واکسنی که دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا تولید کرده‌اند برای استفاده در بریتانیا تایید شد و حالا قرار است میلیون‌ها دوز از آن از روز دوشنبه در چهار کشور زیرمجموعه بریتانیا توزیع شود. با انتشار این خبر امید به مهار همه‌گیری در چند ماه آینده بیشتر شده است.

نتایج اولیه نشان داد اثرگذاری واکسن به میزان و ترتیب دوز‌های تزریق‌شده، بستگی دارد. بدین ترتیب سازمان تنظیم مقررات محصولات بهداشتی و دارویی مقرر کرد که دو دوز کامل از این واکسن تزریق شود.

سخنگوی وزارت خدمات اجتماعی و سلامت گفت: «امروز دولت به توصیه سازمان تنظیم مقررات محصولات بهداشتی و دارویی مجوز استفاده از واکسن کووید-۱۹ محصول مشترک دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا را صادر کرد. این مجوز پس از انجام آزمایش‌های بالینی دقیق و تحلیل کامل داده‌ها توسط متخصصان سازمان تنظیم مقررات محصولات بهداشتی و دارویی صادر شده است. آنان نتیجه گرفته‌اند که این واکسن واجد معیارهای سخت‌گیرانه ایمنی، کیفیت و اثرگذاری این سازمان هست.»

مت هنکاک، وزیر بهداشت هم گفت که خبر صدور این مجوز «خبر بسیار خوبی» است و «بریتانیا باید این نوآوری ملی را جشن بگیرد». بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، نیز گفت که بریتانیا «اکنون با حداکثر سرعت و ظرفیت، دست به کار تزریق واکسن می‌شود.»

نتایج حاصل از آزمایش‌های گسترده نشان می‌دهد این واکسن ۷۰/۴ درصد در پیشگیری از ابتلا به کووید-۱۹ موثر است. اثرگذاری واکسن در کسانی که دو دوز کامل از واکسن دریافت کرده بودند ۶۲ درصد بود اما در زیرگروه کوچکتری که اول نیم‌ دوز و سپس یک دوز دریافته کردند، به ۹۰ درصد رسید. طبق نتایج اعلام شده، در شرایطی که در فصل زمستان فشار بر امکانات سازمان ملی خدمات بهداشتی به بیشترین حد رسیده بود، هیچ‌کدام از داوطلبان دریافت واکسن، علایم شدید بیماری نشان ندادند و راهی بیمارستان نشدند.

توزیع این واکسن دوشنبه هفته آینده آغاز می‌شود و دولت امیدوار است بتواند تا اواسط ژانویه اولین دوز واکسن را به بیش از دو میلیون نفر از افراد حساس‌تر تزریق کند. دولت همچنین امیدوار است بتواند با استفاده از واکسن آکسفورد یا بایون‌تک-فایزر تا اواخر ماه آوریل همه افراد در معرض خطر را در برابر ویروس، واکسینه کند.

بریتانیا در مجموع ۱۰۰ میلیون دوز واکسن پیش‌خرید کرده است که برای تزریق به ۵۰ میلیون بریتانیایی کافی است. چهار میلیون دوز هم‌ اکنون تولید شده و بلافاصله آماده مصرف است.

مدت‌ها است که دولت بریتانیا واکسن آکسفورد را به علت قیمت کم و سهولت ذخیره‌سازی، از لوازم ضروری برای پایان دادن به این مرحله بحرانی شیوع کووید-۱۹ می‌داند. در مقایسه با واکسن بایون‌تک-فایزر که باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود و پیش از مصرف فقط چهار مرتبه امکان جابه‌جایی آن میان سردخانه‌ها وجود دارد، واکسن آکسفورد را می‌توان در دمای یخچال به مدت طولانی نگهداری کرد و آن را بارها جابه‌جا کرد. بدین ترتیب مقامات بهداشت و درمان می‌توانند فورا هزاران دوز واکسن به بیمارستان‌ها، مراکز تزریق عمومی و مطب‌ پزشکان عمومی در سراسر بریتانیا برسانند و مطمئن باشند مسایل فنی و حمل‌ونقلی بر سر راه اجرای طرح تزریق واکسن، مانعی ایجاد نخواهد کرد.

