طبق بررسی جدیدی که با پشتیبانی مالی سازمان ملل انجام گرفته است، همه‌گیری جهانی کرونا می‌تواند هشت تا ده سال پیش‌رفت را در فقرزدایی جهانی بر باد بدهد.

طبق یافته‌های خوش‌بینانه‌ترین مدل‌سازی که محققان انجام داده‌اند دست‌کم ۱۳۱ میلیون نفر در ۷۰ کشور جهان دچار فقر غیرمالی می‌شوند مگر آن که بتوان از روند مورد انتظار افزایش گرسنگی در جهان جلوگیری کرد یا به سرعت آن را معکوس کرد.

اگر نیمی از کودکان هم‌چنان در طول امسال با اختلال در تحصیل مواجه باشند این شاخص به ۴۱۳ میلیون تا ۵۴۷ میلیون نفر افزایش خواهد یافت. بیش از ۶۰ درصد کودکان جهان هم‌چنان دور از مدرسه‌اند و در ماه آوریل تعطیلی مدارس به اوج خود یعنی ۹۱ درصد مدارس دنیا رسید.

علی‌رغم این پیش‌بینی‌های ناخوشایند به نوشته گزارش «شاخص فقر چندبعدی در سال ۲۰۲۰» نه تنها امید قاطعی است که چنین چیزی رخ ندهد بلکه امکان پیش‌رفت هم وجود دارد.

سابینا آلکایر استاد دانشگاه و یکی از تهیه‌کنندگان این شاخص که معیار  بسیاری از کشورها و کارشناسان جهان برای سنجش میزان فقر و کمک کردن به کاهش آن است در مصاحبه‌ای با ایندپندنت در ماه مه گفته بود به نظر وی اگر مقامات با استفاده از اعتبارات اضطراری و اقدامات احیایی «هوادار راهبردی فقرا» باشند همه‌گیری جهانی کرونا می‌تواند کاهشی بی‌سابقه در فقر جهانی پدید آورد.

استاد آلکایر که سرپرست طرح فقر و توسعه انسانی در دانشگاه آکسفورد است، خاطرنشان کرد طبق بررسی‌های کارشناس اقتصاد آمارتیا سن متوسط عمر در بریتانیا در دوران جنگ جهانی دوم خیلی سریع‌تر از دهه قبل از آن افزایش یافت که به نظر وی تا حد زیادی ناشی از نظام جیره‌بندی اضطراری غذا بود.

طبق گزارش شاخص ۲۰۲۰ که همین هفته انتشار یافت فقر چندبعدی در میان ۷۵ کشور مورد بررسی سریع‌ترین کاهش را در سیرالئون داشت که در عین حال درگیر بحران ابولا هم بوده است.

از سال ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۱۷ فقر چندبعدی (معیاری بیانگر محرومیت‌های چندگانه بهداشتی، آموزشی و معیشتی مردم) دچار افت شدید از ۷۴ درصد به ۵۸ درصد شد و فراهم شدن برق و سوخت پاک برای پخت‌وپز باعث بیش‌ترین دگرگونی‌ها شد.

در این گزارش آمده است: با آن که فاجعه وحشتناکی رخ داد اما باعث نشد سقوط به کام فقر حالت گسترده‌ای پیدا کند. در وضعیت‌های اضطراری بهداشت عمومی باید سریع واکنش‌ نشان داد و در این وضعیت خطای انسانی و هم‌چنین بروز فاجعه گریزناپذیر می‌نماید.

«با این حال ماجرای سیرالئون نشان داد کاهش محرومیت‌های زنجیره‌ای و فقر چندبعدی در طول وقوع همه‌گیری‌ها هم امکان‌پذیر است.»

این گزارش نگاهی دارد به پیش‌رفت‌هایی که در این دهه از زمان به وجود آمدن این شاخص حاصل شده است. در این گزارش هم‌چنین آمده از میان ۷۵ کشور مورد بررسی، در ۶۵ کشور فقر چندبعدی تا حدود مختلفی «به طور چشم‌گیر» کاهش یافته است.

طبق این گزارش، بیشترین میزان کاهش فقر در هندوستان بوده است. در این کشور در دهه اخیر حدود ۲۷۳ میلیون نفر از فقر چندبعدی نجات یافته‌اند.

در چین نیز در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ حدود ۷۰ میلیون نفر از فقر چندبعدی نجات یافته‌اند. در بنگلادش در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ این رقم ۱۹ میلیون نفر بوده است.

پیش از شروع این همه‌گیری جهانی، در صورتی که روند به روال سابق ادامه می‌یافت، ۴۷ کشور قصد کاهش پنجاه درصدی فقر در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ داشتند اما ۱۸ کشور از جمله برخی از فقیرترین کشورهای جهان از رسیدن این هدف بازماندند.   

بیش از ۸۰ درصد از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفری که در جهان درگیر فقر چندبعدی‌اند دست کم از لحاظ پنج شاخص (از میان ده شاخص به کار رفته در این گزارش) محروم‌ به حساب می‌آیند.

در جهان نیمی از افرادی که دچار فقر چندبعدی‌اند (یعنی حدود ۶۴۴ میلیون نفر) هنوز به ۱۸ سال نرسیده‌اند.

دست کم ۴۰ درصد آنان در جنوب آسیا و بخش اعظم‌شان در آفریقای سیاه به سر می‌برند. اما علاوه بر سیرالئون شش کشور دیگر در آفریقای سیاه نیز جزو ده کشوری‌اند که سریع‌ترین آهنگ پیش‌رفت را در این زمینه دارند، کشورهایی مانند ساحل عاج، گینه، لیبریا، موریتانی، رواندا، سائوتومه و پرنسیپ.

حدود ۱۰۷ میلیون نفر از جمعیتِ دچار محرومیت‌های چندبعدی بالای ۶۰ سال دارند، که این محققان این رقم را در زمره «آمار مهم‌تر در دوره همه‌گیری کووید ۱۹» جای داده‌اند.

پدرو کونسِی‌سائو مدیر دفتر گزارش پیش‌رفت‌های بشریِ برنامه عمران ملل متحد در بیانیه‌ای گفت: «کووید ۱۹ بحران اخیری است که پس از تغییر اقلیم دامن‌گیر جهان شده و این نشان می‌دهد بحران‌های بعدی نیز در راه‌اند. هرکدام این‌ها از راه‌های مختلف بر زندگی فقیران اثر می‌گذارند.   

در مبارزه با اشکال مختلف فقر و آسیب‌های آن باید بیش از پیش کمر همت ببندیم.»

استاد آلکایر گفت: «شاخص فقر چندبعدی اطلاعاتی را در زمینه میزان فقر و ترکیب اجزای آن به ما می‌دهد. با داشتن این داده‌ها می‌توان مشخص کرد فقر در کجاها و چگونه اثر خود را می‌گذارد. در نبود این داده‌ها تصویر کلی پیش چشم سیاست‌گذاران واضح نیست و نمی‌توانند تصمیم بگیرند منابع موجود را در کجاها و چگونه خرج کنند و چگونه به بهبود وضعیت کمک کنند.»

او افزود: «کووید ۱۹ اثر عمیقی بر چشم‌انداز توسعه گذاشته است اما داده‌های مربوط به پیش از همه‌گیری امیدبخش است.

با نگاهی به موفقیت‌های پیشین در مبارزه با انواع و اقسام فقری که انسان‌ها در زندگی روزمره تجربه می‌کنند می‌توان فهمید چگونه باید خسارت‌ها را دوباره جبران کرد و زندگی میلیون‌ها نفر را بهبود بخشید.»