با گذشت بیش از ۱۰ روز از آغاز درگیری‌های مسلحانه در اطراف منطقه مورد مناقشه قره‌باغ میان ارمنستان و آذربایجان و با انتشار خبرهای پی‌در‌پی در مورد حمایت ترکیه از ارتش آذربایجان، حوادث ناگوار نسل‌کشی ارمنی‌ها و فرار اجداد ارمنی‌های سوریه از قتل عامی که در جریان جنگ جهانی اول منجر به کشته شدن یک و نیم میلیون ارمنی به دست سپاه امپراتوری عثمانی شد، در خاطره ارمنی‌های سوریه تازه شده است.

در حالی‌که جامعه بین‌المللی به این نسل‌کشی اعتراف کرده است، اما ترکیه نه‌تنها از پذیرفتن آن خودداری کرده بلکه سعی می‌کند علیرغم تأیید این نسل‌کشی توسط انجمن بین‌المللی ضد نسل‌کشی در سال ۱۹۹۷، با وارد کردن فشار بر کشورهای مختلف، این پرونده را برای همیش ببندد. با این وجود و طبق گفته هاکوپ یعقوبیان، کارشناس تاریخ ارامنه، استانبول از آغاز قرن گذشته تا کنون پیوسته در تلاش برای برهم زدن آرامش زندگی ارمنی‌ها است.

یعقوبیان، در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: "حضور ارامنه در سوریه به دلیل فرار آن‌ها از قتل‌عام بود و پس از ورود به سوریه در شهرهای مختلف این کشور از جمله در شمال حلب و در شهر "کسب" که اکثریت جمعیت آن را ارامنه تشکیل می‌دهند، مستقر شدند."

در مقابل، ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه، در واکنش به این اظهارات، گفت: "کسانی که سعی می‌کنند با استفاده از ترویج دروغ نسل‌کشی ارمنی‌ها، به ترکیه آسیب برسانند، در فرجام با ناامیدی روبه‌رو خواهند شد." قابل ذکر است که ابراهیم کالین این سخنان را همزمان با بزرگداشت نسل‌کشی ارامنه در ۲۴ ماه آوریل گذشته ایراد کرد. وی افزود: "ادعاهای مربوط به نسل‌کشی ارمنی‌ها، همه ساله در همین روز توسط لابی‌های ارمنی در تعدادی از کشورها تکرار می شود."

وی خاطرنشان کرد که "تصمیم مهاجرت و انتقال که در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵، اتخاذ شد با توجه به شرایط ویرانگر و تکان دهنده جنگ جهانی اول بود و این تصمیم هرگز برای از بین بردن ارمنی‌ها که به عنوان یک ملت وفادار توصیف می‌شدند، صورت نگرفته است."

از سوی دیگر، یعقوبیان با اشاره به شهروندان ارمنی سوریه، گفت: "ارمنی ها ۲ درصد از جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند و تعداد آنها در حال حاضر در حدود صد هزار نفر تخمین زده می‌شود، اما شمار آنها به دلیل آشفتگی‌های ناشی از جنگ ۹ ساله در سوریه و مهاجرت برخی از جوانان به سرزمین مادری آنها (ارمنستان)، در حال کاهش است."  وی افزود: قتل عام ارمنی‌ها که به عنوان بزرگترین نسل‌کشی در اوایل عصر مدرن پنداشته می‌شود، تنها به دلیل پاکسازی قومی نبود، زیرا ارمنی‌ها افزون بر تحمل فاجعه مهاجرت تحمیلی، در مسیر فرار از ارمنستان با چالش‌های متعدد دیگری همچون غارت، تجاوز، گرسنگی و تشنگی روبه‌رو شدند و شدت این دشواری‌ها باعث از بین رفتن تعداد بسیاری از آن‌ها شد.

البته آثار این فاجعه را می‌توان در منطقه دیر الزور در شمال شرقی سوریه، شهری که ارامنه هنگام فرار از نسل‌کشی از طریق آن در جست‌وجوی یافتن زندگی جدید بودند، یافت. هاروت دریان، یک شهروند ۸۰ ساله ارمنی سوریه می‌گوید در گذشته موزه وجود داشت که در آن اسکلت‌ها و جمجم‌هایی متعلق به ارمنی‌های که در بیابان جان خود را از دست داده بودند، نگهداری می‌شد.

