روز  نهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹، رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران از امضای یک تفاهم‌نامه برای تولید انبوه هلیکوپتری به نام «صبا۲۴۸» خبر دادند. در مراسمی که به همین مناسبت در شرکت پنها (پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران) برگزار شد، امیر خواجه‌فرد، مدیرعامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع، سیروس وطن‌خواه مقدم، رئیس مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری، فریدون عباسی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، محمد سرور، رئیس اورژانس هوایی کشور، آرش خدایی، معاون استاندارد پرواز سازمان هواپیمایی کشوری، منوچهر منطقی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته، سرتیپ دوم خلبان مجتبی روحانی، مدیرعامل شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران و تعدادی دیگر از مسئولان کشوری حضور داشتند.

هلیکوپتری که از آن به‌عنوان صبا۲۴۸ نام برده می‌شود، در حقیقت یک فروند آگوستا ۱۰۹ئی (Agusta 109E) ساخت کشور ایتالیا است که پیش‌تر در خدمت شرکت خدمات هلیکوپتر «تارا» با علامت ثبت کشوری EP-TRB قرار داشت. این هلیکوپتر به علت اشتباه خلبان آن، در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۹۴ در محل باند فرود هلیکوپتر بهرگان، در نزدیکی بوشهر، دچار سانحه بدون تلفات شد و در جریان آن، ملخ اصلی هلیکوپتر، تیل بوم (دم هلیکوپتر) و ارابه فرود اصلی سمت راست هلیکوپتر به کلی آسیب دیدند.

شرکت خدمات هلیکوپتری پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران، بدنه این هلیکوپتر آسیب‌دیده را خریداری کرد و تنها در عرض یک سال، با استفاده از لوازم و قطعات موجود از این هلیکوپتر در پنها و به‌ روشی کاملا غیر ایمن و غیر تخصصی، آن را بازسازی کرد. در ۱۷ اسفند ۱۳۹۵ و در مراسمی رسمی با حضور حسین دهقان، وزیر دفاع وقت، سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و محمدعلی احمدآبادی، رئیس سابق پنها، از این هلیکوپتر، به‌عنوان یک هلیکوپتر کاملا بومی و طراحی شده در ایران رونمایی شد . برای ایجاد تفاوت‌های ظاهری هم، تیمی از متخصصان کامپوزیت به ریاست مسعود مولوی، مسئولیت ساخت چهار در جدید برای این هلیکوپتر را بر عهده گرفتند. درهایی که شکل ظاهری متفاوتی به هلیکوپتر بدهد و آن را از آگوستا ۱۰۹ئی متفاوت نشان دهد.

حال چهار سال پس از رونمایی از این هلیکوپتر آگوستا ۱۰۹ئی بازسازی شده به نام صبا۲۴۸، مقامات جمهوری اسلامی از امضای تفاهم‌نامه‌ای برای تولید انبوه آن و تامین نیاز سازمان اورژانس کشور به ۸۰ فروند هلیکوپتر امداد، خبر داده‌اند. هلیکوپتری که حتی توانایی تولید ملخ‌ها و قطعات موتور آن هم در ایران وجود ندارد. بی‌شک هدف اصلی از انعقاد چنین تفاهم‌نامه‌ای، تخصیص بودجه‌های کلان تحقیقاتی از جمهوری اسلامی ایران به شرکت پنها، به بهانه تولید انبوه این هلیکوپتر، است. بودجه‌ای که بی‌شک مدیران فاسد دفاعی و مسئولان جمهوری اسلامی، به جای خرید هلیکوپترهای امدادی موردنیاز کشور، آن را برای مصارف شخصی و فعالیت‌های جانبی اقتصادی‌ خود هزینه خواهند کرد.

