ازبک‌ها به تازگی در مورد افغانستان فعال‌تر شده‌اند. پس از درگذشت اسلام کریموف و به قدرت رسیدن شوکت میر ضیایف در‌های بسته سیاست خارجی ازبکستان بازتر شد و رئیس جمهور ازبکستان با دمیدن روح نسبتا تازه در سیاست خارجی این کشور، تلاش کرد وارد معادلات سیاسی منطقه بشود. مهم‌ترین موضوع در حال حاضر برای ازبکستان اولویت مسایل اقتصادی است. افغانستان با ثبات، می‌تواند بهترین کریدور ترانزیت کالاهای ازبکستان به کشورهای جنوب آسیا باشد.
از سوی دیگر انرژی فراوان ازبکستان هم از برق و نفت، می‌تواند بهترین خریدارها را در جنوب آسیا داشته باشد. پاکستان و هند به صورت شدیدی نیاز به انرژی دارند و این سرمایه در نزد ازبکستان به وفور موجود است. بنابراین نگاه ازبکستان به مساله صلح و ثبات در افغانستان بیشتر از این‌که سیاسی باشد مبتنی بر منافع اقتصادی است. به همین دلیل پس از قدرت گرفتن میرضیایف در ازبکستان، روابط افغانستان و ازبکستان گرم‌تر از گذشته شد. ازبکستان زمینه سفرهای تفریحی به افغانستان را که در گذشته در سخت‌ترین وضعیت خود قرار داشت، آسان‌تر کرد. از آن زمان هزاران شهروند افغانستانی تعطیلات خود را که بیشتر به سوی دوبی، هند یا ایران معطوف می‌کردند، به سمت ازبکستان تغییر دادند. اما در بعد سیاسی ازبکستان با دوراندیشی بیشتر، در کنار آن‌که روابطش را با دولت افغانستان گسترش داد، نیم نگاهی نیز به گروه طالبان داشت.
تلاش ازبکستان برای میزبانی گفتگوهای صلح افغانستان، هم در گذشته و هم در حال حاضر، نشان‌گر جدیت این کشور برای حضور ملموس در قضایای افغانستان است. مسلما تغییر وضعیت سیاسی در افغانستان، اثر قابل توجهی بر ازبکستان می‌گذارد. در دوران حکمروایی طالبان بر افغانستان، در اواخر دهه نود میلادی، ازبکستان به شدت از طرف گروه طالبان در هراس بود. حمایت این گروه از شبه‌نظامیان جهادگرای حرکت اسلامی ازبکستان به رهبری طاهر یلداش، سبب شد که این گروه در نزدیکی مرزهای افغانستان با این کشور پایگاه نظامی راه بیاندازد و حتی در نزدیکی تاشکند پایتخت ازبکستان هم حملات تروریستی انجام دهد.
ازبکستان از طالبان چه می‌خواهد؟
برای ازبکستان محرز شده است که طالبان در حیات سیاسی افغانستان سهم مهمی خواهند داشت. سفر ملاغنی برادر، رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر به ازبکستان و استقبال گرم مقام‌های دولت ازبکستان از ملا برادر، نشان‌دهنده اعتنای کافی ازبکستان به این گروه است. مسلما تیم همراه با ملا برادر، در مورد توافق‌نامه صلح میان این گروه و آمریکا با مقام‌های ازبکستانی صحبت کرده‌اند. و مسلما با توجه به این‌که ازبکستان به خوبی می‌داند آمریکا در حیات سیاسی افغانستان نقش تعیین کننده دارد، آینده را به خوبی پیش‌بینی کرده است. ازبک‌ها در گذشته نیز متوجه روند رو به رشد نفوذ طالبان در گوشه و کنار افغانستان شده بودند. به‌همین دلیل سال گذشته تاشکند حاضر شد تا برای طالبان در این شهر نیز دفتر سیاسی باز کند.
دولت ازبکستان هنوز هم در هراس از فعالیت سازمان حرکت اسلامی ازبکستان به رهبری پسر طاهر یلداش، که حالا با داعش بیعت کرده و در مناطق شمالی افغانستان و در میان ازبک‌های این سوی سرحد در حال سربازگیری است، به سر می‌برد. دشمنی طالبان با داعش تمسک خوبی برای دولت ازبکستان فراهم کرده است تا با نزدیک شدن بیشتر با طالبان از آنها به‌عنوان نیروی نیابتی برای ضربه زدن به حرکت اسلامی ازبکستان استفاده کنند.
از آنچه در بالا گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که ازبکستان در حال حاضر می‌تواند به عنوان میانجی خوبی برای مذاکرات صلح افغانستان مطرح شود. همچنان که در رسانه‌ها مطرح شد قرار است نخستین دور گفتگوهای مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان در سمرقند، یکی از شهرهای تاریخی ازبکستان برگزار شود. مسلما دور اول گفتگوها میان دولت و طالبان پر از تشتت (پراکنده ساختن) و چالش خواهد بود. هر دو طرف نسبت به آینده نظام در افغانستان دیدگاه‌های بسیار متفاوت دارند. طالبان در تلاش برای به کرسی نشاندن خواست‌های‌شان، که در صدر آن تعلیق انتخابات قرار دارد هستند و دولت افغانستان می‌خواهد به هر صورت ممکن، انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کند و دولت بعدی به عنوان تیم گفتگو کننده در مقابل طالبان حضور پیدا کند. حالا بر عهده ازبکستان است که چگونه بتواند برای نیل به توافق، نقش عمده‌ای بازی کند و مشخص کند که آیا مسیر صلح افغانستان از تاشکند می‌گذرد یا نه؟
