نه نان دارند و نه آماری در مورد تعداد این نان آوران پیدا می‌شود. مردمانی که گزارش‌های غیررسمی از فعالیت ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفرشان در مرزهای غربی ایران خبر می‌دهند.

کولبر که می‌گویند و می‌نویسند، بیشتر فضای مردانه زیربارهای چند ده کیلویی تداعی می‌شود. اما هستند کسانی که با شانه‌های ظریف زیر بارهای سنگین می‌روند و راه سخت و صعب‌العبور کوهستان را طی می‌کنند تا خانواده‌شان چیزی برای خوراک و جایی برای خواب و گرمایی برای زمستان فراهم کنند.

این‌ها زنان کولبرند که آمار دقیقی هم از تعداد آن‌ها در دست نیست، ولی همپای مردان در کردستان به کولبری مشغولند. در روزهای گذشته عکسی از استراحت آن‌ها در میانه راه‌های کوهستانی، چشم‌ها را در فضای مجازی به سوی آنها گرداند. زنانی با چهره‌هایی پوشیده و اغلب ناشناس که در ارتفاعات صعب‌العبور جان در کف دست و بار بر پشت می‌گذارند و به امید بازگشت با دست پر ساعت‌ها پیاده روی در راه‌های سخت و طاقت‌فرسا را تحمل می‌کنند. در گفت و گوهایی که رسانه‌های داخل ایران با این زنان کرده‌اند، برخی از زنان کولبر گفته‌اند که مجبورند ۳۰ کیلو بار را چهار یا پنج ساعت در کوهستان‌ها حمل کنند. در بین آن‌ها زنانی با تحصیلات عالی هم دیده می‌شوند. در گزارشی که اردیبهشت امسال در روزنامه شرق منتشر شد، زنی کولبر از لحظه‌ای می‌گوید که در مواجهه با هنگ مرزی در خطر مرگ بوده ‌است. این روزنامه به نقل از زنی کولبر به نام «شرافت» می‌نویسد: «۵ ساعت از راه را پیاده آمده بودم که هنگ مرزی تفنگ‌هایشان را به سمتم گرفت، مجبور شدم بارم را که نزدیک ۴۰ کیلو بود به پایین دره پرت کنم، داد و فریاد کردم، فهمیدن زن هستم، شلیک نکردن، اما اخطار سختی دادند.»

گروهی از این زنان کولبر، سرپرست خانوار هستند. گروهی هم برای همراهی با همسران خود به دل کوه‌ می‌زنند. زنانی که با پوششی مردانه زیربارهای سنگین می‌روند و در مناطق مرزی همچون زنجیری از پشت مردان راه را پی می‌گیرند تا گم نشوند.

در سال‌های اخیر موضوع کولبران در اخبار به کرات مطرح شده، ولی برای حل این معضل کاری جدی صورت نگرفته‌است. هرچند در ظاهر زنان کولبر جامعه آماری کوچکی را تشکیل میدهند، اما عواقب پدیدە کولبری در کردستان شامل زنان بیشماری می‌شود.

بیکاری مردان در استان‌های مرزی و به ویژه کردنشین و نبود واحدهای تولیدی برای اشتغال زایی بحران معیشتی را در این مناطق ایران در پی داشته ‌است. 

«ستاد اجرایی فرمان امام» که ایجاد فرصت‌های شغلی و توانمندسازی در مناطق محروم و کم برخوردار کشور را در دستور کار خود دارد، تاکنون کار عملیاتی جدی در این حوزه صورت نداده‎‌ است.

گفته می‌شود این ستاد قرار است اشتغال‌زایی کولبران سه استان مرزی کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی را تا پایان سال ۹۹، انجام دهد. یعنی در فرصتی کمتر از یک ماه مقرر کرده که ۱۱ هزار شغل را برای این کولبران به بهره‌برداری برساند.

بر اساس آمار رسمی این ستاد ، تنها ۱۱۰ زن کولبر در روستاهای ۷ شهرستان سروآباد، بانه و کامیاران در استان کردستان و پاوه، ثلاث باباجانی، جوانرود و روانسر استان کرمانشاه شناسایی شده‌اند، که به گفته این نهاد، تحت پوشش فعالیت‌های اشتغال‌زایی قرار گرفته‌اند. بهمن ماه سال گذشته، حسن علوی نماینده سنندج در مجلس، تعداد کولبرها را در سراسر کشور نیم میلیون نفر اعلام کرد. ولی او آماری از تعداد زنان کولبر نداد.

فقر گسترده و بیکاری از عوامل اصلی بروز پدیده کولبری در سه استان مرزی کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی است که زنان را هم گرفتار کولبری کرده ‌است.

در بهمن ماه ۹۸ روزنامه همشهری در گزارشی از افزایش قابل توجه جمعیت زنان و نوجوانان کولبر در روستاهای مرزی استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و کرمانشاه خبر داد.

«مادرم کولبر» عنوان گزارشی بود که بیان کننده وضعیت بیکاری در استان‌های مرزی کشور بود. زنان در این استانها با کولبری تلاش می‌کنند «گوشه‌ای از مشکلات اقتصادی‌ زندگی‌شان را با حداقل درآمد» رفع و رجوع کنند.

هلاله امینی، نماینده استان کردستان در شورای عالی استان‌ها، نیز در مهر همان سال نسبت به افزایش تعداد زنان کولبر در مناطق مرزی هشدار داده و گفته بود: «با زنان و دخترانی مواجه هستیم که مجبورند در نقش یک مرد ظاهر شوند تا به صف طولانی کولبران بپیوندند.»

سکوت مسئولان و مقام‌های دولتی ایرانی در مورد زنان کولبر در این سالها در حالی رخ داده ‌است که مراجع دینی و مقام‌های قضائی در ایران فهرست بلندبالایی از محدودیت و محرومیت برای زنان تدارک دیده‌اند. به دوچرخه سواری زنان حمله کرده‌اند و برای آن مجازات تعیین کرده‌اند. ولی معضلات و آسیب‌های اجتماعی گریبانگیر زنان در ایران جایی میان فتواهای آنان ندارد.

دی ماه ۹۸، «بعد از چهار روز جست وجو، پیکر بی جان کولبر ۱۴ساله که از سرما یخ زده بود، در مناطق کوهستانی استان کردستان پیدا شد». این خبر را بیشتر خبرگزاری‌های ایران مخابره کردند. چند روز قبل از آن هم پیکر یخ زده برادر کولبرش را پیدا کرده بودند.

به گزارش سازمان حقوق بشری هەنگاو، در سال ۲۰۱۹ دستکم ۷۶ کولبر در مناطق مرزی کردستان جان خود را از دست داده اند و ۱۷۶ نفر دیگر نیز زخمی شدەاند؛ این آمار همچنین نسبت به سال ۲۰۱۸ میلادی که تعداد کشتە و زخمی شدگان ٢٣١ نفر اعلام شده بود، افزایش ۸.۳ درصدی داشته است.

آمار رسمی از تعداد کولبران شاغل در مرزهای غربی ایران مستند نیست، اما پنج استان مرزی آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و سیستان و بلوچستان بیشترین آمار کولبران را دارند.