سابقه پنهان در خرید لاشه‌های هلیکوپتر و بازسازی و فروش آن‌ها به‌عنوان هلیکوپترهای نو

همه چیز از دهه ۱۳۷۰ شمسی و با بازسازی یک فروند هلیکوپتر آگوستا بل۲۰۵ به شدت آسیب‌دیده در پنها شروع شد؛ شرکتی که قدمت آن به سال ۱۳۴۸ بازمی‌گشت و پیش از انقلاب، تجهیزات و دانش لازم برای ساخت قطعات هلیکوپتر در آن فراهم شده بود تا ضمن انجام انواع تعمیرات دوره‌ای هلیکوپترهای نظامی و غیرنظامی در ایران، بتواند قطعات لازم برای هلیکوپترهای آسیب‌دیده را هم تولید کند. آگوستا بل۲۰۵ بازسازی شده را «شباویز۷۵» نام گذاشتند و آن را به‌عنوان نخستین هلیکوپتر کاملا بومی ایران معرفی کردند. شباویز۷۵ به همراه یک هلیکوپتر بل۲۰۶ سبک بازسازی شده با نام پنها۲۰۶۱، در سال ۱۳۷۷ به‌عنوان هلیکوپترهای ایرانی رونمایی شدند. پس از آن، پنها حداقل چهار فروند آگوستا بل۲۰۵ و  دو فروند بل ۲۰۶ دیگر را هم بازسازی کرد و همه آن‌ها به جز یک فروند که در اختیار یگان هوایی هلال‌احمر قرار گرفت، به نیروی هوایی سپاه تحویل داده شدند.

پس از کسب دانش کافی برای بازسازی بل۲۰۵ و ۲۰۶، شرکت پنها در وهله بعد، به سراغ هلیکوپترهای همه منظوره بل۲۱۴آ اصفهان و هلیکوپترهای تهاجمی بل‌اِی‌اِچ-۱جِی‌اینترنشنال کبرا (Bell AH-1J International Cobra) رفت. از سال ۱۳۷۷ تا به امروز، پنها حدود ۱۴ فروند هلیکوپتر بل۱۴آ سابق هوانیروز ارتش و یک فروند بل۲۱۴سی سابق نیروی هوایی ارتش را بازسازی کرد که به علت ناتوانی مالی نیروی زمینی ارتش در پرداخت هزینه‌های آن، به سایر ارگان‌های امنیتی و نظامی فروخته شدند. از این تعداد، چهار فروند به هواناجا (هواپیمایی نیروی انتظامی) و شش فروند به نیروی هوایی سپاه (بعدا هوافضا) رسید  که در حال حاضر در خدمت هوانیروز سپاه هستند. علاوه بر این‌ها، حداقل دو فروند بل۲۱۴آ به یگان هوایی جمعیت هلال‌احمر و دو فروند دیگر به یک شرکت خصوصی برای امداد هوایی فروخته شدند. یک فروند هم پیش از تحویل به هلال‌احمر، در کوهپایه‌های البرز دچار سانحه شد.

در مقایسه با سایر هلیکوپترهای بازسازی شده، در بدنه‌ بل اِی‌اِچ-۱جِی اینترنشنال کبراهایی که پنها در سال‌های اواخر دهه ۱۳۷۰ شمسی با نام پروژه پنها ۲۰۹۱ و بعدا تیزتیک ۲۰۹۱ بازسازی کرد، بیشتر از قطعات ساخت ایران و شرکت هسا استفاده شد. در مجموع دو فروند هلیکوپتر کبرا در جریان پروژه پنها ۲۰۹۱ بازسازی و پس از آن برای ارتقا به شرکت هسا (هواپیماسازی ایران) در شاهین‌شهر اصفهان منتقل شدند. آن‌ها در پروژه هسا۲۰۹۱ ارتقا یافتند و از آنجا که هوانیروز ارتش توانایی پرداخت هزینه‌های بازسازی و ارتقایشان را نداشت، به نیروی هوایی سپاه فروخته شدند.

