از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، ترکیه به دنبال ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه بوده است، با این حال این کار تا امروز، نه از سوی جامعه بین‌الملل و نه از سوی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حاضر در سوریه، مورد پذیرش قرار نگرفته است.
در این سال‌ها دلایل ترکیه برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع تا حدی تغییر کرده و پس از برچیده شدن بساط گروه داعش، امروز این کشور در کنار تلاش برای ایجاد منطقه‌ای امن برای بازگراندن پناهجویان سوری حاضر در این کشور، گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت آمریکا موسوم به «یگان‌های مدافع خلق» که ترکیه این گروه را شاخه نظامی «حزب کارگران کردستان» در سوریه می‌داند را، از مهم‌ترین دلایل پیگیری این طرح معرفی می‌کند.
ترکیه گروه‌های شبه‌نظامی کردی که مناطق وسیعی از شمال و شرق سوریه را تحت حاکمیت خود دارند را، تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند و در مذاکرات خود با روسیه، ایران و آمریکا تلاش می‌کند، با ایجاد ائتلافی این گروه‌ها را تا عمق۳۰ تا ۳۵ کیلومتری از مرز خود در خاک سوریه عقب براند.
افزایش تحرکات نظامی، دیپلماتیک و رسانه‌ای ترکیه
به گزارش خبرگزاری آناتولی، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، روز گذشته با اشاره به گروه‌های شبه‌نظامی کردی اعلام کرد: «نشست‌های مرتبط با ایجاد منطقه‌ی امن در سوریه هر نتیجه‌ای در پی داشته باشد، کریدور ترور در شرق فرات را منهدم می‌کنیم»، اردوغان که در جمع نمایندگان استانی حزب عدالت و توسعه سخن می‌گفت اضافه کرد «در مورد امنیت مرزهای‌مان با ایران و عراق اتفاق نظر داریم و هدف ما نه تنها مقابله با تروریست‌ها در منطقه کوهستانی پشت مرزهای ترکیه، بلکه ایجاد خطی امنیتی در دشت‌های پایین دست آن نیز هست»، رئیس جمهور ترکیه با اشاره به عملیات نظامی ارتش ترکیه موسوم به «پنجه» در ماه‌های اخیر گفت: «اگر این مأموریت را با موفقیت انجام دهیم، دیگر مسئله قندیل – منطقه‌ای کوهستانی در شمال عراق که سال‌ها قرارگاه اصلی حزب کارگران کردستان بوده است - وجود نخواهد داشت».
گفتنی است مطابق اطلاعیه منتشر شده از سوی وزارت دفاع ترکیه، در سه ماه گذشته و با انجام عملیات پنجه یک و دو در داخل مرزهای این کشور و شمال عراق، ۴۸۹ نفر از شبه نظامیان کرد که از این تعداد ۲۴ نفر آنان از سران گروه «پ ک ک» بوده‌اند، کشته شده‌اند. این گزارش در حالی منتشر می‌شود که رسانه‌های کردی از آسیب دیدن عده‌ای از غیر نظامیان بر اثر این حملات خبر می‌دهند و رسانه‌های ترکیه کشته شدن دو کودک از یک خانواده، بر اثر انفجار مین‌های کار گذاشته شده از سوی حزب کارگران کردستان در جنوب غربی این کشور را مخابره کرده‌اند.
ترکیه در هفته‌های اخیر با افزایش نیروها و اعزام سلاح‌های سنگین به مناطق مرزی در جنوب این کشور، در حال آماده شدن برای انجام عملیات نظامی در شرق فرات است. هم‌زمان «حلوسی آکار» وزیر دفاع ملی ترکیه هفته گذشته با جمیز جفری، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه دیدار و در ارتباط با ایجاد یک منطقه امن در شمال سوریه گفتگو کرده است.
حلوسی آکار دو روز پیش نیز، در جلسه‌ای با فرمانده‌هان بلندپایه ارتش ترکیه در کنار ارائه گزارشی از دیدار خود با نماینده آمریکا، در ارتباط با حمله احتمالی ارتش این کشور به مناطق شرقی رود فرات نیز گفتگو کرده است. به گزارش خبرگزاری آناتولی وزیر دفاع ملی ترکیه در این جلسه با تشریح مواضع ترکیه تاکید کرد، «ما تمامی مواضع و پیشنهادهای خود را به هئیت آمریکایی ارائه دادیم و از آنها خواستیم تا سریع‌تر جواب ما را بدهند» او در ادامه اضافه کرد، «دیگر صبر ما به پایان رسیده و به آنها اعلام کردیم که در صورت لزوم ابتکار عمل را خود به دست خواهیم گرفت».
