اگرچه کمپین ایران برای میزبانی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۷ تشریفاتی است، اما ایران همچنان به همراه قطر و امارات رکورددار برگزاری جام ملت‌ها در غرب آسیاست؛ رکوردی که با نگاه به آنچه امروز در ورزش ایران می‌گذرد، بیشتر به خواب و رویا شباهت دارد.

فدراسیون فوتبال ایران درخواست رسمی میزبانی جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۷ را به کنفدراسیون فوتبال آسیا فرستاد، اقدامی که یادآور ۲ بار میزبانی ایران در جام ملت‌هاست، اما هیچ تناسبی با زیرساخت‌های امروز ورزش ایران ندارد و فقط برای نوشتن یک خبر از فعالیت‌های اداری فدراسیون در خبرگزاری‌ها به کار می‌آید.

تیم ملی فوتبال ایران سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده است، اما از آخرین قهرمانی ایران ۴۴ سال می‌گذرد. ایران ۳ دوره پیاپی در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ قهرمان جام ملت‌ها شد. آن قهرمانی‌ها یک قدرت‌نمایی تاریخی بود و فوتبال ایران با همان مانور، همچنان در حافظه تاریخی فوتبال آسیا باقی خواهد ماند. اما مهم‌تر از قهرمانی‌های پی‌درپی، میزبانی ایران در جام ملت‌های آسیا سال‌های ۱۹۶۸ و ۱۹۷۶ بود، که نشان می‌دهد ایران چه دوران طلایی و باشکوهی را در ورزش و زیرساخت‌های ورزش پشت سر می‌گذاشت.

ایران از سال ۱۳۱۷ ورزشگاه امجدیه را در تهران داشت و بر اساس استانداردهای زمانه، می‌توانست میزبان جام ملت‌های آسیا باشد. جام ملت‌های ۱۹۶۸ در امجدیه برگزار شد و شرکت‌کنندگان، ۵ تیم از آسیا بودند. اما در سال ۱۹۷۶، کنفدراسیون فوتبال آسیا جام ملت‌ها را با ۶ تیم در دو گروه برگزار کرد و تهران با ورزشگاه آریامهر (آزادی) و تبریز با ورزشگاه باغ‌شمال (تختی) میزبان این بازی‌ها بودند. وجود همان ورزشگاه‌ها بود که کنفدراسیون فوتبال آسیا را ترغیب می‌کرد تا ایران را به عنوان میزبان دو دوره جام ملت‌ها در فاصله هشت سال انتخاب کند.

در سال ۱۹۷۶، حتی ریاست کنفدراسیون فوتبال آسیا برای اولین و آخرین‌بار به یک مدیر ایرانی سپرده شد. کامبیز آتابای که پیش از آن رئیس فدراسیون فوتبال ایران بود، از ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۸ ریاست کنفدراسیون فوتبال آسیا را بر عهده گرفت.

تعداد تیم‌های جام ملت‌های آسیا دوره به دوره افزایش یافت و برگزاری رقابت‌ها به زیرساخت‌های بهتری نیاز داشت. ورزش ایران اما در ۴ دهه اخیر قدم تازه‌ای برای رشد زیرساخت‌های ورزش برنداشت. در سال ۲۰۱۹ جام ملت‌ها با ۲۴ تیم در امارات برگزار شد و هشت ورزشگاه، مشتمل بر اسپورت‌سیتی زاید، محمد بن زاید و آل نهیان در ابوظبی، ورزشگاه هزاع بن زاید و ورزشگاه بین‌المللی شیخ خلیفه در العین، ورزشگاه آل مکتوم و مکتوم بن راشد آل مکتوم در دوبی، و ورزشگاه الشارجه در شارجه، میزبان جام ملت‌ها بودند.

شیخ سلمان، رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا برای برگزاری جام ملت‌های ۲۰۲۳ چین می‌گوید: «با توجه به توسعه مسابقات در جام ۲۰۱۹ امارات، رقابت‌ها را با ۲۴ تیم برگزار می‌کنیم و این یعنی برگزاری ۵۱ مسابقه که لازم است حداقل ۸ تا ۱۰ ورزشگاه بین‌المللی در اختیار داشته باشیم.»

