بسیاری در افغانستان دلیل تأخیر در آغاز مذاکرات صلح را تکمیل‌نشدن روند آزادسازی زندانیان طالبان مطابق میل این گروه و افزایش خشونت‌ها در چند ماه گذشته می‌دانند.

حتی مقام‌های دولتی هم در اظهاراتشان افزایش خشونت‌ها توسط طالبان را دلیل تأخیر و احتمالاً برهم خوردن مذاکرات صلح عنوان کرده‌اند.

از آن‌سو طالبان نیز عدم همکاری دولت افغانستان در رهاسازی نزدیک به ۶۰۰ زندانی طالب را دلیل عمده تأخیر در آغاز گفت‌وگوهای صلح می‌دانند. اما یک دلیل عمده دیگر نیز وجود دارد که نمی‌گذارد تا مذاکرات صلح وارد فاز عملی شود و آن تلاش قطر برای مدیریت و اعمال‌نفوذ بر روند صلح افغانستان است.

به نظر می‌رسد به‌تازگی دولت افغانستان در تلاش است تا مذاکرات صلح را از دوحه قطر به شهرهای دیگری ترجیحاً به دوبی، جده یا حتی یکی از شهرهای آلمان انتقال دهد.

دلیل اساسی این تغییر دیدگاه در دولت افغانستان، نگرانی از اعمال‌نفوذ بیش‌ازحد قطر در روند مذاکرات صلح است.

قطری‌ها در چند سال گذشته به‌خصوص پس از افتتاح دفتر طالبان در شهر دوحه، روابطی بسیار نزدیک و صمیمی با طالبان ایجاد کرده‌اند تا جایی که دیدگاه‌های طالبان و امیرنشین قطر بسیار شبیه هم شده است.

این مسئله تا حد زیادی دولت افغانستان را نگران کرده است. زیرا در این صورت رقابت‌های جدید منطقه‌ای در درون حاکمیت افغانستان شکل خواهد گرفت. دولت افغانستان از همان آغاز مطرح‌شدن دوحه قطر به‌عنوان محلی برای تأسیس دفتر طالبان، با این انتخاب مخالف بود. حتی افتتاح دفتر قطر نیز بدون در جریان گذاشتن دولت افغانستان صورت گرفت تا حدی که حامد کرزی رئیس‌جمهور قبلی افغانستان، سفیر این کشور در دوحه را برای یک مدت فراخواند و تنها پس از فشارهای امریکا به این طرح رضایت داد.

قطر در دوره‌ای که عربستان سعودی درگیر اصلاحات درونی و چالش‌های ناشی از این اصلاحات بود، خودش را به‌عنوان یک بازیگر فعال در منطقه مطرح کرد.

این کشور کوچک در دو سال گذشته به‌اندازه کافی در روند صلح افغانستان نفوذ کرده است. تا جایی که طالبان به‌جز قطر حاضر نیستند تا در هیچ کشور دیگری روند مذاکرات را آغاز کنند.

به نظر می‌رسد تا حد زیادی دیدگاه‌های طالبان و قطر با هم نزدیک شده است. از سوی دیگر، زلمی خلیل زاد نماینده ویژه امریکا در امر صلح افغانستان نیز از میزبانی قطر برای مذاکرات صلح پشتیبانی می‌کند.

گزارش‌های تائید‌نشده حاکی است که بنیاد قطر وعده کمک‌های مادی قابل‌توجهی به خلیل‌زاد داده است تا جایی که تلاش‌هایش را برای متمرکز بودن تمامی دور‌های مذاکرات در قطر بیشتر کرده است.

اما حالا عربستان سعودی از آن دوره انزوای منطقه‌ای بیرون آمده و در تلاش است تا مدیریت معادلات منطقه‌ای را دوباره روی دست بگیرد.

شاید نخستین اقدام عربستان سعودی وارد شدن به روند مذاکرات صلح باشد و شاید هم نخستین نشانه آن تعهد این کشور برای ساخت ۶۰۰ مدرسه برای معارف افغانستان است.

رقابت میان عربستان و قطر زمینه تاریخی درازی دارد. این دو کشور نگرش‌های دینی متفاوتی و گاه در تضاد با همدیگر دارند. درحالی‌که قطر به‌شدت از اخوان‌المسلمین حمایت می‌کند. عربستان سعودی مخالف هرگونه اسلام سیاسی است و این کشور در تلاش است تا رویکردهای گذشته‌اش را به‌خصوص در عرصه حمایت از جریان‌های افراط‌گرای جهادی تا حد زیادی جبران کند.

از سوی دیگر، روابط گرم قطر با جمهوری اسلامی ایران که در حال حاضر با عربستان در چهارچوب یک جنگ نیابتی درگیر است، عربستان را بیشتر از پیش با قطر رودررو ساخته است.

در حال حاضر عربستان به قطر به‌عنوان یک رقیب جدی می‌نگرد و در تلاش است تا مدیریت روند مذاکرات صلح را از دست قطر پس بگیرد. با توجه به روابط نیک و صمیمی ترامپ با دولت عربستان و ناخرسندی ضمنی آمریکا از روابط نزدیک قطر و ایران، برای عربستان تا حدی ساده است که جلو مدیریت روند صلح افغانستان توسط قطر را بگیرد.

دولت افغانستان نیز از برگزاری مذاکرات صلح در دوحه اصلاً راضی نیست و این خود ظرفیت دیگر برای وارد شدن عربستان در روند صلح ایجاد می‌کند. در این میان تنها می‌ماند زلمی خلیل زاد که همچنان با تلاش زیاد در پی برگزاری زودهنگام مذاکرات صلح در دوحه است و به نقل از تحلیلگران سیاسی حتی طالبان را نیز ترغیب کرده است تا از پافشاری روی آزادسازی قطعی پنج هزار طالب زندانی بگذرند و همچنان خشونت‌ها را تا حدی کاهش بدهند.

اما اگر عربستان سعودی نیز وارد بازی شده باشد، بعید به نظر می‌رسد که به این زودی نمایندگان دو طرف درگیر در افغانستان را پشت میزهای مذاکره ببینیم.