سینماگران ایرانی‌تبار آلمانی‌زبان در چهل‌ودومین دوره جشنواره فیلم «ماکس اُفولز» Max Ophüls که از ۱۷ تا ۲۴ ژانویه به صورت مجازی (آنلاین) برگزار شد، خوش درخشیدند و بیشتر جوایز اصلی آن را از آن خود کردند.
این فستیوال در میان جشنواره‌هایی که با هدف کشف استعدادهای جوان در سه کشور آلمان، اتریش و سوئیس برپا می‌شود، جایگاه ویژه‌ای دارد و به مثابه یک سکوی پرش برای سینماگران آلمانی‌زبان به‌حساب می‌آید؛ فیلم‌های برندگان فستیوال، اغلب در بخش «سینمای آلمان» جشنواره جهانی فیلم برلین (برلیناله) به نمایش در خواهند آمد.
امسال قرعه به نام آرمان ریاحی، سینماگر اتریشی-ایرانی افتاد تا با کسب جوایز اصلی در بخش‌های کارگردان برتر، فیلمنامه برتر و جایزه هیئت‌داوران جوان برای فیلم سینمایی «آقای فوکس در حال ساختن»، زمینه ورود احتمالی خود به گستره جهانی فیلمسازی را رقم بزند.
معلم بی‌سروسامان
فیلم ۱۰۳ دقیقه‌ای «آقای فوکس در حال ساختن»، داستان آموزگار بی‌تجربه و بلندپروازی به نام «هانس فوکس» را بازگو می‌کند که کلاس درس او، نه در یک دبیرستان معمولی بلکه در زندان تأدیبی جوانان شهر برپا می‌شود؛ زندانی که مدیری سخت‌گیر و محافظه‌کار با انضباط آهنین آن را اداره می‌کند.
فوکس قرار است ابتدا به‌عنوان دستیار الیزابت برگر، خانم معلم کارآزموده و موردعلاقه بزهکاران سرکش و شرور کلاس، دوران آزمایشی را بگذراند. دلیل محبوبیت خانم برگر در میان دانش‌آموزان ماجراجو و تشنه محبت زندان، به‌کارگیری روش‌های نامتعارف آموزشی است که او را در چالش و کشمکش دایمی با مدیر زندان قرار می‌دهد. وظیفه فوکس در این فضای پرتنش و بسته، «ساختن» آینده به‌ظاهر تیره‌وتار جوانان زندانی است. زندگی بی‌سروسامان و گذشته پرجدال آقای فوکس که انگیزه او در انتخاب این شغل چالش‌برانگیز هم بوده است، انجام این وظیفه پیچیده را دشوار می‌کند. نخستین سؤال دانش‌آموزان کنجکاو هم با این سِرِّ سربسته در پیوند است: «آقا شما چرا آزادی رو گذاشتی، اومدی تو زندون معلمی می‌کنی؟» پرسشی که تماشاگر در پایان فیلم، به دلیل آن پی می‌برد.
آرمان ریاحی، با طرح این سؤال در ابتدای فیلم، هاله‌ای از رمز و راز را پیرامون انگیزه و گذشته فوکس در متن ماجراهای پرکشش زندان ایجاد می‌کند و از این راه توانایی خود را در تصویرسازی و شخصیت‌پردازی به نمایش می‌گذارد. شخصیت‌هایی که با بازی ماهرانه ماریا هوف‌اشتته، بازیگر معروف اتریشی و زیبل ککیلی، هنرپیشه تُرک‌تبار آلمانی در نقش مددکار اجتماعی، کاملا آشنا و مأنوس جلوه می‌کنند.
«کله سیاه‌ها» در زندان
ریاحی فیلمنامه «فوکس در حال ساختن» را بر اساس رویدادهای واقعی زندگی ولفگانگ ریبینگر، آموزگاری که زمانی در زندان «ژوزف اشتات» خدمت می‌کرد، نوشته است. این کارگردان ۴۰ ساله، هنگامی که برای ساختن نخستین مستند سینمایی خود با عنوان «شوارتس‌کوپف» (کله سیاه‌ها) در زندان تحقیق می‌کرد با ریبینگر آشنا شد. «کله‌سیاه‌ها» که در سال ۲۰۱۱، جایزه تماشاگران جشنواره ماکس اُفولز را به دست آورد، داستان چند جوان رپ‌خوان اتریشی را به تصویر می‌کشد که در این کشور به دنیا آمده‌اند ولی با روابط و مناسبات حاکم بر آن، احساس بیگانگی می‌کنند. برخی از رپرهای گروه، مدتی در زندان به سر برده‌اند و با ریبینگر به‌عنوان آموزگار زندان در تماس بودند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برادران فیلم‌ساز
«فوکس در حال ساختن»، پنجمین فیلم ریاحی است که در سال ۱۹۸۴ همراه خانواده و برادر سینماگر خود، آرش ریاحی، به اتریش گریخته است. آرش که خود کارگردان و فیلمنامه‌نویس است، تهیه‌کنندگی «فوکس در حال ساختن» را هم به عهده داشته است. فیلم «برای یک لحظه آزادی» او که در سال ۲۰۰۹ اکران شد، تاکنون در ۲۲ جشنواره جهانی تحسین شده و جوایزی هم به دست آورده است. آرش ریاحی در این فیلم، سرنوشت گروهی از فعالان سیاسی را به تصویر می‌کشد که پس از انقلاب ۱۹۷۹ در خطر دستگیری و زندان قرار داشتند و برای نجات جان خود، ناگزیر به ترک ایران شدند. چندوچون زندگی این کنشگران در آنکارا که از دفتر پناهندگان سازمان ملل تقاضای پناهندگی کرده‌اند، دستمایه اصلی فیلم است.
