آشنا است. او که برای دست کم چهار سال نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان برگزیده شده است، از دیپلمات‌های کارکشته کانادا است که در ۲۱ سال گذشته در پیشبرد دیپلماسی بین المللی کانادا در جهان فعالیت کرده است. 

خانم دبورا پیش از انتصابش در مقام جدید در کابل، سفیر کشورش در اسرائیل بود. او پیش از آن، به عنوان سفیر کانادا در افغانستان ماموریت داشت و پیشتر هم معاون سفیر کانادا در واشینگتن بود. او در دست کم ده سال گذشته در بزرگترین نمایندگی های سیاسی کشورش نقش اجرایی داشته است. 

نخستین پیام او در مقام جدید روشن و صریح بود. او در توییتر نوشت:‌ «افتخار دارم که کارم را به عنوان فرستاده سازمان ملل متحد برای افغانستان شروع می کنم. به توسعه همکاری با افغان‌ها و حمایت از روندی امیدوارم که صلح، حقوق بشر و خوشبختی برای همه به واقعیت بپیوندند.» 

یوناما، دفتر نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد شریک استراتژیک افغانستان پساطالبان است و تقریبا در تمام امور از امنیت تا انتخابات و از مذاکرات صلح با آتش بس و از توسعه اقتصادی تا مبارزه با کرونا در کنار دولت مرکزی ایستاده است.  

ریاست چهارساله فرستاده ویژه دبیرکل هم همواره با تحولات بزرگ سیاسی مانند انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی مصادف شده است. اما به نظر می رسد بزرگترین تحول سیاسی افغانستان در چهار دهه اخیر در دوره خانم دبورا رخ خواهد داد و آنهم شروع مذاکرات و احتمالا توافق سیاسی بین گروه طالبان و دولت افغانستان خواهد بود. 

بنابراین در اوضاع و احوالی که مسیر حرکت این کشور برای مدت طولانی تعیین می شود، شاید آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد شاید در مشورت با همکاران بین المللی، خانم لیونز را سنجیده و حساب شده جایگزین تادامیچی یاماموتوی ژاپنی کرده و به افغانستان فرستاده است. 

کارنامه دبورا لیونز در کابل نشان می دهد که او به عنوان سفیر کانادا و تنها سفیر زن جامعه جهانی در افغانستان در سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶، سه اولویت کاری داشت. آزادی رسانه ها، حقوق زنان و توسعه اقتصادی. 

او در گفتگویی با نشریه مکلینز کانادا در سال ۲۰۱۵ گفته بود:‌ «توسعه حقوق دختران و زنان از اولویت های اصلی سیاست خارجی کانادا در اینجا است. دولت کانادا نقش رهبری کننده ای در جهان در زمینه سلامت مادر، نوزاد و کودک دارد و همینطور مبارزه با ازدواجهای اجباری و زودهنگام. کار من در اینجا این است که به زنان افغان کمک کنم به حقوق خود دست پیدا کنند. رئیس جمهور غنی اراده دارد یک زن را در دادگاه عالی انتخاب کند و تعداد زنان در کابینه را افزایش دهد. او همچنان نقش همسرش بانوی اول را افزایش خواهد داد و این پدیده ای است که افغانها برای سالها شاهدش نبوده اند.» 

او همچنان به اهمیت توسعه پایدار و صبر و حوصله در راه دولت سازی اشاره کرده بود :‌«مردم به دنبال راه حلهای فوری هستند و دولت سازی از طریق راه حل عاجل ممکن نیست. افغانستان پیشرفت زیادی داشته. تقریبا ۹ میلیون کودک شامل مدرسه شده اند که ۴۰ درصد آنها دختر هستند. در سال ۲۰۰۱ هیچ دختری مدرسه نمی رفت. ۲۵ درصد نمایندگان مجلس زن هستند و در انتخابات گذشته ۲۰ درصد اعضای شورای ولایتی زن بودند. این دستاوردهای بزرگی است اما مثل حمله شورشیان یا بمبگذاری انتحاری مورد توجه رسانه ها قرار نمی گیرد.» 

دقیقا همین قشر اجتماعی دلگرمی فرستاده جدید است. اکنون زنان زیادی همتای خانم لیونز هستند از جمله همتای افغان او در واشنیگتن و سازمان ملل متحد. 

در کابل نیز پنج نماینده زن عضو هیات مذاکره کننده دولت با طالبان شده اند. زنان زیادی در رسانه ها، دولت و پارلمان حضور دارند که برای تحقق دستاوردهای دو دهه ای کشور در برابر قرائت سنتگرایانه طالبان ایستادگی خواهند کرد و به گفتمان حقوق برابر شهروندان کشور غنامندی خواهد بخشید. 

انتظار می رود گفتگوهای رسمی بین طالبان و دولت افغانستان در آینده بزرگ کلید بخورد. نظام سیاسی آینده و حقوق و آزادیهای شهروندی از مسائل مهم بحث خواهد بود. 

بازتاب انتخاب خانم لیونز در جامعه افغانستان چه در سطح رسانه ها و چه در میان مردم مثبت بوده است. شهرزاد اکبر، رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر نوشته است:‌ «به امید کار نزدیک با نماینده ویژه دبورا لیونز. من تعهد او به حقوق بشر را از زمانی به یاد دارم که سفیر کانادا در کابل بود.»

خانم لیونز از دانشگاه نیوبرانزویک فارغ شده و تحصیلاتش را در دانشکده ملی دفاعی کانادا تمام کرده است. 

او در یکی از سخنرانی های اخیرش در دانشگاه سابق درباره نمایندگی از کانادا در جهان گفت:‌«سفر ما طولانی خواهد بود و شما سرانجام تقدیر خود را تغییر خواهید داد، گاهی داوطلبانه و گاهی از سر نیاز. اما اگر شروع حرکت به یادتان باشد و به مردم توجه کنید و دلیر باشید، این سفر را دوست خواهید داشت.»