خبرهای دانشگاه آکسفورد روز دوشنبه که واکسن ویروس کرونا را اثربخش دانسته بود مورد استقبال گسترده قرار گرفت ولی با گزارش دو سری آمار متفاوت از نتایج آزمایش‌ها، موجبات سردرگمی آگاهان را فراهم آورده است. 

اثربخشی این واکسن در مجموع ۷۰ درصد اعلام شد، ولی این عدد از دو فرآیند مجزا به دست آمد که می‌خواست عملکرد واکسن را وقتی با دوزهای مختلف تزریق می‌شود مورد آزمایش قرار دهد. 

زمانی که داوطلبان دو دوز کامل واکسن را دریافت کردند، این دارو، که متشکل از ویروس سرماخوردگی شامپانزه است، با نرخ اثربخشی ۶۲ درصد قادر به جلوگیری از ابتلا به بیماری بود. 

ولی هنگامی که به شرکت‌کنندگان یک نیم‌دوز دیگر دادند و پس از چند هفته یک دوز کامل دادند، اثربخشی آن به شدت افزایش یافت و به ۹۰ درصد رسید. 

چگونه ممکن است دوز پایین‌تر اثربخشی بیشتری داشته باشد؟ 

پروفسور اندرو پولاند، مدیر گروه واکسن آکسفورد و محقق ارشد آزمایش واکسن آکسفورد، توضیح می‌دهد: «از این لحاظ که سیستم ایمنی چگونه واکنش نشان می‌دهد، گمان ما این است که با دادن دوز کمتر در اولین تزریق، ما در واقع داریم سیستم ایمنی راه می‌اندازیم و آن را وادار می‌کنیم واکنش بهتری از خود نشان دهد. 

آن چه ما در حال حاضر نمی‌دانیم این است که آیا تفاوت در واکنش، جنبه کیفی دارد یا کمی و این چیزی است که قصد داریم طی هفته‌های آینده مورد مطالعه قرار دهیم. ما از قبل کارهایی را برای رسیدن به پاسخ بعضی از این سؤالات آغاز کرده‌ایم و جزئیات این نتایج فقط چند روزی است که روشن شده است.» 

وی افزود: «رسیدن به چنین نتیجه‌ای اصلا عجیب نیست. بهترین گواهی که نشان می‌دهد راه انداختن سیستم ایمنی جواب می‌دهد، نوزادانی هستند که در مقابل این موجودات مختلف بی‌اطلاع هستند. هنگام استفاده از واکسن روی نوزادان، اگر از دوزهای مختلف برای راه‌اندازی سیستم ایمنی استفاده کنیم، می‌توانیم نتیجه بهتر یا بدتر بگیریم.» 

پروفسور سارا گیلبرت، که تیمش واکسن جدیدی تولید کرده، افزود که تأثیر این کار می‌تواند بهتر باشد زیرا عملا همان کاری را می‌کند که بدن در مواجهه با بیماری انجام می‌دهد. 

او گفت: «کاری که ما سعی کردیم با این واکسن بکنیم این است که سیستم ایمنی را طوری فریب بدهیم که تصور کند بیماری خطرناکی وارد شده که باید واکنش نشان دهد ولی این کار را به شیوه‌ای بسیار کم‌خطر انجام دهد. بدین ترتیب ما واکنش سیستم ایمنی را به دست می‌آوریم و به حافظه سیستم ایمنی می‌رسیم و آن‌ها به قوت خود باقی می‌مانند تا وقتی بیماری خودش وارد عمل شود. 

به همین دلیل است که تزریق میزان اندکی واکسن برای شروع و سپس میزان بیشتر، سیستم ایمنی را بهتر وادار به واکنش می‌کند و پایدارترین مصونیت را به ما می‌دهد.» 

در مجموع، حدود ده هزار داوطلب دو دوز کامل واکسن گرفته‌اند و گروه کوچک‌تری، حدود سه هزار نفر، شیوه نیم‌دوز و سپس دوز کامل را امتحان کردند. 

پروفسور پولاند می‌گوید: «به رغم کم بودن تعداد این افراد، اطمینان ما بالاست.»

وی افزود: «این نتیجه هنوز هم بسیار درخشان است.» 

به گفته او نتایج و داده‌های بیشتر با جمع‌آوری آخرین آزمایش‌های پیش از ۴ نوامبر، طی چند هفته آینده به دست خواهد آمد. 

اثر دوز نیمه، مشکل زیادی را در تأمین واکسن برای آسترازنکا ایجاد نخواهد کرد. این شرکت اعلام کرد که می‌تواند زنجیره تأمین را برای هر دو گزینه تنظیم کند. 

در صورتی که واکسن نیم‌دوز گزینه ارجح باشد، میزان واکسنی که تا پایان سال جاری در دسترس بریتانیایی‌ها خواهد بود، از چهار میلیون دوز به هشت میلیون دوز، عملا دو برابر خواهد شد. 

دوز کامل واکسن تا ژانویه لازم نخواهد بود و آسترازنکا امیدوار است که بتواند تا پایان مارس ۴۰ میلیون دوز دیگر از این واکسن را آماده کند.