درگیری‌های خونین اخیر در حومه ادلب در شمال غربی سوریه که پس از یک دهه جنگ و آشفتگی، زمینه را برای آغاز نبرد بزرگ دیگری در این منطقه فراهم می‌کند، تحول تازه‌ای است که بر فضای مثبت نشست ژنو بین ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا سایه می‌افکند.

این در حالی است که از چندی به این سو، جنگ در منطقه جبل الزاویه در بالاترین ارتفاعات یک منطقه روستایی در شمال غربی سوریه که در محاسابت نظامی به عنوان نقطه دشواری تلقی می‌شود و بزرگترین سنگر «هیئت تحریر شام» را تشکیل می‌دهد، به شدت ادامه دارد و طرف‌های درگیر به منظور کسب منافع سیاسی یا نظامی مشغول نبرد و درگیری هستند.

از سوی دیگر، آنکارا تقویت نقاط خود در این تپه استراتژیک که در منطقه کاهش تنش قرار دارد را متوقف نکرده و در تلاش برای ایجاد نقاط نظامی دیگری در مجاورت خطوط تماس در برابر نیروهای رژیم بشار است که به تازگی در حومه جنوبی ادلب مستقر شده اند.

ادامه نبرد شدید بین نیروهای ترکیه و سوریه

از چندی به این سو، صداهای توپخانه و تبادل موشک  بین ارتش ترکیه و نیروهای دولت دمشق در حومه روستاها و شهرهای که ارتش سوریه در کارزار نظامی‌اش برای حمله به حومه ادلب و حماه در آن‌جا مستقر شده است، فروکش نکرده و درگیری همچنان ادامه دارد.

البته واقعیت درگیری در ادلب، حتی چند روز قبل از دیدار پوتین و بایدن، نشان دهنده تلاش‌ها برای پیشرفت در میدان جنگ بود. هرچند در این اواخر مسئله حل و فصل سیاسی در سوریه مطرح می‌شود، عمر رحمون، تحلیلگر سیاسی و کارشناس امور گروه‌های مسلح افراطی، معتقد است که درگیری‌های ادلب همچنان ادامه خواهد داشت و احتمال این‌که زد و خوردهای کنونی منجر به وقوع نبرد بزرگی شود، بسیار اندک است. رحمون در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت که اغلب مناطق ادلب تا به حال در محدود‌ه‌ منطقه کاهش تنش قرار دارند و از زمان امضای توافق‌نامه مسکو هیچ تغییری در این عرصه رونما نشده است. وی افزود که همه نگاه‌ها به ۱۱ ژوئیه آینده و میزان واکنش شورای امنیت سازمان ملل متحد به بستن گذرگاه «باب‌الهوا» یا باز نگهداشتن آن معطوف شده است.

عمر رحمون اظهار داشت که «تصمیم واشنگتن برای تعقیب و پیگیری گروه‌های تروریستی با موافقت مسکو صورت گرفته است، اما چنین به نظر می‌رسد که بحران سوریه در دوره ریاست جمهوری جو بایدن، شاهد تغییرات بی‌سابقه‌ای باشد، بنابراین، می‌توان گفت که ما در آستانه تغییرات جدیدی هستیم.»

تغییر نقشه جنگ

در همین حال، وقایع متعددی در صحنه درگیری‌ها در قلمرو سوریه در حال شکل‌گیری است، زیرا ارتش رژیم سوریه نبرد را در چندین جبهه ادامه می‌دهد و در تلاش برای تعقیب بقایای «داعش» است که سلول‌های خفته آن از آغاز سال گذشته یکی پی دیگری دست به فعالیت‌ می‌زنند. البته گروه‌های وابسته به «هیئت تحریم شام» از صحرای حمص تا رقه و دیرالزور در شرق و جبهه جنوب ادلب در شمال غربی سوریه، فعال شده اند. همچنان، به دنبال تشدید درگیری‌ها در روستاها و شهرهای جبل الزاویه، هزاران خانواده سوری خانه‌هایی خود را در مناطق مزبور ترک کرده و به نقاط دیگر پناهنده شده اند، تحولی که حاکی از آمادگی برای اقدامات نظامی در این منطقه است.

به گفته منابع مدنی، به دنبال تشدید بی‌سابقه نیروی هوایی روسیه با هدف آماده سازی برای کنترل مجدد منطقه توسط نیروهای رژیم سوریه، جناح‌های درگیر در این پهنه، در صدد تقویت نیروهای خود شده اند و صحنه فرار ساکنان منطقه، نشان‌دهنده وقوع یک نبرد بزرگ است که منجر به افزایش نگرانی‌ها می‌شود. در همین حال، «هیئت تحریم شام» به رهبری ابومحمد الجولانی، از کشته شدن دو عضو این سازمان در حملات هوایی روسیه در حومه ادلب خبر داد.

قابل ذکر است که مسکو و واشنگتن، «هیئت تحریر شام» را از مذاکرات صلح که در ژنو و وین برگزار می‌شود، مستثنی قرار دادند. البته در سال ۲۰۱۶، «جبهه النصره» نام خود را به «هیئت تحریم شام» تغییر داد و بخش‌های وسیعی از ادلب و حومه آن را در کنترل خود داشت تا این‌که نیروهای ارتش سوریه با حمایت روسیه، کنترل بخش‌های زیادی از حومه ادلب و حماه را به دست آوردند، علاوه براین‌که ارتش سوریه توانست جاده مهم بین‌المللی بین حلب و دمشق را بازگشایی کند.

دیده‌بان حقوق بشر سوریه اظهار داشت که نیروهای ارتش سوریه روز پنجشنبه گذشته، مناطق احسم، باره، ابلین، بلشون، جوزف، ابدیتا، ارنبه، فطیره، فلیفل و سفوهن در بخش جنوبی حومه ادلب را هدف حمله موشکی و توپخانه‌ای قرار دادند.

آرامش محتاطانه و نشست آینده

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، پنجشنبه گذشته اعلام کرد که به زودی با همتای روسی‌اش دیدار خواهد کرد، اما وی در مورد تاریخ این نشست چیزی نگفت. به نظر می‌رسد که نشست احتمالی پیش‌رو، در مورد آخرین تحولات در شمال سوریه، کشمکش‌ها در باره «گذرگاه‌های بشردوستانه»  و اصرار مسکو برای بستن گذرگاه باب‌الهوی که از طریق آن کمک‌های بشردوستانه برای حدود سه میلیون آواره سوری که در شمال کشور اقامت دارند، انتقال می‌یابد، بحث و تبال نظر صورت گیرد.

در نتیجه می‌توان گفت که علی‌رغم آرامش محتاطانه‌ای که بر منطقه حاکم است و درگیری‌های متفرقی که به وقوع می‌پیوندند، همگان نگران آغاز نبردی هستند که در آن توازن قوا به احتمال زیاد به نفع رژیم بشار اسد مورد حمایت روسیه منتهی شود، به ویژه اگر آنکارا در نزدیک‌ترین حل و فصلی که در افق دیده می‌شود، از پشتیبانی جناح‌های مسلح در شمال غرب سوریه دست بکشد و مناطق تحت کنترل جناح‌های مسلح را به متحد روسیه واگذار کند.