در جمعه‌ای که گذشت، رسانه‌های حکومتی ونزوئلا خبر از موفقیت این کشور در خودکفایی صنعتی در زمینه طراحی و ساخت هواپیما دادند.

فیلم‌ها و تصاویر پروازهای آزمایشی دو هواپیمای سبک و فوق‌سبک با نام سیمون بولیوار ۱۰۰ و ۲۰۰ به نمایش گذاشته شد. رسانه‌های حکومتی ونزوئلا  مدعی شدند هر دو هواپیما، به‌طور کاملا بومی در این کشور ساخته شده اند. اما چیزی که در این تصاویر دیده‌ می‌شد، هواپیمای سبک فجر-۳، طراحی و ساخته شده از سوی صنایع هوافضای فجر و هواپیمای ورزشی ایتالیایی رالی و مونتاژ شده به نام «فجر۲۰» در ایران‌ است.

یک منبع در سازمان هواپیمایی کشوری ایران اظهار کرد، این هواپیما به تازگی به ونزوئلا فروخته شده است و در حال انجام پروازهای آزمایشی در این کشور جهت دریافت مجوزهای پروازی است!

بر اساس اسناد و اطلاعات موجود، هواپیماهای فجر۳ و فجر۲۰ مورد نظر، در یکی از شش پرواز جنجال‌برانگیز اخیر شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم (ماهان ایر)، متعلق به سپاه پاسداران، از فرودگاه خمینی تهران به فرودگاه بین المللی سیمون بولیوار در شهر مایکتیا، واقع در نزدیکی کاراکاس منتقل شده است. پس از مونتاژ در تاسیسات شرکت هواپیمایی کانویاسا به عنوان هواپیماهای ونزوئلایی رونمایی شده‌اند.

هر دو مدل هواپیما در بازار هواپیماهای سبک و فوق‌سبک ایران موفق ظاهر نشده‌اند و در حقیقت مرجوعی هوانیروز ارتش و سازمان محیط‌زیست‌ هستند.

هواپیمای فجر۳ و رونمایی از آن به عنوان سیمون بولیوار ۱۰۰ در ونزوئلا

قدمت هواپیمای سبک فجر۳ که به عنوان هواپیمای بومی سیمون بولیوار ۱۰۰ در ونزوئلا رونمایی شده است، به سال ۱۳۷۰ باز‌ می‌گردد. در آن سال، شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر، وابسته به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح، فعالیت خود را به‌منظور استفاده از فناوری و مواد کامپوزیت یا مرکب، جهت ساخت هواپیمای سبک آغاز کرد. سپس، ساخت یک هواپیمای چهار نفره سبک با بدنه از جنس کامپوزیت آغاز شد.

در ابتدای کار، به مدت دو سال از تعداد محدودی از دانشمندان و کارشناسان خارجی استفاده شد. مهندسان هوافضای ایرانی نیز در این مدت از سوی همتایان خارجی خود آموزش دیدند.

تا پایان سال ۱۳۷۲، نخستین پیش‌نمونه هواپیمای فجر۳ تکمیل شد و در اواخر سال ۱۳۷۳ نخستین پرواز آزمایشی خود را انجام داد. پس از آن، مرحله اخذ گواهینامه استاندارد پرواز جهانی برای آن آغاز شد که به علت روابط محدود و سرد ایران و آمریکا تنها امکان دریافت استاندار JAR اروپا ممکن شد.

بعد از پنج سال، تاییدیه تشکیلات طراحی هواپیما بر اساس استاندارد جار۲۱ (JAR21) گرفته شد و در سال ۱۳۷۹ نیز گواهینامه تاییدیه طراحی، داده شد. سال ۱۳۸۱ گواهینامه تولید محدود هواپیما دریافت شد و در نهایت در سال ۱۳۸۵ پیش‌گواهینامه سازمان تولید را در ایران کسب کرد. به جز این گواهینامه‌های طراحی و تولید، گواهینامه آزمایش مقاومت سازه گواهینامه آزمایش ضدحریف و آزمایش دینامیکی صندلی هواپیما نیز بر اساس استاندارد جار23 (JAR23) سازمان هواپیمایی کشوری دریافت شد.

فروند اول تا سال ۱۳۸۵، ۵۲۰ ساعت پرواز بدون سانحه را ثبت کرد در حالی که سه فروند تولید شده دیگر در سال‌های ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۵، ۴۸۰ ساعت پرواز بدون سانحه را پشت سر گذاشتند. فروند پنجم نیز در سال ۱۳۸۶ تکمیل شد. در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۵، نخستین پرواز برد بلند با هواپیمای فجر۳، به مسافت ۱۱۷۰ کیلومتر، از جزیره کیش به فرودگاه نوشهر به مدت ۵ ساعت انجام شد.

