سفر هفته گذشته محمدباقر قالیباف به مسکو هنوز جنجالی است. قالیباف در این سفر پیام ویژه علی خامنه‌ای خطاب به پوتین را به همراه داشت و تلاش کرد تا با رئیس‌جمهور روسیه دیدار کند. کرملین بی‌اعتنا به فشار مقام‌های جمهوری اسلامی برنامه‌ای برای این دیدار تدارک ندید.
حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین‌الملل در روزهای گذشته بارها توضیح داده است که دیدار نکردن پوتین با قالیباف اهمیت چندانی ندارد و اصل مهم رساندن به موقع «پیام راهبردی» علی خامنه‌ای بوده است.
امیرعبداللهیان سال‌ها در وزارت خارجه مشغول به کار بوده است و از نیروهای نزدیک به سپاه قدس است. از او به عنوان وزیرخارجه دولت آینده جمهوری اسلامی یاد می‌شود.
او روز گذشته در یک برنامه تلویزیونی جزئیات جدیدی از سفر قالیباف به مسکو و تلاش‌ها برای دیدار با پوتین اعلام کرد.
امیرعبداللهیان گفت که «بعد از اعلام سفر رئیس مجلس به روسیه، شخصاً ۵ دیدار با سفیر روسیه در مجلس داشتم.» دستور کار این ملاقات‌ها مجاب کردن روس‌ّ‌ها به دیدار قالیباف با پوتین بوده است.
در مقابل روس‌ها شرط خود برای انجام این دیدار را قرنطینه ۱۰ تا ۱۴ روزه قالیباف در مسکو یا تهران و با نظارت پزشکان کاخ ریاست‌جمهوری روسیه اعلام کردند و گفتند اگر این شرط تحقق یابد قالیباف می‌تواند علاوه بر دیدار با پوتین با او دست هم بدهد: «به ما گفتند که طبق پروتکل برای دیدار با پوتین، باید شخص مورد نظر با عزت و احترام بین ۱۰ تا ۱۴ روز همراه تیم پزشکی کرملین در این کشور حضور یافته و بعد از آن می‌تواند حتی با پوتین دیدار و مصافحه کند.»
امیرعبداللهیان می‌گوید به سفیر روسیه در تهران گفته برای قالیباف مقدور نیست که دو هفته در مسکو بماند و آن‌ها گفته‌اند قرنطینه می‌تواند در تهران و در محل مجلس شورای اسلامی ولی باز هم تحت نظر پزشکان رسمی پوتین باشد: «تیم پزشکی کرملین به ایران بیاید و بین ۱۰ تا ۱۴ روز در کنار رئیس مجلس شورای اسلامی بماند و بعد با همان تیم به روسیه بیاید، که ما اعلام کردیم این موضوع عزتمند نیست و شرایط ما اجازه حضور تیم کرملین در مجلس را نمی‌دهد.»
روایت حسین امیرعبداللهیان از چندین هفته تلاش و مذاکره ناموفق با سفیر روسیه برای هماهنگ کردن دیدار با پوتین در تقابل با روایت دیگری از اطرافیان رئیس مجلس ایران است که دلیل میسر نشدن این دیدار را کم‌کاری وزارت خارجه و کم بودن زمان برای انجام هماهنگی اعلام کرده بودند.
اما شاید آنچه بیش از همه برای تیم پرشمار رسانه‌ای و کاری قالیباف سنگین آمده بود آن بود که محمدجواد ظریف روز شش بهمن‌ماه و دو هفته قبل از سفر قالیباف به روسیه در جریان تور قفقاز به دیدار پوتین رفت و پیان حسن روحانی را به دست او رساند؛ آن هم بدون آنکه دوهفته قرنطینه شده باشد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در روز نخست سفر قالیباف به مسکو در مصاحبه‌ای گفت که به مجلس اطلاع داده بود که پوتین با قالیباف دیدار نمی کند. ظریف دلیل این موضوع را قواعد دیپلماتیک و تشریفات رسمی اعلام کرد.