مایکل گو، رئیس دفتر نخست‌وزیری روز دوشنبه گفت که قرار است تزریق این واکسن باعث تسریع در روند رفع محدودیت‌هایی شود که از اوایل ماه جاری در واکنش به پیدایش نوع جدید ویروس در بریتانیا برقرار شده‌اند؛ اما این فقط در صورتی اتفاق می‌افتد که «این طرح طبق برنامه پیش برود».

در هر چهار کشور بریتانیا اقداماتی در دست اجرا است تا زمین‌های فوتبال، تالارهای اجتماعات و ورزشگاه‌ها را به مراکز عمومی تزریق واکسن تبدیل کنند و بتوانند هر هفته  تا دو میلیون نفر را واکسینه کنند. افرادی که واکسن آکسفورد یا فایزر-بایون‌تک (که اوایل ماه جاری مجوز گرفت) را دریافت می‌کنند، پس از تزریق اولین دوز تا ۱۲ هفته بعد باید  دوز دوم را تزریق کنند. هدف این است که اولین دوز تا حد ممکن به افراد بیشتری تزریق شود.

وزارت خدمات اجتماعی و سلامت اعلام کرد: «کارگروه مشترک واکسیناسیون و ایمن‌سازی پس از بررسی شواهد تزریق هردو واکسن فایزر-بایون‌تک و آکسفورد-آسترازنکا توصیه کرده است به جای آن که هر دو دوز را در کوتاهترین زمان به مردم تزریق کنیم بهتر است اولویت، تزریق اولین دوز به حداکثر تعداد افراد در معرض خطر باشد. در این صورت همه تا ۱۲ هفته بعد از اولین تزریق، دوز دوم را دریافت خواهند کرد. دومین دوز، فرایند تزریق را کامل می‌کند و برای ایجاد محافظت درازمدت‌تر لازم است. از امروز اولویت سازمان ملی خدمات بهداشتی و درمانی در سراسر بریتانیا این است که اولین دوز واکسن را به گروه‌های در معرض خطر تزریق کند. حالا که هر دو واکسن مجوز گرفته‌ است می‌توانیم به تعداد بیشتری از مردم که در معرض بیشترین خطر هستند تزریق کنیم تا از آنان در برابر بیماری محافظت شود و نرخ مرگ‌ومیر و بستری‌ را کاهش یابد.»

هفته پیش تونی بلر، نخست‌وزیر سابق گفت که در برنامه تزریق واکسن بریتانیا، با توجه به پیدایش نوع جدید ویروس کرونا، باید واکسن «هم تغییر کند و هم با سرعت بیشتری اجرا شود.» او در مطلبی که برای ایندیپندنت نوشت از تصمیم‌گیران خواست کل محموله واکسن‌های آسترازنکا-آکسفورد را برای تعداد هرچه بیشتری از مردم مصرف کنند تا در این فاصله واکسن برای تزریق دوز دوم تولید شود.

پروفسور دیوید سالیزبری، ناظر ایمن‌سازی وزارت خدمات اجتماعی و سلامت تا سال ۲۰۰۳، نیز این روش را تایید کرد. او گفت: «در شرایط فعلی، به‌شدت توصیه می‌کنم اولین دوز را به تعداد هرچه بیشتری از گروه‌های در معرض خطر تزریق کنید و وقتی همه را به این افراد تزریق کردید سراغ دوز دوم بروید.»