بازسازی هلیکوپترهای بل ۲۱۲ سقوط کرده

شرکت پنها، نخستین بار در سال ۱۳۸۰ بازسازی یک فروند هلیکوپتر دو موتوره و همه منظوره آگوستا بل۲۱۲ نیروی هوایی ارتش را آغاز کرد. هلیکوپتری که پس از بازسازی در سال ۱۳۸۶ به نیروی انتظامی فروخته و به هواناجا (هواپیمایی نیروی انتظامی) واگذار شد. پس از آن، پنها یک فروند آگوستا بل۲۱۲ هوادریای (هواپیمایی نیروی دریایی) ارتش را که در زمان جنگ ایران و عراق به شدت آسیب‌دیده بود تعمیر کرد و به علت ناتوانی مالی هوادریای ارتش در پرداخت هزینه بازسازی آن، این هلیکوپتر هم به هواناجا فروخته شد. در مجموع از سال ۱۳۸۶ تا به امروز،  پنها ۱۱ فروند بل۲۱۲ را بازسازی کرده که از این تعداد حداقل بدنه‌ پنج فروند را به‌طور کامل ساخته شده است. این ۱۱ هلیکوپتر به هواناجا تحویل داده شده‌اند. شماری از این هلیکوپترها، پیش‌تر در خدمت نیروی هوایی اسرائیل بودند و از طریق واسطه‌ای در اسپانیا به ایران منتقل و در پنها بازسازی شدند.

شرکت خدمات هلیکوپتری خلیج‌فارس هم در سال ۱۳۸۹ به یکی از مشتریان هلیکوپترهای بل۲۱۲ بازسازی شده پنها پیوست. در آن سال، پنها یک فروند بل۲۱۲ سانحه دیده را که به قیمت ناچیزی از اکوادور خریداری کرده بود، پس از بازسازی به این شرکت فروخت. هلیکوپتری که علامت ثبت کشوری EP-PGS را دریافت کرد. پس از آن، پنها حداقل پنج فروند بل۲۱۲ دیگر را تا سال ۱۳۹۸ بازسازی کرد و به شرکت خدمات هلیکوپتری خلیج‌فارس فروخت که در ماموریت‌های امداد هوایی در جنوب کشور و حمل‌ونقل کارکنان شرکت نفت به سکوهای نفتی در خلیج‌فارس از آنها استفاده می‌شود.

رونمایی از هلیکوپترهای بل۴۱۲ تعمیر شده به‌عنوان هلیکوپتر ساخت ایران

در سال ۱۳۹۱، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران به یاری نیروی هوایی زیمباوه در زمان زمامداری دیکتاتور و نخست‌وزیر سابق این کشور، رابرت موگابه، شتافت. به این ترتیب شرکت پنها مامور ‌شد تا ناوگان ۱۱ فروندی از هلیکوپترهای آگوستا بل۴۱۲ نیروی هوایی این کشور را تعمیر اساسی یا «اُوِرهال» کند. از آنجا که زیمباوه از پرداخت هزینه اورهال این هلیکوپترها عاجز بود، در مقابل این خدمت، یکی از همان‌ هلیکوپترها با شماره سریال ۶۵۸ و شماره بدنه ۲۵۵۵۶ را به شرکت پنها تحویل داد. این هلیکوپتر به ایران منتقل ‌شد و پس از تعمیر اساسی در شرکت پنها، در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۳ و در جریان یک مراسم رسمی در سایت دو این شرکت، به‌عنوان یک هلیکوپتر ساخت ایران از آن رونمایی شد.

در این مراسم، احمدآبادی، مدیر سابق پنها و همچنین محمود آذین، مدیرعامل شرکت هلیکوپتری ایران، حضور داشتند. پیش‌تر محمود آذین اول آذرماه ۱۳۹۳ در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود که شرکت او یک فروند بل۴۱۲ آمریکایی خریده است که تا ۱۵ روز آینده تحویل خواهد داده شد. با وجود این اعلام قبلی، روابط عمومی پنها، وب‌سایت خبری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و همچنین خبرگزاری‌های حکومتی، مدعی شدند که هلیکوپتر رونمایی شده به کلی در پنها طراحی و ساخته شده است.