قالیباف: کار غربگراها است
اما روایت محمدباقر قالیباف از امتناع پوتین از دیدار با او تلفیقی از حمله به وزارت خارجه و رقبای سیاسی در کنار افشای عجله داشتن علی خامنه‌ای بود.
قالیباف روز ۱۹ بهمن در یک سخنرانی مفصل و پرگلایه در سفارت ایران در مسکو گفت که جنجال مربوط به امتناع پوتین از دیدار با او کار «جریان غربگرا» است. او با پیش کشیدن موضوع قرارداد راهبردی ایران و چین، پیام جدید علی خامنه‌ای برای روسیه را هم در همین راستا دانست: «غربگراها در کشورمان در بحث همکاری‌های مشترک ایران با روسیه و چین سنگ‌اندازی‌هایی می کنند، مانند بحث برنامه راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین که ظرف ۴۸ ساعت هجمه‌ای را علیه چین به راه انداختند که موجب تعجب این کشور شد. همچنین شاهد بودیم که از روزی که سفر من به روسیه قطعی شد، هجمه های زیادی را به وجود آوردند. در این سفر حامل پیام رهبرانقلاب برای رئیس‌جمهور روسیه هستم که حاوی ادامه‌دار بودن طرح‌های راهبردی میان ایران و روسیه است. با این وجود شاهدیم همان جریان ها، طی ۲۴ ساعت چه غوغایی علیه این سفر به راه انداختند که بیانگر یک طراحی مشخص است.»
او ناهماهنگی در سفرش به روسیه را تلویحا به اصرار و عجله خامنه‌ای ارتباط داد و گفت: «در برهه‌ای حتی زمانی که می‌خواستم زمان سفر به روسیه را به تعویق بیندازم، رهبر معظم انقلاب فرمودند این سفر را به تاخیر نیندازید و تأکیدشان بر این بود که نکاتی را به صورت مکتوب به شما ارائه می‌کنم تا به روسیه ببرید.»
پیام علی خامنه‌ای با واسطه رسید
سرانجام «پیام راهبردی» رهبر جمهوری اسلامی به ویچسلاو والودین، رئیس دومای روسیه، تحویل داده شد. حسین امیرعبداللهیان می‌گوید که حتی شرط دیدار قالیباف با رئیس دوما و نماینده پوتین برای تحویل گرفتن پیام خامنه‌ای انجام تست کرونا در مسکو بوده که با چانه‌زنی توانستند این شرط را بردارند: « گفتند که پوتین فردی را مکلف کند که این شخص نامه رهبر معظم را تحویل بگیرد که البته در این میان باز هم اعلام شد هر کسی که می‌خواهد در روسیه دیدار داشته باشد، باید تست کرونا بدهد که باز ما ضمن مخالفت، بیان کردیم این موضوع با حفظ شئونات و عزت ما مطابقت ندارد و رئیس مجلس ما در روسیه تست نخواهد داد.»
پس از سپردن پیام خامنه‌ای به والودین نیز روایت‌های اغراق‌آمیزی از تلاش رئیس دومای روسیه برای حفظ این پیام و مراقبت از محتوای محرمانه آن، از سوی اطرافیان قالیباف منتشر شد تا شاید آنچه مخالفان، بی‌حرمتی پوتین به علی خامنه‌ای و رئیس مجلس می‌دانستند را جبران کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از جمله محمدسعید احدیان، دستیار سیاسی قالیباف در حساب توییتری خود این چنین نوشت: «آقای والودین، رئیس مجلس دوما و نماینده ویژۀ پوتین پس از دریافت پیام مکتوب رهبر معظم انقلاب، حاضر نشد پیام را به هیچ کس حتی رئیس دفتر خود بدهد و در تمام چند برنامه بعدی آنرا نزد خود نگه داشت و چندبار تاکید کرد بلافاصله بعد از نشست پیام را به آقای پوتین تحویل خواهد داد.»