واکسن آکسفورد برگ برنده‌ای در مبارزه علیه کووید-۱۹ شناخته شده است اما بحث‌‌هایی که پیش آمد و بی‌نظمی آشکار در داده‌های آزمایشی این واکسن، باعث شد فرایند صدور مجوز برای آن کندتر شود. ماه پیش معلوم شد تزریق نیم دوز-یک‌ دوز که نرخ اثرگذاری واکسن را به ۹۰ درصد می‌رساند ابتدا کاملا تصادفی و به‌اشتباه روی داوطلبان بریتانیایی اجرا شده است. عوارض جانبی از جمله خستگی، سردرد یا بازودرد در داوطلبان از حد انتظار کمتر بود و بدین ترتیب متخصصان کشف کردند میزان تزریق دوز اشتباه بوده است. ماجرای این خطا بلافاصله به مجریان اطلاع داده شد اما آنان برنامه را تایید کردند و گفتند تزریق آزمایشی واکسن را با دوز‌های مختلف ادامه دهید.

داده‌های جداگانه نشان داد تزریق دو دوز کامل از واکسن فقط ۶۲ درصد اثرگذاری دارد. محققان هنوز به‌طور کامل به علت این اختلاف میان نتایج این دو حالت پی نبرده‌اند. همچنین در این که آیا واکسن را به تعداد کافی به افراد بالای ۵۵ سال تزریق کرده‌اند یا نه، تردیدهایی به وجود آمد که در نتیجه گفته شد ممکن است قابلیت ایجاد ایمنی لازم در میان گروه‌های آسیب‌پذیرتر را نداشته باشد.

پاسکال سوریوت، مدیرعامل آسترازنکا، در مصاحبه با ساندی تایمز چنین نگرانی‌هایی را بی‌مورد خواند و گفت که داده‌هایی که بعدا به دست سازمان تنظیم مقررات محصولات بهداشتی و دارویی رسید، نشان داد این واکسن می‌تواند همان ۹۵ درصد اثرگذاری را داشته باشد که واکسن‌های مدرنا و فایزر-بایون‌تک دارند. او گفت: «گمان داریم ترکیب کلیدی را یافته‌ایم، دیگر چگونگی رسیدن به اثرگذاری پس از تزریق دو دوز درست مانند باقی واکسن‌ها است.»

این داده‌ها هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است و هنوز معلوم نیست این واکسن بتواند از شیوع ویروس کووید-۱۹ جلوگیری کند؛ هرچند نشانه‌هایی دال بر این موضوع از مجموعه داده‌های اولیه به دست آمده است.

در طول اجرای مرحله سوم بررسی‌ها، هر هفته از مجموع ۶ هزار و ۶۳۸ داوطلب بریتانیایی، آزمایش مخاط گرفته شد تا اگر کسی بدون علایم مبتلا شده است نیز شناسایی شود. از این تعداد ۶۹ مورد چنین شرایطی داشتند که بیشترشان در گروه شاهد بودند (واکسن نزده بودند). بدین ترتیب محققان توانستند بفهمند این واکسن از ابتلای بدون علایم تا ۲۷ درصد پیشگیری می‌کند. پروفسور اندرو پلارد، مدیر گروه تحقیقات واکسن آکسفورد گفت که این موضوع باید بیشتر بررسی شود و هشدار داد این داده‌ها «به قدر کافی معتبر نیست» که بتوان بر اساس آن به شکل قطعی و محکم، ادعا کرد. او اوایل ماه جاری گفت: «هنوز برای اعلام قطعی نتایج این آزمایش‌ها زود است.»

آسترازنکا متعهد شده است در سال ۲۰۲۱، سه میلیارد دوز واکسن تولید کند. با توجه به شرایط آسان نگهداری، دسترسی فوری فقیرترین کشورها و آسیب‌پذیرترین اقشار جهان به این واکسن میسر است. این شرکت داروسازی واقع در بریتانیا می‌خواهد واکسن‌های خود را  به قیمت تمام شده به کشورهای درحال‌توسعه بفروشد.