با دنبال کردن شبکه‌های اجتماعی در دو هفته اخیر چنین تصور می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که دوره ریاست وی در حال پایان یافتن است و جو بایدن، جانشین منتخب وی، مشتاقانه دیدگاه‌ها و اظهارنظرهای اعراب، به ويژه شهروندان عربستان سعودی که در حساب‌های کاربری آنها در شبکه تویتر منتشر می‌شود را به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهند.

در حالی‌که واقعیت اوضاع، خلاف این تصور است و نگرانی که به آن دامن زده می‌شود ناشی از اغراق در همسویی غیرمنطقی برخی از تحلیلگران و ناظران و تعصب ناسنجیده از نتایج این نظرات است، به گونه‌ای که انگار در حال تماشای مسابقه فوتبال هستیم.

در واقع، پرسش مهم و مناسب این است که پیروزی بایدن برای خاورمیانه و کشورهای حوزه خلیج فارس به چه معنا است و اگر ترامپ برای چهار سال دیگر در کاخ سفید بماند چه می‌شود؟

هرچند پاسخ به پرسش مزبور بایستی در تحلیل‌ها و اظهارنظرهای چند روز گذشته ارائه می‌شد، اما با تأسف که منطق و عقلانیت در تلاطم صف‌آرایی‌ها و گزاف‌گویی‌ها ناپدید شد. اما حقیقت ماجرا این است که اغراق، ارعاب و تصویری که از جو بایدن در این دیدگاه‌ها ارائه شد چنین نشان می‌دهد که جود بایدن به محض رسیدن به قدرت و ورود به کاخ سفید، در اولین روز برای حمله به عربستان سعودی، مصر و برخی دیگر از کشورها، جلسات اضطراری را برگزار خواهد کرد.

افزون بر آن بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی برداشت عمیقی از اوضاع نداشته و فرصتی برای ژرف‌اندیشی ندارند و برداشت آنها از چگونگی اوضاع متکی به دیدگاه‌های (موافق یا مخالف) افرادی است که به آنها اعتماد دارند و فراتر از آن به مطالعه و کنکاش نمی‌پردازند.

اظهار نظرهای اغراق آمیز درباره سیاست‌های رئیس جمهور منتخب در قبال خاورمیانه چیزی نیست جز یک سناریوی تکراری مشابه به آنچه در زمان روی‌کار آمدن ترامپ اتفاق افتاد، در آن زمان، برخی ورود ترامپ به کاخ سفید را به عنوان کابوس وحشتناکی برای کشورهای خاورمیانه به ویژه برای عربستان سعودی به تصویر کشیدند. اما او برخلاف پیش‌داوری‌ها، ریاض را به عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی خود انتخاب کرد و به‌رغم استفاده از اظهارات ناپسندی که هیچ کس از آن در امان نبود، به متحد نزدیکی برای عربستان سعودی تبدیل شد و فشار حداکثری را علیه ایران اعمال کرد.

بایدن که به تازگی انتخاب شده است، رئیس‌جمهور بدی نخواهد بود، او با تحولات و چالش‌های جهان عرب آشنا است و کشورهای عربی نیز او را به خوبی می‌شناسند. بایدن ۸ سال به عنوان معاون رئیس‌جمهور باراک اوباما خدمت کرد و با بسیاری از مقامات کشورهای خلیج فارس روابط خوبی دارد، افزون بر آن، بایدن اولویت‌های متعددی از جمله خصومت با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه دارد که ممکن است مورد توجه کشورهای عربی قرار گیرد.

موضع سخت‌گیرانه کامالا هریس، معاون جو بایدن نسبت به ایران و همسویی وی با اسرائیل که می‌تواند برای دولت ایران آسیب‌رسان باشد، ویژگی قابل ذکر دیگری است.

البته سخنرانی معروف بایدن، كه سه سال پیش در کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل (آیپک) ایراد کرد، شاهدی بر این مدعا است، زیرا وی افزون بر لزوم گسترش روابط میان واشنگتن و تل‌آویو، تهران را تهدید کرد و رفتارهای آن را تروریستی خواند. علاوه بر آن، بایدن در سخنرانی خود اشاره به تأمین مالی حزب‌الله توسط تهران کرد.

تردیدی نیست که در رزوها، هفته‌ها و ماه‌های پیش‌رو و حتی طی چهار سال آینده، در مورد حقوق بشر، حقوق زنان و سایر آزادی‌ها صحبت‌های بسیاری مطرح می‌شود، اما این امر بخش اساسی از ساختار گفتمان حزب دموکرات را تشکیل می‌دهد، بنابراین، هیچ کس نمی‌تواند خلاف آن را انتظار داشته باشد. در همین راستا، یکی از دوستان به من گفت که اعراب نباید از تکرار انتقادات بایدن یا هریس شکایت داشته باشند، زیرا نبود این گونه انتقادها یک تصور غیر ممکن است و به این می‌ماند که نمازگزاران مسلمان در روز جمعه از حضور در مساجد خودداری کنند، افزون بر آن‌که شرایط امروز با ده سال پیش به هیچ صورتی قابل مقایسه نیست.