«با هم»
این عنوان نخستین فیلم شهاب حبیبی، سینماگر ایرانی‌تبار ساکن هامبورگ است که پس از درگیری‌ها و ناآرامی‌های چند سال گذشته ایران، به آلمان مهاجرت کرده و در سال ۲۰۱۷ دوره آموزشی «رسانه‌های دیجیتال برای کارشناسان رسانه‌ای» را در مدرسه عالی رسانه‌ای هامبورگ گذرانده است. او اکنون در دوره کارشناسی ارشد فیلم در رشته کارگردانی تحصیل می‌کند.
فیلم «با هم» که بر اساس تجربه‌های شخصی زندگی حبیبی در آلمان ساخته شده است، داستان پناهنده‌ای سیاسی به نام پویا را بازگو می‌کند که می‌کوشد زمینه مهاجرت همسرش نیکتا را به هامبورگ فراهم آورد. نیکتا که دایم از راه شبکه‌های اجتماعی و فیس‌تایم با پویا در تماس است، در تظاهرات علیه شلیک موشک‌های نیروهای سپاه پاسداران به پرواز ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین شرکت کرده است و تحت پیگیرد ماموران امنیتی ایران قرار دارد و جانش در خطر است.
قربانی راست‌های افراطی
شمار بازیگران ایرانی‌تبار و باسابقه چون رضا بروجردی و سارا فضیلت، در این جشنواره هم کم نبود. فضیلت که ۳۳ سال دارد و تحصیلات خود را در آکادمی رویال تئاتر لندن به پایان برده، برای بازی در نقش « نیکو» جایزه بهترین هنرپیشه زن فستیوال را از آن خود کرد. نیکو، در یک فیلم ساخت آلمان به همین نام، پرستاری وظیفه‌شناس است که تعطیلات تابستانی خود را با دوستش، رُزا در برلین می‌گذراند و از تجربه دیدارها و رویدادهای تازه خوشحال و راضی است تا شبی که گروهی راست‌گرای افراطی به آن‌ها حمله می کنند و پس از شوک فلج‌کننده اولیه، او می‌کوشد تا با ترس و درد و حس عدالت‌جویی خود کنار بیاید.
هیئت چهارنفره داوران بخش مسابقه، در تحسین از این بازیگر می‌نویسد: «سارا فضیلت با هر دم، هر حرکت، هر ایده و حسّی، به‌عنوان «نیکو» باورپذیر است. او به تماشاگر اجازه نمی‌دهد، لحظه‌ای به شخصیتش شک کند.»
عضو ایرانی‌تبار هیئت‌داوران
پگاه فریدونی، هنرپیشه آلمانی ایرانی‌تبار، از جمله اعضای این گروه تحسین‌کننده بود. فریدونی با بازی در نقش فائزه در فیلم «زنان بدون مردان»، ساخته شیرین نشاط در سال ۲۰۰۹، فعالیت سینمایی خود را آغاز کرد. از نقش‌های به‌یادماندنی او، بازی در فیلم «۳۰۰ کلمه آلمانی» در سال ۲۰۱۲ است که فیلمنامه آن را علی صمدی احدی، کارگردان پرکار آلمانی-ایرانی نوشته است. فریدونی در این فیلم در نقش دانشجوی رشته ادبیات آلمانی ظاهر می‌شود که به یاری «عروس‌های پستی تُرک» می‌شتابد و مانع اخراج آنان از آلمان می‌شود. او همچنین در فیلم سینمایی «گربه معیوب»، ساخته سوسن گردانشکن، کارگردان آلمانی ایرانی‌تبار، هم در نقش زن جوانی به نام مینا بازی کرد که در پی ازدواجی سنتی با مردی به اسم کیان، وارد آلمان می‌شود.
چرخه چپاولگری
در چهل‌ودومین دوره جشنواره فیلم ماکس اُفولز، بیش از ۱۰۰ فیلم سینمایی و مستندِ بلند، نیمه بلند و کوتاه به نمایش درآمدند. این سینماگران جوان در کارهای خود اغلب به مسائل اجتماعی-سیاسی روز چون پیامدهای ویرانگر روند جهانی‌شدن بر کشورهای غیرصنعتی‌ای پرداخته‌اند که هر چند از منابع زیرزمینی سرشاری برخوردارند، ولی سهمی از رفاه و پیشرفت نبرده‌اند و در چرخه تن دادن به چپاول منابع ملی خود و تبدیل‌شدن به آشغالدانی چپاولگران ثروتمند گرفتارند: «ارزش زمین» از خوآن مورا سید، «زندگی در شاخ آفریقا» از مو هالاوه و «بورگا» از یورک فابیان رابه، از جمله این فیلم‌ها هستند که در بخش مسابقه به نمایش در آمدند. «بورگا» جایزه بهترین فیلم را دریافت کرد.
ارزش کل جوایز امسال جشنواره که در ۱۶ بخش اهدا شد، نزدیک به ۱۲۰ هزار یورو است.