حسین امیرعبداللهیان هم این روایت را به شکل دیگری بیان کرد و کوشید جنبه اغراق‌آمیز آن همچنان حفظ شود: «طرف روسی آنقدر پیام مقام معظم رهبری برایشان اهمیت داشت که حتی در تصاویر هم مشخص است که رئیس دومای روسیه حتی در زمان نشست خبری هم این پیام را در دستان خود نگاه داشته و بارها تاکید کرد که بعد از پایان دیدار با ما این پیام را به رئیس جمهور روسیه تحویل خواهد داد.»
پیام خامنه‌ای: در مدار روسیه می‌مانیم
حسین امیرعبداللهیان دلیل عجله علی خامنه‌ای برای دادن پیام محرمانه به ولادیمیر پوتین را اطمینان دادن به او برای ماندن ایران در مدار روسیه می‌داند. او در همین مصاحبه به یکی از دیدارهای پیشین خود با مقام‌های روسیه اشاره کرد و گفت که آن‌ها بعد از برجام از ایران گله داشتند که ما را رها کردید و به سمت کشورهای غربی رفتید: «در یکی از سفرها همراه با علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس، یکی از مقامات ارشد روسیه به من گفت که شما ۸ سال پیش با ما توافقات اساسی را انجام داده و ما براساس آن توافقات، زیرساخت‌هایی را آماده کردیم، اما بعد از آن رفتید و در مذاکرات هسته‌ای با دولتمردان غربی حضور پیدا کرده و زیرساخت‌ها ما معطل ماند. آن پروسه را پیش بردید و بعد که با نقض قرارداد اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها مواجه شده اید، بار دیگر آمدید، بنابراین باید تضمینی وجود داشته باشد که شما دوباره با تغییر مسئولان کاخ سفید ما را رها نمی‌کنید.»
امیرعبداللهیان دلیل تعجیل خامنه ای برای رساندن پیام به پوتین را درس گرفتن از این تجربه و احتمالا تکرار نکردن اشتباهات پیشین جمهوری اسلامی می‌داند: « پیام رهبری به رئیس جمهور روسیه در شرایطی که اعلام می‌شود با حضور بایدن، شرایط بهتر می‌شود به روسیه ارسال شد.»
او می گوید پیام خامنه‌ای بلافاصله تاثیرگذار بوده و ۲۴ ساعت بعد از انتقال آن اثراتش مشاهده شده است: «در کمتر از ۲۴ ساعت، اولین واکنش‌ها و بازخوردهای این پیام را در دیدار با شورای عالی امنیت ملی روسیه و مقامات ارشد این کشور دریافت کردیم و اهمیت این پیام مورد توجه جدی پوتین قرار گرفت.»
موضوع «برجام و توسعه روابط با غرب» و «نگاه به شرق» به دست‌آویزی برای کشمکش سیاسی میان دولت و حلقه نزدیک به علی خامنه‌ای بدل شده است. مقام‌های جمهوری اسلامی در هفته‌های گذشته به بازگشت آمریکا به برجام خوش‌بین بودند و آن را قریب‌الوقوع می‌دانستند. اما انچه در روزهای گذشته رخ داده فاصله گرفتن هر دو کشور از خوش‌بینی و بالاگرفتن جدال لفظی بوده است.
جمهوری اسلامی و آمریکا در سال‌های گذشته مذاکرات دوجانبه‌شان را تا حدود زیادی محرمانه نگاه داشته‌اند و ممکن است بازگشت به برجام و تعلیق تحریم‌ها از دید علی خامنه‌ای و دیگر مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی قطعی باشد. به هر حال به نظر می‌رسد جدال بر سر سیاست خارجی در جمهوری اسلامی بیش از سال‌های گذشته بر سیاست داخلی و رقابت‌های انتخاباتی اثرگذار است و هر دو طرف تلاش می‌کنند دیگری را در این عرصه زمین‌گیر کنند.