موضع ایالات متحده و کشورهای حاضر در سوریه
آمریکا نیز طرح تشکیل ائتلافی بین‌المللی برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه را در سر می‌پروراند. با این حال ایالات متحده در این طرح، نقشی کلیدی برای شبه نظامیان «یگان‌های مدافع خلق» در تامین امنیت این منطقه در نظر گرفته که مورد مخالفت شدید ترکیه است.
در این میان ایتالیا، فرانسه، انگلستان و دانمارک نیز در راستای تشکیل این ائتلاف مواضع خود در نزدیکی مرزهای ترکیه را تحکیم بخشیده‌اند.
با این حال با نزدیک شدن مواضع ترکیه، روسیه و ایران در ارتباط با سوریه، درصورتی که ترکیه بتواند حمایت این دو کشور را برای ایجاد طرح منطقه امن مدنظر خود جلب کند، بصورت غیر مستقیم حمایت رژیم اسد را نیز پشت سر خود خواهد داشت و این به معنای، شکست سیاست‌های آمریکا در سوریه خواهد بود.
با توجه به تنش‌های به‌وجود آمده در روابط ایالات متحده با ترکیه، تحقق چنین ائتلافی از سوی سه کشور ترکیه، ایران و روسیه، در واقع به معنای دور شدن ترکیه از متحد استراتژیک خود و نزدیکی هرچه بیشتر این کشور به روسیه خواهد بود که این نیز مطلوب ایالات متحده نیست.
درصورت آغاز عملیات نظامی ارتش ترکیه نتیجه چه خواهد بود
درصورت عدم توافق ترکیه و آمریکا و تشکیل نشدن ائتلافی بین‌المللی برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه و به فرض اینکه ترکیه به تنهایی تصمیم به آغاز عملیات در این منطقه بگیرد، نیروهای شبه‌نظامی کردی شانس چندانی در مقابل دومین ارتش بزرگ ناتو نخواهند داشت. با این حال طولانی و فرسایشی شدن این درگیری دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.
ارتش و نیروهای امنیتی ترکیه در سال‌های اخیر با تصفیه گسترده پس از کودتای ۱۵ جولای روبرو بوده است. با این وجود این کشور با تغییر ساختار نظامی خود در ارتش، خصوصا تشکیل «واحد عملیات‌های خارجی» زیر نظر تشکیلات استخبارات ملی در سال ۲۰۱۶، در کنار استفاده از نسل جدید پهپادهای تهاجمی و جنگ‌افزارهای مدرن و کماندوهای خود، عملیات‌های برون مرزی شاخه زیتون، سپر فرات و پنجه یک و دو را در شمال سوریه و عراق به انجام رسانده است.
در این میان به گفته کارشناسان نظامی ترک، شبه نظامیان سوری مخالف رژیم اسد، موسوم به «ارتش آزاد سوریه» نیز نیروهای خود را از زمان آغاز عملیات شاخه زیتون در عفرین از ۳۵۰۰ به ۴۰ هزار نیروی سازماندهی شده و آموزش دیده رسانده‌اند، که در صورت لزوم در کنار ارتش ترکیه وارد این عملیات خواهند شد.
نیروهای دموکراتیک خلق نیز که پس از ظهور داعش فرصتی استثنایی برای توسعه‌ی نفوذ و جذب منابع مالی و نظامی بخصوص از سوی ناتو و در راس آن آمریکا بدست آورده است، امروز بین ۴۰ تا ۷۰ هزار نیروی آموزش دیده و مسلح در اختیار دارد، که در منطقه‌ای وسیع معادل یک سوم خاک سوریه پراکنده شده‌اند.
هر چند احتمال درگیری مستقیم نظامی ایالات متحده با ترکیه برای محافظت از مهم‌ترین متحد میدانی خود در سوریه بعید به نظر می‌رسد، با این وجود آمریکا دهه‌هاست به مرور استراتژی نظامی خود را از جنگ‌های کلاسیک به جنگ‌های ناهمگون (symmetric) تغییر داده است که، اصلی‌ترین مولفه‌های چنین جنگ‌هایی تحریم اقتصادی و تسلیحاتی، فشارهای سیاسی و رسانه‌ای، انجام کودتا و حتی استفاده از گروه‌های نیابتی است.
با نگاهی به تاریخ روابط سیاسی ترکیه و آمریکا، بالاخص عملیات نظامی موسوم به «صلح» از سوی ارتش ترکیه در قبرس به سال ۱۹۷۴ و درگیرشدن ترکیه در بحران‌های اقتصادی و سیاسی متعدد پس از آن و حتی تشکیل شدن گروه‌های تروریستی مسلح از «آسالا» گرفته تا «پ ک ک» نشان می‌دهد، آمریکا درصورتی که اقدامی را ناقض منافع خود بداند، ابزارهای متعددی برای ضربه زدن به ترکیه خواهد داشت.