عدم موفقیت فجر۳ در بازار هواپیماهای سبک در ایران

از نخستین پرواز هواپیمای فجر ۳ در ایران ۲۶ سال‌ می‌گذرد. از آن زمان تا به امروز، وزارت دفاع موفق به فروش تنها دو فروند از آنها به یک مشتری داخلی شده است. با وجود مخالفت بسیاری از افسران فنی و خلبان هوانیروز ارتش، در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۸۲، ۱۰ فروند هواپیمای فجر۳ از سوی هوانیروز به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح سفارش داده شد  تا در آینده جایگزین ناوگان هواپیماهای آموزشی فرسوده سسنا یو-۱۷آ، که قدمتشان به سال‌های اوایل دهه ۱۳۴۰ شمسی باز‌ می‌گشت، شوند. نخستین فجر۳، سال ۱۳۸۴ تحویل هوانیروز ارتش شد و تا سال ۱۳۸۶ مجموعا ۱۴۰ ساعت پرواز را ثبت کرد.

هواپیمای نخست به علت عیب‌های زیاد موتور لایکومینگ آمریکایی آن، به سازنده مرجوع شد و پس از تجهیز به موتور اتریشی روتکس ۹۱۴ و ملخ‌های هارتزل آلمانی، به همراه فروند دوم در سال ۱۳۹۱، تحویل هوانیروز ارتش شد. هر دو هواپیما، تا سال ۱۳۹۲، زمینگیر و بدون استفاده باقیماند. تا آن تاریخ، هوانیروز ارتش از ۵ فروند سسنا یو-۱۷آ برای آموزش خلبانان یگان بال ثابتش استفاده کرد. پس از، از رده خارج شدن ۵ فروند سسنای ۶۰ ساله فرسوده، از دو فروند فجر ۳ موجود، برای پر کردن ساعت خلبانان یگان بال ثابت استفاده شد.

دومین هواپیمای فجر۳ هوانیروز با شماره ۵۰۰۲-۶ به علت نقص فنی در ساعت ۱۹:۲۵ بعد از ظهر روز سه‌شنبه ۸ خرداد ۱۳۹۷، در منطقه وهن‌آباد رباط‌کریم سقوط کرد و خلبان آن سرهنگ دوم نادر کرد، و مهندس پرواز، سرگرد مهدی آرایی، کشته شدند و کروچیف هواپیما به شدت مجروح شد. صبح آن روز، این هواپیما در جریان یک ماموریت آموزشی، به علت نشت سوخت، مجبور به فرود اضطراری در فرودگاه خمینی شده بود و پس از رفع مشکل، این فرودگاه را ترک کرد. دقایقی پس از آن، به دلیل همان مشکل مشابه، اعلام وضعیت اضطراری کرد، اما پیش از رسیدن به فرودگاه به علت خاموش شدن موتور به زمین برخورد کرد.

پس از سقوط یک فروند باقیمانده در خدمت هوانیروز ارتش نیز زمینگیر شد و ۸ فروند دیگر نیز که در سال ۱۳۸۲ سفارش داده شده بودند، هرگز تحویل نشد. در مجموع، سه فروند فجر۳ دیگر، شامل یک پیش‌نمونه، در شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر موجود بودند که حال سر از ونزوئلا درآورده و به عنوان سیمون بولیوار ۱۰۰ با حرف اختصار  SIBO۱۰۰ رونمایی شده اند.

همه‌چیز درباره فجر۲۰ که به عنوان سیمون بولیوار ۲۰۰ معرفی شد

سال ۱۳۸۵، شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر، یک محصول دیگر را عنوان یک هواپیمای فوق سبک طراحی و ساخته شده در ایران، رونمایی کرد. این هواپیما فجر۲۰ نامیده شد. به عنوان یک هواپیمای دو نفره ورزشی، به قیمت ۶۰ میلیون تومان در آن زمان به بازار هواپیماهای فوق‌سبک عرضه شد اما هرگز موفق به جلب مشتری نشد. این هواپیما برخلاف ادعای مسئولان سازمان صنایع هوایی ایران، بومی نبوده بلکه یک هواپیمای فوق‌سبک بال بالا به نام رالی (Rally) مجهز به موتور پیستونی روتکس ۹۱۲ بود که به شکل کیت از یک سازنده هواپیماهای تفریحی و ورزشی ایتالیایی به نام استورم ایرکرافت (Storm Aircraft) در سال ۱۳۸۳ خریداری شد.

هواپیمای رالی مورد نظر، پس از مونتاژ در شرکت سازمان صنایع هوایی قدس (پهپادسازی ایران)، واقع در مجاورت تاسیسات شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر در شمال غربی فرودگاه مهرآباد، به مجموعه پروازی سپهر، متعلق به سپاه پاسداران منتقل شد و نخستین پروازهای آزمایشی آن در این مرکز، در تابستان سال ۱۳۸۴، صورت گرفت . پس از آن، شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر، این هواپیما را در نمایشگاه‌های مختلف همچون نمایشگاه هوایی کیش به عنوان یک محصول بومی به نمایش درآورد.