ایران اما نه تنها ۸ تا ۱۰ ورزشگاه بین‌المللی ندارد، بلکه حتی ورزشگاه آزادی از سال‌ها پیش به بازسازی اساسی نیاز داشته است تا به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود. ورزشگاه‌های دیگر در تبریز (یادگار) و اصفهان (نقش جهان) هرگز به بهره‌برداری کامل نرسیده‌اند و همیشه، به‌رغم مشکلات زیرساختی، مورد بهره‌برداری موقت قرار گرفته‌اند. ورزشگاه‌هایی در مشهد (ورزشگاه امام رضا، متعلق به آستان قدس) و اهواز (فولاد آرنا، متعلق به باشگاه فولاد خوزستان) ساخته شده‌اند، اما این امکانات با آنچه برای برگزاری جام ملت‌های آسیا لازم است، فاصله‌ای بسیار دارند، آنچنان که حتی ای‌اف‌سی برای ارزیابی شرایط ایران ترغیب نمی‌شود. در سالیان گذشته نیز فدراسیون فوتبال بارها برای میزبانی، تقاضای خود را به ای‌اف‌سی فرستاده بود، اما، جز یک بار در دوره ریاست محسن صفایی فراهانی بر فدراسیون فوتبال که ایران یکی از ۳ نامزد میزبانی جام ملت‌های ۲۰۰۴ شد، با توجه به امکانات محدود و چندین و چند عامل دیگر، ایران دیگر حتی میان نامزدهای اصلی میزبانی قرار نمی‌گیرد.

حسن غفاری، رئیس کمیته روابط بین‌الملل فدراسیون در زمان ریاست صفایی فراهانی، درباره نظارت‌های ای‌اف‌سی در آن سال خاطره‌ای را تعریف کرده است که نشان می‌دهد ایران برای میزبانی با چه مشکلاتی مواجه است: «اسد تقی، یکی از نایب‌رئیس‌های وقت ای‌اف‌سی، گفت که چند ماه قبل برای بازی تیم ملی ایران در پلی‌آف‌ جام جهانی به کشور ما سفر کرده بود. او می‌گفت هتل‌های شما چطور ۵ ستاره هستند که موکت اتاق‌ها بعد از انقلاب تغییر نکرده‌اند؟»

ماجرا پیچیده نیست و به‌سادگی قابل درک است که فارغ از امکانات ورزشی، عواملی مثل کیفیت حمل‌و‌نقل، هتل، ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران، و محدودیت‌های شدید در زمینه آزادی‌های اجتماعی، می‌توانند دلایل کافی برای حذف ایران از نامزدهای میزبانی در آسیا باشند. فوتبال ایران حتی به رغم هشدارهای پی در پی فیفا درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها فقط در دو بازی و با اجبار و اصرار فیفا، درهای ورزشگاه‌ها را به روی چند هزار زن ایرانی باز کرد و سپس دوباره آن در بسته شد.

در دی ماه ۹۸ پس از پرتاب دو موشک به هواپیمای مسافربری اوکراینی، باشگاه‌های ایرانی با لغو میزبانی در لیگ قهرمانان آسیا به دلیل نگرانی از ایمنی تیم‌ها، داوران و عوامل اجرایی مسابقات که باید به ایران سفر کنند، مواجه شدند. در چنین شرایطی، مطرح کردن درخواست میزبانی ایران در جام ملت‌های آسیا نه تنها تشریفاتی، بلکه شاید به یک شوخی شباهت داشته باشد. 

فدراسیون فوتبال ایران این‌روزها با سرپرست‌های موقت اداره می‌شود و فیفا برگزاری انتخابات با اساسنامه غیرقانونی را منع کرده است و هنوز مشخص نیست که اساسنامه جدید به تایید فیفا برسد. فدراسیون در چنین شرایطی نمی‌تواند برای ۷ سال بعد و برگزاری جام ملت‌های آسیا برنامه‌ای داشته باشد و درخواست میزبانی جام ملت‌های ۲۰۲۷ فقط یک نامه‌نگاری ساده با ای‌اف‌سی، بدون نگاه به وضعیت هولناک فوتبال ایران است.