سخت است که بابت خبر تولید واکسن کرونا از سوی شرکت داروسازی فایزر هیجان‌زده نشد. تاکنون همه‌گیری مثل جنگی یک‌طرفه بوده است و ما طرف بازنده بوده‌ایم. در این اوضاع و احوال، این تحول خبر نویدبخشی است. 

برای یک بار هم که شده، به نظر می‌رسد این بار دولت [بریتانیا] از قبل برنامه‌ریزی کرده است و ۳۰ میلیون دوز این واکسن جدید را سفارش داده است. 

تا این‌جای داستان همه چیز خوب است. اما از این‌جای داستان است که جزئیات در معرض چشم قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، این ۳۰ میلیون دوز ۳۰ میلیون نفر را درمان نمی‌کند، زیرا واکسن باید در دو دوز تجویز شود. بنابراین ۳۰ میلیون دوز برای درمان ۱۵ میلیون نفر کافی خواهد بود. بدیهی است این که چه کسی در اولویت دریافت واکسن باشد یا نباشد، تصمیم دشواری است. اگرچه اولویت‌بندی برخی گروه‌ها مانند پزشکان و پرستاران و افراد آسیب‌پذیر امری بدیهی به نظر می‌رسد، اما در این مرحله هیچ تضمینی وجود ندارد. 

فایزر می‌گوید نتایج فاز سوم آزمایش نشان می‌دهد که واکسن ۹۰ درصد موثر است. گرچه این رقم قابل‌توجهی است اما در عین حال بدان معناست که واکسن قادر نیست برای ده درصد افراد ایمنی فراهم کند. اگر می‌دانستیم که واکسن در میان چه افرادی اثرگذاری ندارد، می‌توانستیم سه میلیون دوز صرفه‌جویی کنیم و از ایجاد امید کاذب برای آن گروه جلوگیری کنیم. مشکل این است که نمی‌دانیم واکسن فایزر به چه کسانی پاسخ می‌دهد یا نمی‌دهد. با این حال، خبر خوب این است که واکسن میان آفریقایی‌تبارها و دیگر اقلیت‌های قومی پاسخ می‌دهد. 

هیچ یک از ما آن آدم «میانه» که در مطالعه فرض شده است، نیستیم. بنابراین حتی اگر متغیرهای اساسی جمعیتی مانند سن یا جنسیت را نیز به حساب آوریم، احتمالاً تفاوت‌هایی در نحوه پاسخگویی دستگاه ایمنی افراد مختلف به این واکسن وجود خواهد داشت. امیدوارم که فایزر نه تنها این داده‌ها را در اختیار داشته باشد، بلکه آن‌ها را در دسترس محققان نیز قرار دهد. اما این شرکت داروسازی هیچ گونه تعهدی به انجام این کار ندارد. به یاد داشته باشید، این یک پروژه تجاری از سوی یک شرکت سهامی است، نه یک پروژه غیرانتفاعی.

همان طور که می‌توانید تصور کنید، تدارکات عملی برای تهیه و توزیع این واکسن چالش‌برانگیز خواهد بود. دارو باید در دمای منفی ۸۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود. این نوع امکاناتی نیست که در بسیاری از مطب‌ها وجود داشته باشد. همچنین چالش‌هایی برای تولید این واکسن در مقیاس بزرگ وجود خواهد داشت. به این اضافه کنید که ما [بریتانیا] تنها کشوری نیستیم که برای تامین دوزهای کافی واکسن در سطح جهان رقابت می‌کنیم. بسیار مهم است که بتوانیم  دوزهای بیشتری علاوه بر۳۰ میلیون دوز اولیه را برای واکسیناسیون همه جمعیت تهیه کنیم. 

این واکسن در دو دوز با فاصله سه هفته تجویز می‌شود. رعایت این موارد نیز چالش‌برانگیز خواهد بود، زیرا افراد بعضاً قرار ملاقات خود را فراموش می‌کنند یا در مورد نیاز به دوز دوم دچار بدفهمی هستند. مطابق آن چه «اثر هاثرون» خوانده می‌شود، افراد در آزمایش‌های تحقیقاتی و در زندگی واقعی رفتار متفاوتی دارند. 

خوشبختانه، دولت نیروی کار مورد نیاز برای توزیع این واکسن را تخصیص داده است. با این حال، این‌ها کارمندان جدید اضافی نیستند. پرستاران پزشکانی که به کار واکسیناسیون مشغول خواهند شد، از همین کادر موجود هستند. 

ما نمی‌دانیم این واکسن برای چه مدت زمان مصونیت ایجاد خواهد کرد. فاز سوم آزمایش ایمنی را تا ۲۸ روز بررسی کرده است. واضح است که اگر توانایی واکسن به همان مدت زمان محدود باشد، اثرگذاری آن محدود خواهد بود. 

فایزر از بیش از ۴۰ هزار نفر داوطلب در آزمایش خود بهره‌برداری کرده است. این رقم بالایی به نظر می‌رسد. اما وقتی واکسیناسیون در جمعیت بزرگ‌تر به اجرا درآید، عوارض جانبی متعددی ممکن است ظاهر شود و برخی را به این نتیجه برساند که واکسن در مجموع ارزش عوارض جانبی‌اش را ندارد. یک گروه واضح زنان باردار هستند که به ندرت در چنین آزمایش‌هایی شرکت می‌کنند اما نیازشان به ایمنی در برابر ویروس کمتر از بقیه نیست. 

بدون شک، وقت آن رسیده است که در رابطه با کرونا خبرهای خوبی بشنویم و حداقل یک سلاح برای شکست آن در چنته داشته باشیم. اما واکسن فایزر بازی را زیرورو نخواهد کرد و در کنار آن هنور باید اقدامات دیگری را انجام دهیم. 

جالب است که ما اینک موفق به تولید واکسن شده‌ایم، اما نتوانسته‌ایم قبل از آن، در کار مقدماتی‌تر برپایی یک سامانه ردیابی و آزمایش موفقیت حاصل کنیم. 

یان همیلتون دانشیار علم اعتیاد در دانشگاه یورک است.