ناظران ارمنی سوریه معتقدند که گروه‌های مسلح سیتزه‌جو دست به تخریب این موزه زدند و بعید نیست که این اقدام به دستور ترکیه برای پنهان کردن واقعیت حوادث صورت گرفته باشد.

آن‌چه امروز در ناگورنو قره‌باغ اتفاق می‌افتد، ارمنی‌های سوریه را به شدت متأثر کرده است و جنبش همبستگی با ارامنه که توسط گروه گسترده از مردم سوریه، به ویژه هواداران دولت سوریه تشکیل شده است سعی دارد در عمل، اقدامی را برای همدردی با جامعه ارمنی اتخاذ کند. از آن‌جا که ترکیه از آذربایجان حمایت می‌کند، وفاداران رژیم سوریه همیشه سیاست‌های توسعه‌طلبانه ترکیه در قبال سوریه و کشورهای عربی را مورد انتقاد قرار داده و حمایت آنکارا از باکو و اعزام مزدوران جنگی سوریه به نبرد قره‌باغ را به شدت نکوهش می‌کنند.

پس از افزایش درگیری و شدت جنگ در ارمنستان، ارمنی‌های سوریه که نگران اوضاع هستند، در چند روز گذشته سعی می‌کنند بیشتر از پیش با خانواده‌های خود در ارمنستان وارد تماس ‌شوند تا از سلامتی آنها اطمینان پیدا کنند.

از سوی دیگر، مردم سوریه نمی‌توانند، ویژگی و مهارت ارمنی‌ها را در کشور خود فراموش کنند، زیرا آنها علاوه بر کاردانی در زمینه‌های علمی و پزشکی، عکاسی و مکانیک ماشین آلات، در عرصه‌های صنعت و کسب و کار نیز همواره پیشتاز بودند و ساکنان شهر حلب، این واقعیت را به خوبی درک می‌کنند. در نخستین پروازی که پس از گشایش مجدد فرودگاه دمشق به ایروان انجام شد، ارمنی‌های سوریه برای یاری رساندن به خانواده‌های خود عازم ارمنستان شدند. آنا، یک دختر ارمنی سوریه در مورد همکاری دوستانش در حلب، گفت: "یکی از دوستان من که به عنوان پزشک کار می‌کند در ارائه کمک‌های پزشکی سهم قابل ذکری گرفت." وی افزود: "ما باید در تلاش برای حمایت از مردم خود در قره‌باغ باشیم، در غیر این صورت نابودی ارمنی‌ها ادامه خواهد یافت،  اما ما از این بیش به تداوم این اقدام اجازه نخواهیم داد."

در حالی‌که ارمنی‌ها به صورت عموم بدین باورند که آن‌چه در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ اتفاق می‌افتد، ادامه نسل‌کشی ارامنه است، اما نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در یک صحبت تلویزیونی اعلام کرد که "آنچه ترکیه انجام می‌دهد بخشی از ادامه نسل‌کشی ارامنه و تلاش برای بازگرداندن امپراتوری عثمانی است."

از سوی دیگر، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در مصاحبه تلویزیونی که در پنجم ماه اکتبر جاری داشت، از میانجی‌گری "گروه مینسک" که شامل روسیه، آمریکا و فرانسه است و سعی می‌کند به درگیری‌های قره‌باغ پایان دهد، انتقاد کرده و حمایت کشورش از آذربایجان را به عنوان "مبارزه برای آزادسازی سرزمین های اشغالی آذربایجان" توصیف کرد. اردوغان افزود: "حمایت از آذربایجان وظیفه هر کشور عزتمند است."

البته به دنبال شدت گرفتن جنگ در منطقه عمدتا ارمنی‌نشین قره‌باغ که تحت کنترل ایروان است و باکو آن را بخشی از سرزمین خود می‌داند که توسط کشور دیگری اشغال شده است، همه در انتظار تلاش‌های جامعه جهانی به منظور دستیابی به آتش‌بس و پایان دادن به جنگ ویرانگر کنونی هستند.