اوباما در دوره ریاست جمهوری هشت ساله خود از گزینه فشار علیه دولت‌های عربی استفاده می‌کرد و در جریان به اصطلاح «بهار عربی» به حمایت از اخوان‌المسلمین پرداخت و پیوسته در مورد حقوق و آزادی‌ها اظهارنظر می‌کرد. علاوه بر آن، هیلاری کلینتون، وزیر امورخارجه دولت اوباما همواره در مورد حقوق زنان در عربستان سعودی اظهارات آتشینی داشت. در حالی‌که امروز اخوان‌المسلمین به تاریخ پیوسته و به عنوان یک گروه «تروریستی» طبقه‌بندی شده و زنان در کشورهای عربی، به ویژه در عربستان سعودی نسبت به هر زمان دیگری به حقوق و آزادی‌های بسیاری دست یافته‌اند.

با این حال، برخی فراموش کرده‌اند که بایدن تنها مقام ارشدی در تیم اوباما بود که در حوادث و تظاهرات ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱، مخالف سرنگونی حسنی مبارک بود. در آن زمان همه در کاخ سفید خواستار برکناری رئیس‌جمهوری مصر بودند، اما بایدن گرایشی به این اقدام نداشت و تأکید می‌کرد که مصر متحد قدرتمند واشنگتن در منطقه است.

در حالی‌که اوباما با نزدیکی به ایران و هموار کردن مسیر گسترش نفوذ آن کشور در عراق، سوریه، لبنان و یمن، سعی می‌کرد حمایت لجستیکی نیروهای عربستان سعودی در یمن را متوقف کند و انتقادات نسبت به عملیات نظامی در یمن به شدت افزایش یافته بود، اما عربستان سعودی و آمریکا بزرگترین قرادادهای تسلیحاتی را در دوره ریاست جمهوری اوباما به امضا رساندند.

البته دگرگونی‌های اخیر، رئیس‌جمهور منتخب را وادار به تعامل و رسیدگی به تحولات کنونی می‌کند، افزون بر آن‌که ایران نه‌تنها تهدید بزرگی تلقی نشده بلکه نزدیکی میان دولت جدید آمریکا و تهران، با درنظرداشت همسویی و همگرایی کامالا هریس با اسرائیل، هرگز نمی‌تواند نگران‌کننده باشد، زیرا موضع این کشور با مواضع عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین در جلوگیری از اقدامات تهدیدآمیز ایران و توسعه‌طلبی‌های آن در منطقه همسویی و هماهنگی دارد.

حتی اگر رئیس جمهور جدید در صدد بازگشت به توافقنامه هسته‌ای با ایران باشد، کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌توانند بخشی از مذاکرات باشند و با توجه به این‌که عمان میزبان مذاکرات محرمانه میان واشنگتن و تهران بود، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از اعلام خبر گفت‌وگو میان دوطرف شگفت‌زده نخواهند شد.

البته در این میان، برنده و بازنده مشخصی وجود ندارد و اظهارات دوره کارزارهای انتخاباتی، یک نقشه راه نیست که جزئیات آن به طور کامل در عمل پیاده شود. بایدن چالش‌های بزرگ بسیاری همچون از بین بردن بیماری همه‌گیر کرونا، برون‌رفت از مشکلات اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری پیش رو دارد که در گام نخست باید به آنها بپردازد.

افزون بر آن، مقابله با قدرت روزافزون چین و روسیه و بحران‌های خاورمیانه، پرونده‌های دیگری است که بایدن ناگزیر است به آنها توجه کند. در واقع، رئیس جمهور جدید لیست طولانی از مسائل داخلی و خارجی پیش رو دارد که باید رسیدگی به آنها را در قدم اول با درنظرداشت منافع آمریکا و در گام بعدی با نگرش به منافع متحدان واشنگتن در اولویت قرار دهد.

اگر صف‌آرایی‌ها جنون آمیز شبکه‌های اجتماعی پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پس از آن اندکی مورد مطالعه قرار گیرد، چنین به نظر می‌رسد که جهان به صورت کل در ایالات متحده و منطقه خلیج فارس خلاصه می‌شود و موضوع دیگری در جهان وجود ندارد.

البته این واقعیت تلخی است که بسیاری از ما نمی‌توانیم فراتر از آن را ببینم.