فجر۲۰های مرجوعی سازمان محیط‌زیست ایران سر از ونزوئلا درآورده‌اند

سال ۱۳۸۶، بر اساس یک قرارداد منعقد شده بین وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان محیط‌زیست، تعدادی بالگرد سبک و هواپیمای فوق‌سبک به این سازمان، جهت حفاظت از محیط‌زیست، جهت نظارت بر جنگل‌ها و مراتع طبیعی فروخته شد. شرکت هواپیماسازی ایران (هسا)، پیمانکار ساخت آنها شد و متعاقبا یک فروند بالگرد شاهد ۲۷۸ و چهار فروند هواپیمای فوق‌سبک، شامل فجر۲۰ و فجر۲۲، به این سازمان تحویل داد.

در نهایت، برنامه خرید ۱۷ فروند هواپیمای فوق‌سبک، لغو و همگی هواپیماها و بالگرد تحویلی به هسا، در آبان ۱۳۸۷ مرجوع شدند. علت این بود که مشخص‌ شد این هواپیماها به چند برابر قیمت، به فروش رسیده‌اند. سازمان محیط‌زیست متوجه شد دو فروند فجر۲۰ فروخته شده، در حقیقت دو فروند رالی ساخت ایتالیا بودند و دو فروند فجر ۲۲ تحویلی نیز در اصل هواپیماهای فوق سبک ایتالیایی ساوانا بودند. این چهار هواپیما از سوی سازمان صنایع هوایی، خریداری و در هسا و شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر، مونتاژ شده و پس از آن به چند برابر قیمت واقعی، به سازمان محیط‌زیست، به عنوان هواپیمای بومی فروخته شده بودند.

پس از مرجوع شدن دو فروند فجر۲۰ به شرکت صنایع هوایی و مواد ترکیبی فجر، این شرکت سال‌ها تلاش کرد تا آنها را با به نمایش درآوردن در نمایشگاه‌های هوایی، موفق به فروش آنها شود. اما پس از عدم موفقیت در ایران، این هواپیماها سرانجام از ونزوئلا سردرآورده‌اند و در آنجا به عنوان هواپیمای سیمون بولیوار ۲۰۰ با حرف اختصار SIBO200 رونمایی شده‌اند.

دلیل تلاش دولت مادورو برای معرفی فجر۳ و فجر۲۰ به عنوان هواپیماهای ونزوئلایی چیست؟

در تاریخ ۳۰ آبان ۱۳۹۹، در جریان یک کنفرانس خبری که به‌طور زنده از تلویزیون رسمی ونزوئلا پخش شد، نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد این کشور به زودی ساخت پهپادهای چند‌منظوره برای مصارف نظامی و غیرنظامی را در شرکت هوانوردی ملی این کشور، که در ماه فوریه سال جاری تاسیس شده است، آغاز خواهد کرد. بر اساس ماکت پهپاد به نمایش درآمده، در مقابل وی، آن چیزی نبود جز پهپاد رزمی مهاجر-۶ ساخت شرکت هسا. علاوه بر آن، نیکولاس مادورو ادعام کرد که کار ساخت هواپیما نیز در شرکت هوانوردی ملی این کشور آغاز شده است؛ هواپیماهایی که به عنوان سیمون بولیوار۱۰۰ و ۲۰۰ معرفی شدند اما مشخص شد که فجر۳ و فجر۲۰، ساخت ایران و ایتالیا هستند.

حکومت ونزوئلا، به علت اتخاذ سیاست‌های خارجی خصمانه علیه ایالات متحده آمریکا و متحدین غربی آن، در انزوای شدید بین‌المللی قرار داشته، با عقب‌ماندگی صنعتی در بسیاری از عرصه‌ها مواجه شده است. این امری است که موجب نارضایتی عمومی در میان شهروندان این کشور، که زمانی دارنده یکی از قوی‌ترین نیروهای هوایی در شمال آمریکا جنوبی بودند، شده است. در راستای کاهش نارضایتی عمومی و افزایش روحیه طرفداران حکومت مادورو، رسانه‌های این حکومت، همواره دست به رونمایی از دستاوردهایی علمی، صنعتی و نظامی جعلی زده‌اند؛ امری که بی‌شک از متحد اصلی این کشور، یعنی رژیم جمهوری اسلامی اقتباس شده است.

اکنون یک فروند هواپیمای سبک فجر۳ و یک فروند هواپیمای فوق‌سبک فجر۲۰، در حال گذراندن آزمایش‌های پروازی خود در ونزوئلا هستند. در صورت موفقیت، تمامی هواپیماهای مرجوعی هوانیروز و سازمان محیط‌زیست که بیش از ۱۰ سال است در انبارهای هسا، شرکت صنایع هوایی و مواد مرکب فجر در حال خاک‌خوردن هستند، به ونزوئلا فروخته شده و در آنجا به عنوان هواپیماهای ساخت این کشور، رونمایی خواهند شد.