پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، که با شرکت کشورهای اروپایی و بدون حضور ایالات متحده صورت گرفت، عباس عراقچی، معاون امور سیاسی وزارت امور خارجه ایران، نتایج این گردهمایی را گامی به سوی پیشرفت دانست ولی تصمیمات این نشست را با توجه به وضعیت آشفته کنونی، ناکافی خواند. وی گفت مهم‌ترین اقدام این نشست، بحث در مورد ساز و کار حمایت از مبادلات تجاری با ایران (اینس‌تکس) بود اما لازم است ابعاد کانال مالی مورد بحث بیشتر بررسی شود تا عرصه تبادلات تجاری و نفتی را نیز شامل شود.
اما آنچه در این زمینه مایه نگرانی مقامات ایرانی، از جمله محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران شده است، مسئله ابعاد احتمالی کانال مالی مطرح شده از سوی کشورهای اروپایی است که ممکن است تبدیل به همان مکانیسمی شود که در گذشته به عنوان (نفت مقابل غذا) برای رژِیم صدام حسین پیشنهاد شده بود. البته پذیرش این روند، اعتراف به شکست در برابر فشار‌های ایالات متحده به شمار می‌رود. به ویژه این که در این طرح مالی، هیچ اشاره‌ای به موضوع فروش نفت و یا سایر معاملات تجاری ایران نشده است.
تهران معتقد است که اقدام حسن نیت اروپا برای راه اندازی مکانیسم کانال مالی و تجارت، با تأخیر زیاد و پس از گذشت بیش از یک سال از تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از برجام صورت گرفته است. اروپا زمانی در صدد اجرای این مکانیسم برآمد که ایران تعهدات خود را نسبت به برجام و بویژه در مورد بندهای ۲۶ و ۳۶ توافقنامه هسته‌ای، مبنی بر عدم افزایش میزان غنی سازی اورانیوم و تولید آب سنگین، کاهش داد.
در پایان نشست وین، عباس عراقچی از ابراز نظر در مورد نتیجه نشست خودداری کرد و گفت پس از بازگشت هیأت ایرانی به تهران و ارائه گزارش به مسئولان کشور، ایران موضع‌گیری خود را نسبت به این نشست، اعلام خواهد کرد. البته دولت رئیس جمهور روحانی نمی‌تواند بدون رایزنی و موافقت رهبر ایران، در مورد برجام تصمیمی بگیرد به ویژه این که آیت‌الله خامنه‌ای مکانیسم مالی اروپا را به یک شوخی تلخ توصیف کرده است.
اعلام موافقت با اجرای مکانیسم مالی از سوی هلگا اشمید، معاون فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، منجر به اوج‌گیری بحث و جدال میان جناح‌های مختلف حکومت ایران و تشدید اختلافات داخلی شده است. اصلاح‌طلبان خواستار بهره‌برداری از این مکانیسم هستند و آن را گامی در راستای بازنگری تصمیم «کاهش تعهدات هسته‌ای» و بازگشت به برجام می‌دانند که می‌تواند عامل موثری برای پایان رویارویی با ایالات متحده باشد. اما جناح‌های تندرو، مخالف این دیدگاه هستند و می‌گویند اصلاح طلبان قصد دارند، این مسئله را به عنوان ابزاری در خدمت برنامه‌های انتخابات آینده مجلس در سال ۲۰۲۰ قرار دهند. جناح‌های تندرو تأکید دارند که احزاب سیاسی که به عنوان اصلاح‌طلب شناخته می‌شوند برای سر و سامان دادن به برخی مسایل سیاسی و حزبی، دست به هر اقدامی می‌زنند و منافع ملی را به مخاطره می‌اندازند.
جناح‌های تندرو عقیده دارند که ایران باید از یک موضع‌گیری قوی صحبت کند و تصمیم شورای عالی امنیت در مورد کاهش تعهدات هسته‌ای را به اجرا در آورد، بلکه آمادگی برای مرحله بعدی کاهش تعهدات که از هفتم ماه ژوئیه آغاز می‌شود را داشته باشد. ممکن است در مرحله بعدی، غنی سازی اورانیوم تا مرز ۲۰ درصد افزایش یابد، مسئله‌ای که نیازمند نصب سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری است. در صورت عدم اقدام کشورهای امضا کننده برجام برای شکستن تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا، ایران می‌تواند از مازاد اورانیوم غنی شده در سطح پایین (۳.۶۷) استفاده کند.
به نظر می‌رسد که نتایج نشست وین به جای این که سهولتی برای دولت ایران فراهم کرده باشد، چالش‌های بیشتری سر راه دولت حسن روحانی قرار داده است. تقاضای ایران برای گسترش عرصه مکانیسم مالی اروپا در بخش‌های نفت و تجارت بین‌المللی و همچنین محکومیت تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، فشارها را بر دولت حسن روحانی افزایش می‌دهد. واکنش شدید گروه‌های تندرو در برابر نتایج نشست وین می‌تواند دستگاه دیپلماسی ایران را در محاصره درخواست‌های غیر قابل پذیرش، همچون لغو کامل تحریم‌های اقتصادی، مالی و تجاری قرار دهد که سرانجام منجر به خروج کامل ایران از توافقات برجام شود.
بدین‌ترتیب، برای رئیس جمهور ایران دشورا خواهد بود تا طرحی را بپذیرد که نه تنها پاسخ‌گوی درخواست‌های ایران نیست، بلکه دولت ایران را در شرایطی شبیه به وضعیت رژِیم صدام حسین پس از شکست در جنگ خلیج فارس قرار می‌دهد.
بنابراین، حسن روحانی دو گزینه متفاوت پیش رو دارد، یا به دنبال تصمیم شورای عالی امنیت ملی و تأمین منافع ملی رفته و اجازه ندهد تا موضع‌گیری ایران در برابر جامعه جهانی به انتقاد گرفته شود و یا این‌که برای بیرون رفت از بن‌بست کنونی، گامی فراتر از سیاست‌های استراتژیک باز دارنده ایران بردارد.
میزان آشفتگی و سراسیمگی ایران از نشست وین را مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد به خوبی تعبیر کرده و گفته است که اینس‌تکس همچون ماشینی بسیار زیبا اما بدون بنزین است و پاسخ‌گوی وضعیت کنونی ایران نیست.
آیا سفر امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه به تهران که تاریخ آن هنوز مشخص نشده است، تلاشی از سوی کشورهای اروپایی برای متقاعد کردن ایران به کاهش میزان شرط و شروط گفتگو با ایالات متحده است، تا دو طرف ایران و آمریکا را سر میز مذاکره بنشاند؟ البته رئیس جمهور فرانسه گفته است در صورت نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران، اروپا قصد ندارد با پیروی از آمریکا، تحریم‌های فوری را علیه ایران اعمال کند.
مکرون اضافه کرد که اروپا نمی‌خواهد مستقیما به سمت تحریم‌ها برود بلکه تلاش می‌کند برجام به صورت کامل به اجرا گذاشته شود و حتی در صورت نقض توافقنامه از سوی ایران، اتحادیه اروپا این مسئله را با وزیر امور خارجه ایران بحث خواهد کرد. امانوئل مکرون گفت امیدوار است این موضع‌گیری‌ها، رهبران ایران را به ادامه گفتگوها تشویق کند.