صبا۲۴۸، دستاوردی دروغین برای سرکیسه کردن وزارت بهداشت و درمان

مقامات جمهوری اسلامی ایران پس از امضای تفاهم‌نامه تولید انبوه صبا۲۴۸ مدعی شدند که به زودی تعداد شش فروند از این هلیکوپتر در سال برای تامین نیاز سازمان اورژانس کشور تولید خواهد شد. این ادعا در حالی مطرح شده که شرکت پنها از تهیه تیل بوم و ارابه‌های فرود برای بازسازی آگوستا۱۰۹ئی آسیب‌دیده شرکت تارا عاجز بوده و به جای ارابه فرود، در حقیقت روی آن اسکی‌های هلیکوپتر بل۴۱۲ را سوار کرده و به جای استفاده از تیل بوم اصلی برای آن، یک تیل بوم جدید و غیراستاندارد طراحی کرده است؛ اما به نظر نمی‌رسد که شرکت پنها قادر باشد سالیانه حتی شش «لاشه» هلیکوپتر آگوستا۱۰۹ئی برای بازسازی و فروش به سازمان اورژانس کشور تهیه کند، بنابراین این احتمال دارد که هلیکوپتر صبا۲۴۸ کنونی تنها هلیکوپتری باشد که به سازمان اورژانس کشور فروخته می‌شود و پس از آن دیگر از ۴۹ فروند دیگر خبری نخواهد بود.

این نخستین بار نیست که شرکت پنها تحت عنوان ادعای طراحی و ساخت هلیکوپترهای بومی، بودجه‌های کلانی دریافت می‌کند. پیش‌تر نیز این شرکت در سال ۱۳۸۹ مدعی طراحی صفر تا صد و ساخت هلی‌کوپترهای سبک شده بود. در این راستا یک فروند هلی‌کوپتر دست‌ساز روتور وِی اِکزِک۶۲ اِف (RotorWay Exec) 162F را که تا سال ۲۰۱۱ در آمریکا به شکل کیت ساخته می‌شد، بارها در غرفه پنها در نمایشگاه‌های مختلف، به‌عنوان دستاورد پنها، برای بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته است. هلی‌کوپتری که بر اساس اسناد سازمان هواپیمایی کشوری، فردی به نام سیدجواد هاشمی تهرانی در سال ۱۳۸۵ آن را با علامت ثبت کشوری UL-AHT به کشور وارد و شرکت پنها در سال ۱۳۸۷ آن را مصادره کرده است و تنها دو سال بعد، با رنگ‌آمیزی جدید و درج نام پنها بر روی آن، به‌عنوان یک هلی‌کوپتر طراحی و ساخت پنها، در نمایشگاه‌ها و مراسم‌های مختلف از آن رونمایی شده و با کمک آن، میلیون‌ها تومان بودجه تحقیقاتی دریافت شده است.

نقشه راه پیشرفت و توسعه صنعت هوایی ایران در زمان نظام شاهنشاهی پهلوی به گونه‌ای طراحی شده بود تا ایران را در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی به یک قطب مونتاژ و سپس تولید هلیکوپتر در قاره آسیا تبدیل شود. شرکت بل هلیکاپترز به دنبال یک قرارداد، برای مونتاژ و تولید ۳۰۰ فروند هلیکوپتر بل۲۱۴ اِس‌تی (Bell 214ST)، تاسیسات هسا (هواپیماسازی ایران) را در ایران تجهیز کرد. بنا بود در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ هلیکوپترهایی در این تاسیسات تولید شود و برای طراحی و تولید هلیکوپترهای بومی ایرانی در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی، دانش و فناوری لازم به این شرکت ارایه شود. حال ۴۲ سال از انقلاب ۱۳۵۷ می‌گذرد و شرکت‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران وانمود می‌کنند که هلیکوپترهای بومی را در ایران طراحی کرده و ساخته‌اند تا بتوانند با دریافت میلیاردها تومان بودجه دفاعی و تحقیقاتی کشور، از آن برای فعالیت‌های اقتصادی فرعی خود استفاده کنند.