یعقوب حیدری، استان‌دار کابل می‌گوید تعداد افراد مبتلا به ویروس کرونا، تنها در پایتخت احتمالا به بیش از یک میلیون نفر می‌رسد و بیماران، دیگر به بیمارستان‌ها مراجعه نمی‌کنند.

نقیب‌الله فائق، استاندار فاریاب در شمال کشور می‌نویسد: ‌«قصه کرونا از قرنطینه گذشته است. موثرترین روش مبارزه با کرونا روحیه بالاست.»

در استان شرقی ننگرهار در میان صدها نفر حتی شاه‌محمود میاخیل، استان‌دار ننگرهار به ویروس کرونا مبتلا شده است.

احمد جواد عثمانی، سرپرست وزارت بهداشت افغانستان هم که مسئول درجه یک مبارزه با این بیماری جهان‌گیر است، اعتراف می‌کند که «شناسایی آزمایشگاهی ویروس کرونا در بیماران افغانستان از توان دولت خارج شده است.»

این روایت مشت نمونه‌ای از خروار از وضعیتی است که بر افغانستان حاکم شده است.

این روزها فضای فیس‌بوک، بزرگ‌ترین رسانه اجتماعی فعال در افغانستان که بیش از ۳.۵ میلیون کاربر دارد، پر از خبررسانی افرادی است که یا خود به کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند یا دوستان و بستگان‌شان از این بیماری رنج می‌برند. این بیماری از خانواده امرالله صالح، معاون اول ریاست جمهوری، تا کوچه و پس‌کوچه‌های کابل و مزار شریف و هرات سرایت کرده و کنترل اوضاع را از دست دولت افغانستان خارج کرده است.  

در حالی که کشور دیگر کیت تشخیصی ندارد و پزشکان می‌کوشند از روی نشانه‌ها و علایم کووید ۱۹ را شناسایی کنند، کم‌تر کسی تدابیر قرنطینه را رعایت می‌کند. بیماران سرخورده از ظرفیت آزمایشگاه‌ها و نظام پزشکی افغانستان، امیدی به درمان پزشکی در این مراکز ندارند و مردم در خانه‌های خود برای روز مبادا اکسیژن تهیه کرده‌اند.

آمار رسمی دولت نشان می‌دهد که ۲۴ هزار و ۷۶۶ مورد مثبت کرونا در افغانستان وجود و تعداد جان‌باختگان به ۴۷۱ نفر و شمار بهبودیافتگان هم به ۴ هزار و ۷۲۵ نفر می‌رسد. اما این تنها نوک کوه یخ است.

استاندار کابل می‌گوید: «تعداد مبتلایان بیش از تصور ماست، در کابل شاید بیش از یک میلیون نفر باشد؛ فاجعه‌ای وجود دارد و همین حالا فوتی‌های مشکوک داریم و موارد دفن شبانه جنازه نیز افزایش یافته است.»

مردم شدیدا سنتی افغانستان به دلایل مختلف از جمله «ننگ و شرم»، اعتراف به ابتلا به ویروس کرونا را بد می‌دانند و حتی اگر به آن مبتلا شوند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشند، ترجیح می‌دهند به دلیل انحراف اذهان برای بیماری خود دلایل دیگری بیاورند.

یکی از کاربران رسانه‌های اجتماعی چندی پیش نوشته بود که پدرش «طبق تشخیص» دکتر در اثر سکته مغزی فوت کرده است. اما دو روز نگذشت که خود او هم درگذشت. بعدا روشن شد که هر دو به ویروس کرونا مبتلا شده بودند.

بسیاری دیگر تا زمان بهبود وضع سلامتی‌شان، از چشم‌ها ناپدید شده و چند هفته بعد بازگشته و افتخار کرده‌اند که «کرونا را شکست داده‌اند». این هرج و مرج کار نظام پزشکی ضعیف افغانستان را دشوارتر کرده است.

آقای عثمانی، سرپرست وزارت بهداشت می‌گوید که با بحرانی شدن وضعیت شیوع ویروس کرونا در کشور، شیوۀ شناسایی بیماران کووید ۱۹ از آزمایش‌های آزمایشگاهی به‌گونۀ بالینی تغییر کرده است.

او می‌گوید: «ابزارهایی که از سوی صندوق حمایت از کودکان قرار بود به ما برسد، هنوز نرسیده تا ما آن را به ۳۴ ولایت افغانستان برسانیم... فعلا در یازده ولایت افغانستان ما لابراتوار داریم و برنامه داریم که در ۳۴ ولایت خدمات تشخیص را افزایش بدهیم. اما این نیاز به زمان دارد و کنترل آن از دست وزارت صحت خارج است.»

برخی از رهبران سیاسی مانند محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان که به کرونا مبتلا شده‌اند از کمک‌های اختصاصی کشورهای دوست مانند چین استفاده می‌کنند.

تنها تدبیر کارآیی که دولت افغانستان برای مردم ایجاد کرده است، محدودیت‌های بیش‌تر و تنظیم کسب‌وکار در مرحله اوج شیوع کرونا است. اما آن هم در عمده شهرها رعایت نمی‌شود و دولت نتوانسته با توسل به قوه قهریه طرح خود را اجرایی کند. هم‌زمان، دولت از مردم خواسته است برای جلوگیری از گسترش ویروس، ماسک بزنند و فاصله اجتماعی را رعایت کنند که تا حدی اجرا می‌شود.

کمیته اضطرار که در بالاترین سطح دولت کار می‌کند، رعایت فاصله دو متری، جلوگیری از گردهمایی بیش از ده نفر، جلوگیری از بیرون رفتن افراد سال‌خورده از خانه، ضدعفونی کردن محیط‌های کاری و فراهم ساختن وسایل بهداشتی از طرف کارفرمایان را در طرحی گنجانیده است.

مدارس تا سه ماه تعطیل است اما سونامی کرونا سراسر افغانستان را درنوریده، جان بسیاری را گرفته که غریبانه دفن می‌شوند. آمار واقعی تلفات کووید ۱۹ در افغانستان شاید به دلیل نبود حساب و کتاب زایمان و مرگ هرگز روشن نشود،‌ اما فاجعه ویران‌گر کرونا هرگز از یادها نخواهد رفت.